عنوان مقاله : بنیان های دایرة المعارف نویسی در ایران -۱۰ نویسنده : فانی، کامران منبع :
مجله کتاب ماه کلیات » آبان ۱۳۸۳ – شماره ۸۳ (از صفحه ۵ تا ۱۷)
قسمتی از متن مقاله :
نخستین سؤالی که شاید در همه دایرة المعارف ها مطرح میشود، این است که چگونه مدخل ها را انتخاب کنیم؟در واقع ضبط اشهر در دایرة المعارف ها«ابوریحان بیرونی»و در بعضی دیگر«بیرونی، ابوریحان»می نویسند.به نظر جناب عالی چگونه میتوان این اشکالات را برطرف کرد؟
البته ضبط مدخل ها با انتخاب مدخلها متفاوت است.اما به طور کلی یکی از مسائل اساسی برای هر دایرة المعارف و دیگر کتاب های مرجع،ضبط مدخل هاست.به خصوص در مورد مداخل اعلام یعنی اشخاص که در واقع گره گاه اصلی شروع کار است.در گذشته مشکل اساسی این بوده است که برای هر فرد کدام بخش از اسمش را انتخاب کنند که مشهورتر یا جاافتاده تر باشد.
در سنت ایرانی و اسلامی اسم هر فردی از چهار یا پنج عنصر تشکیل میگردید.۱.اسم کوچک،مانند محمد.۲.اسم پدر که معمولا با«ابن»همراه بود و به آن نسب می گفتند.۳.زمانی که فرد ازدواج میکرد و صاحب فرزند میشد اسم او را با کلمهء«ابو» میآوردند که به آن«کنیه»گفته میشود.۴.شغل،بعد از آنکه فرد وارد اجتماع می شد لقب می گرفت.۵.در نهایت اینکه فرد منسوب به کدام مکان بوده است.بنابراین،این پنج مورد عناصر تشکیل دهنده هر اسمی در گذشته بودند.به عنوان مثال نام کامل ابن سینا «حجة الحق ابو علی حسین بن عبد اللّه بن سینای بخاری»بوده است.از این اجزا کدام مهمتر است؟در گذشته قاعده یا ضابطه دقیقی برای این کار نبود.در دوران جدید ابتدا در اروپا و بعد تحت تأثیر تمدن غرب در ایران اسم فامیل را انتخاب کردیم که در واقع همان اسم اشهر است،اما گذشتگان اسم فامیل نداشتند.بنابراین ما امروزه ناچاریم که برای هر فردی در گذشته نام فامیلی و خانوادگی که مشهورترین جزء اسمش است،انتخاب کنیم و در تمام کتابهای مرجع از جمله در دایرة المعارف ها آن را به کار ببندیم.
دانلود مقاله : بنیان های دایرة المعارف نویسی در ایران -۱۰
