غديريه‌نگارى در جهان اسلام

 حديث غدير،  مهم ترين مستند شيعه براى اثبات وجود نص الهى درباره امامت على(ع)است. دانشمندان شيعى، رساله ها و كتاب هايى درباره طرق حديث غدير، و بيش تر از آن، در باب دلالت و محتواى حديث مزبور نگاشته اند. شمارى از محدثان اهل سنت نيز اين حديث را روايت كرده اند. نخستين نگارش مستقل درباره حديث غدير، يك «جزء»، و نوشته خليل بن احمد فراهيدى است. ابوالحسن طاهرى و ابوجعفر بغدادى نيز درباره اين حديث كتاب نوشته اند. ابن جرير طبرى، دانشمند سنى و نامور قرن سوم، كتابى با نام الولايه در اين زمينه نگاشته است كه اكنون موجود نيست، اما تا قرن نهم هجرى در اختيار چند تن از عالمان بزرگ اسلامى بوده است. پاره هايى از اين كتاب كه در منابع مختلف نقل شده، اكنون گردآمده است.

 كتاب الولايه، اثر ابن عقده، محدث زيدى مذهب قرن سوم هجرى، در شمار ديگر آثار پر ارج درباره حديث غدير است كه امروزه در دست نيست. البته بسيارى از عالمان سده هاى پيشين، بخش هايى از اين كتاب را در نوشته هاى خود آورده اند و از آن بهره جسته اند. حسن بن ابراهيم علوى نيز از كسانى است كه رساله اى در باب طرق حديث غدير نوشته است. دانشمند قرن چهارم، ابوالحسن مهلبى بصرى نيز كتاب الغدير را نگاشته است. ابوبكر تميمى بغدادى با كتاب من روى حديث غديرخم، ابوطالب انبارى با طرق حديث الغدير، ابوالحسن دار قطنى و ابومفضل شيبانى بغدادى، از جمله دانشمندان قرن چهارم هجرى اند كه در باب حديث غدير پژوهش كرده اند.

 ابوعبداللَّه غضايرى با كتاب يوم الغدير، شيخ مفيد با دو رساله موجود، كاتب بغدادى، منصور آبى رازى، سيد مرتضى با يك رساله موجود، محمد بن موسى، خزاعى نيشابورى با بيان من كنت مولاه، كراجكى با دليل النص بخبر الغدير، هبةاللَّه شيرازى با الايضاح و التبصير فى فضل يوم الغدير، ابوسعيد سجستانى با الدراية فى حديث الولايه، حسكانى حنفى با دعاة الهداة، و ابن حمدان، همه از دانشوران قرن پنجم هجرى هستند كه تأليفى در عرصه حديث غدير نگاشته اند.

 ابوطالب فارسى، على بن محمد اسماعيلى، مؤيد الدين و ابن عساكر، در سده هاى ششم و هفتم هجرى، برخى از ابعاد حديث غدير را پژوهيده اند. شمس الدين ذهبى، دانشمند بزرگ قرن هشتم هجرى، كتاب هايى در باب حديث غدير و على(ع)نوشته است.