به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست علمی با عنوان “کرونا، مجازی شدن کشورها و چالش حکمرانی و الزامات مجازی سازی جمهوری اسلامی” توسط مرکز مطالعات فضای مجازی پژوهشگاه روز سه‌شنبه مورخ ۳۱ تیرماه ۱۳۹۹ در سالن جلسات پژوهشگاه و همچنین به صورت مجازی تحت نرم افزار اسکای روم برگزار شد.
عزیز نجف پور آقابیگلو در این نشست گفت: در باب کرونا دو انگاره کلی وجود دارد: ۱-کرونا یک پروژه است که توسط برخی اجرا شده است ۲- کرونا یک پروسه و رخداد طبیعی از جنس بیماریهای فراگیر طبیعی است.
وی افزود: من در بین این دو انگاره و در باب ماهیت اجتماعی و سیاسی کرونا قضاوتی ندارم ولی اگر کرونا پروسه هم باشد دو اتفاق مهم رخ داده است: الف-تحولات جدی ای در شکل زندگی جوامع خصوصا از حیث مجازی شدن جوامع رخ داده و متعاقبا ابعاد جدی در جوامع ظهور یافته که نیازمند تاملات حاکمیتها است ب-حتما که یک عده در خلال این فرآیند طبیعی دنبال پروژه های خودشان هستند و مستحضر هستید که وضعیت دنیا وضعیت رقابت قدرتها بر اساس منافع اقتصادی و سیاسی خودشان است
رییس مرکز مطالعات فضای مجازی افزود: سناریوهای متعددی پیش روی جهان قرار دارد که دو نمونه از مهمترین آنها بدین صورت است: الف– تضعیف روند جهانی شدن و تقویت رویکرد ملی گرایانه : بدین صورت که با این تصور که شیوع و فراگیری این بیماری نتیجه کاهش مرزهای جوامع به دلیل جهانی گرایی مفرط است و عملا جهانی‌گرایی موجود باعث شده تمام نقاط جهان درگیر این بیماری شود. فلذا در این سناریو تمایلات ملی گرایانه و افزایش و تقویت حریم و مرزهای کشورها در دستور کار حکومتها قرار میگیرد. سناریوی دوم این است که در پسا کرونا روندهای جهانی شدن موجود تغییری نمیکند و تلاشها بیشتر به سمت مجازی سازی دنیا سوق می یابد.
البته توسعه مجازی سازی دنیا منحصر به سناریوی دوم نیست و در سناریوی اول هم حضور پررنگی دارد و همانطور که گفتم مهمترین رخداد بعد از کرونا، مجازی سازی عالم است.
وی در تشریح وضعیت حکمرانی کشورها در عصر مجازی شدن گفت: فضای مجازی به دلیل ماهیتی که دارد نقش بازیگران عمومی و خصوصی ملی و بین المللی بسیار پررنگ تر از فضای فیزیکی است. اصلا ادبیات حکمرانی یا حکمروایی که در ذات خود متکی بر تعدد بازیگران قدرت و تقسیم بیشتر قدرت بین حکومت و سایرین است، استوار است.
الان آمریکایی ها حاکم مطلق فضای مجازی و اینترنت جهانی هستند. این سلطه و حاکمیت در لوای موسسات و شرکتهای بزرگی چون آیکان و گوگل و فیسبوک و… انجام میشود. الگوی حکمرانی مجازی آمریکایی ها با عنوان زیبای چند ذینفعی یا multistakeholderism سامان می یابد. بدین صورت که فضای مراوده و تعامل بین شرکتها و مستقل از دولتها تعریف میشود. در این فرآیند اولا دولتها تضعیف میشوند و از سوی دیگر به دلیل قدرت شرکتهای آمریکایی نتیجه تعامل بخش خصوصی سایر جوامع با شرکتهای آمریکایی مشخص است.
چین تنها کشوری است که توانسته خود را از لوای حاکمیت مجازی آمریکایی ها بیرون بکشد و با ترسیم مرزهای مجازی و اعمال حاکمیت خود بر تعامل شرکتها و پلت فورمها، از تضعیف حاکمیت خود جلوگیری کند. عنوان Multilateralism به این الگوی چین اطلاق میشود.
مشاور سابق مرکز ملی فضای مجازی ادامه داد: درست است که جهان در ساحت فیزیکی به سمت چند قطبی شدن حرکت میکنند و آمریکایی ها در حال ضعفند و بازیگران قدرتمندی چون چین، هند، برزیل و … در حال ظهور هستند. ولی مجازی شدن عالم به دلیل توانایی آمریکایی ها در عرصه مجازی و حاکمیت ایشان در این عرصه، منجر به تغییر این روند و احیای قدرت و اقتدار آمریکایی ها میشود.
نجف پور افزود: حواسمان هم باشد که در اسناد ۱۷گانه ۲۰۳۰ زیر ساخت اجرایی شدن این اسناد فناوری اطلاعات و ارتباطات و یا همان فضای مجازی ذکر شده است.
