غدیریه‌نگارى در جهان اسلام

 حدیث غدیر،  مهم ترین مستند شیعه براى اثبات وجود نص الهى درباره امامت على(ع)است. دانشمندان شیعى، رساله ها و کتاب هایى درباره طرق حدیث غدیر، و بیش تر از آن، در باب دلالت و محتواى حدیث مزبور نگاشته اند. شمارى از محدثان اهل سنت نیز این حدیث را روایت کرده اند. نخستین نگارش مستقل درباره حدیث غدیر، یک «جزء»، و نوشته خلیل بن احمد فراهیدى است. ابوالحسن طاهرى و ابوجعفر بغدادى نیز درباره این حدیث کتاب نوشته اند. ابن جریر طبرى، دانشمند سنى و نامور قرن سوم، کتابى با نام الولایه در این زمینه نگاشته است که اکنون موجود نیست، اما تا قرن نهم هجرى در اختیار چند تن از عالمان بزرگ اسلامى بوده است. پاره هایى از این کتاب که در منابع مختلف نقل شده، اکنون گردآمده است.

 کتاب الولایه، اثر ابن عقده، محدث زیدى مذهب قرن سوم هجرى، در شمار دیگر آثار پر ارج درباره حدیث غدیر است که امروزه در دست نیست. البته بسیارى از عالمان سده هاى پیشین، بخش هایى از این کتاب را در نوشته هاى خود آورده اند و از آن بهره جسته اند. حسن بن ابراهیم علوى نیز از کسانى است که رساله اى در باب طرق حدیث غدیر نوشته است. دانشمند قرن چهارم، ابوالحسن مهلبى بصرى نیز کتاب الغدیر را نگاشته است. ابوبکر تمیمى بغدادى با کتاب من روى حدیث غدیرخم، ابوطالب انبارى با طرق حدیث الغدیر، ابوالحسن دار قطنى و ابومفضل شیبانى بغدادى، از جمله دانشمندان قرن چهارم هجرى اند که در باب حدیث غدیر پژوهش کرده اند.

 ابوعبداللَّه غضایرى با کتاب یوم الغدیر، شیخ مفید با دو رساله موجود، کاتب بغدادى، منصور آبى رازى، سید مرتضى با یک رساله موجود، محمد بن موسى، خزاعى نیشابورى با بیان من کنت مولاه، کراجکى با دلیل النص بخبر الغدیر، هبهاللَّه شیرازى با الایضاح و التبصیر فى فضل یوم الغدیر، ابوسعید سجستانى با الدرایه فى حدیث الولایه، حسکانى حنفى با دعاه الهداه، و ابن حمدان، همه از دانشوران قرن پنجم هجرى هستند که تألیفى در عرصه حدیث غدیر نگاشته اند.

 ابوطالب فارسى، على بن محمد اسماعیلى، مؤید الدین و ابن عساکر، در سده هاى ششم و هفتم هجرى، برخى از ابعاد حدیث غدیر را پژوهیده اند. شمس الدین ذهبى، دانشمند بزرگ قرن هشتم هجرى، کتاب هایى در باب حدیث غدیر و على(ع)نوشته است.