این کارشناس سیاستگذاری فضای مجازی در باب تبعات کرونا در مجازی سازی ایران ادامه داد: کرونا باعث توسعه زندگی مجازی ایرانیان شده است. از زمان عود این بیماری کشور به سرعت در حال مجازی شدن است و اقتصاد، فرهنگ ، آموزش، تفریح و … همه به سرعت دارند مجازی میشوند و مصرف اینترنت چندین برابر شده و مثلا در استان اصفهان مصرف ترافیک در اسفند ماه چهار برابر شده است و آموزش و پرورش از بهمن ۹۸ تمام آموزشهای خود را در بستر پلت فورمهای پیام رسانی و ال ام اس انجام داده و دانشگاهها و پژوهشگاهها تقریبا غالب کلاسها و جلسات خود را مجازی برگزار کرده اند و در سال تحصیلی جدید هم احتمال زیاد همین منوال و حتی شدید تر خواهد بود. به موازات تولید و مصرف محتوای فرهنگی و تفریحی افزایش جدی پیدا کرده و ارتباطات بر بستر شبکه های اجتماعی و پیام رسانها، خصوصا خارجی ها مثل واتس آپ افزایش جدی یافته است. به همین منوال غالب خدمات اجتماعی مجازی شده است و رد و بدل پول کاغذی به شدت کاهش یافته و بیشتر از طریق شبکه انجام شده است.
رییس مرکز مطالعات فضای مجازی در باب الزامات مجازی شدن جمهوری اسلامی افزود:
اول: لازم است چشم انداز و اسناد کلان جمهوری اسلامی بر اساس آینده سایبری-فیزیکی بازطراحی شود. اگر حال فعلی و آینده محتوم کشور، مجازی-فیزیکی است معنی ندارد که در چشم انداز و اسناد بالادستی فضای مجازی جایگاه درستی نداشته باشد و یا اینکه برنامه هفتم توسعه با رویکرد دو ساحتی سایبری-فیزیکی طراحی شود. ما قبلا در برنامه ششم توسعه بر اساس رویکرد دوساحتی سیاستها و احکام برنامه ششم را به مرکز ملی و مجلس پیشنهاد دادیم ولی متاسفانه فضای مجازی مدود به فناوری اطلاعات و ارتباطات شد و هیچ دلالت روشنی به سایر حوزه های راهبردی حکمرانی جمهوری اسلامی پیدا نکرد.
دوم: اصولا باید ساختار حاکمیت بر اساس الزامات سایبری-فیزیکی بازطراحی و ارتقا یابد و ساختارهای موجود کفاف حکمرانی مجازی جمهوری اسلامی را نمیدهند. مثلا لازم است کمیسیون تخصصی فضای مجازی مجلس شورای اسلامی ایجاد شود
سوم: تسریع در راه اندازی شبکه ملی اطلاعات واقعی به صورت غیرنمایشی و حسب تعاریف و مصوبات شورای عالی فضای مجازی لازمه امکان تحقق حکمرانی جمهوری اسلامی است. در وقایع آبان ۹۸ بر همگان به صورت عینی و عملیاتی روشن شد که پیشرفت ۸۰ درصدی شبکه ملی اطلاعات یک دروغ بزرگ بوده است.
چهارم: مردمی‌سازی فضای مجازی و معماری فضای مجازی بر اساس جامعه ایرانی ضرورت و الزام دیگری است که باید رعایت شود. اگر فضای مجازی یک جامعه بر بستر فناوری اطلااعات است پس ساختار اجتماعی این جامعه می باید متناسب با ساختار اجتماعی جامعه فیزیکی و سبک زندگی و اهداف و نیازها و ارزشها و سلایق و فرهنگ جامعه ایرانی معماری و توسعه یابد. اندرو فینبرگ در کتاب reinventing the internet به تفصیل این موضوع را توضیح داده است. مشارکت روشمند متخصصین داخلی در توسعه محصولات و سرویسهای داخلی و بها دادن به انها هم یکی دیگر از شاخه های مردمی سازی است.
پنجم: اعمال حکمرانی صرفا محدود به حوزه داده نیست و نگاههای مهندسانه چندوقتی است صرفا از حکمرانی داده حرف میزنند در حالی که حکمرانی باید در ساحات کلان، اجتماعی و داده انجام شود که لازمه این امر تعیین مرزهای مجازی و متعاقبا اعمال حاکمیت جدی بر انهاست. ششم: امروزه خارجی ها از طریق پلت فورمها ااقدام به مداخله در امور جامعه ایرانی میکنند طبعا در کنار مواجهه و کنترل اینها، باید به طور جدی توسعه پلت فورمهای مختلف خدماتی و ارتباطی توسط مجموعه های داخلی در دستور قرار گیرد.
