به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کتاب قرض‌الحسنه و آثار اقتصادی آن (ویراست دوم) اثر حجت‌الاسلام علی‌اصغر هادوی‌نیا در گروه اقتصاد پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه و توسط سازمان انتشارات پژوهشگاه به زیور طبع آراسته شد.
در ویرایش دوم کتاب قرض‌الحسنه و آثار اقتصادی آن، ماهیت و جایگاه قرض‌الحسنه در اقتصاد اسلامی و آثار اقتصادی آن و عملکردش در اقتصاد ایران مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از عناصر اصلی قرض‌الحسنه نیاز قرض گیرنده و انگیزه معنوی و اخروی قرض دهنده می‌باشد. قرض در ذهنیت فرد مسلمان درآمد موقت است. یکی از ویژگی‌هایی اثر کنونی که آن را منحصر به فرد می‌کند توجه خاص به تفاوت بین قرض و قرض‌الحسنه است که در دیگر آثار مربوط به قرض‌الحسنه، یا بدان اشاره نشده است و یا مورد تأکید قرار نگرفته. در واقع تمامی آثار دیگری که به نام قرض‌الحسنه انتشار یافته‌اند مربوط به قرض هستند.
در بخشی از مقدمه این اثر ارزشمند آمده است:
قرض از عقود معوضه است به گونه ى که مال از مالکیت قرضدهنده منتقل مىشود و در برابر آن ذمّه قرض گیرنده، که یک امر اعتبارى است، مشغول می‌گردد. یعنى قرض دهنده به وسیله ى قرض، مالکیت یک امر عینى را به مالکیت یک امر اعتبارى تبدیل مىکند. ویژگى این تبدیل آن است که در امر اعتبارى فساد و زیان راه ندارد و در واقع قرض گیرنده با چنین کارى مال خود را بیمه کرده است. افزون بر این، امر اعتبارى قدرت انتاج و تولید ندارد؛ یعنى نمى تواند بر خود بیفزاید، در حالى که اگر قرض دهنده سرمایه اش را قرض نمى داد و مالکیت آن را منتقل نمى کرد، احتمال زیان و قابلیت سوددهى آن نیز باقى مىماند. با توجه به این دلیل عقلى، طبیعى به نظر مى رسد که در قرض سود منتفى باشد. بنابراین، طبق این دلیل، در قرض اصل بر غیر ربوى بودن است. چنین استدلالى به قرض مصرفى اختصاص ندارد و در قرض تولیدى نیز به چشم مى خورد. در آن جا نیز عین به اعتبار تبدیل مىشود و طبیعى است که سوددهى درست نباشد. به هر حال، قرض ربوى از موضوع تحقیق ما بیرون است.
نکتهی دیگرى که در تبیین موضوع تحقیق حاضر سودمند مى نماید، توجه به تفاوت »قرض غیر ربوى« و »قرض‌الحسنه« است، قرض، از جهت فقهى – حقوقى، به عنوان یک عقد مطرح است و شرایط خاصى دارد که در آینده مورد بررسى قرار مىگیرد؛ اما، از جهت اقتصادى، رفتارى است که توجه به عاملهایى چون انگیزش ها در تحلیل آن تأثیر بسیار دارد. از نتایج بخش اوّل، »نیازمند بودن وام گیرنده« و »انگیزهى معنوى و اخروى قرض دهنده« است که باید آنها را دو رکن از ارکان قرض الحسنه به شمار آورد. البته در انعقاد عقد قرض رعایت این دو، به عنوان شرط، مورد توجه قرار نمى گیرد. بنابراین، مىتوان گفت که رابطهى بین »قرض غیر ربوى« و »قرض الحسنه« اعم و اخص مطلق است و قرض الحسنه زیر مجموعه ى »قرض غیر ربوى« شمرده مىشود. چنین نگرشى اقتضا مىکند که بسیارى از آثار قرض الحسنه در شمار آثار قرض جاى گیرد این تحقیق عموماً آثار قرض الحسنه را بررسى مى کند. مراد از کلمه ى «قرض الحسنه» در این مجموعه، قرض غیر ربوى برخوردار از ارکان قرض الحسنه است؛ و مراد از کلمهى «قرض»، گاه تنها قرض غیر ربوى است که یکى از ارکان قرض‌الحسنه را نداشته باشد و گاه اعم از آن و قرض الحسنه که به تناسب موضوع روشن می‌شود.
آخرین نکته، که در خصوص تعیین حدود موضوع باید مورد توجه دقیق قرار گیرد، انواع قرض است. چنان که در آینده اشاره می‌شود، قرض انواعى دارد. این مجموعه، با هدف محدود کردن موضوع و شفّافیت مباحث بیشتر به قرض مصرفى خصوصى، که در آن وام گیرنده و وام دهنده هر دو از بخش خصوصى اند، نظر دارد و هر جا از این محدوده پاى فراتر مىنهد، آشکارا بیان مىکند.
بدیهى است که انتخاب این قیود به معناى اختصاص داشتن« قرض الحسنه» به «قرض الحسنه ى مصرفى خصوصى» نیست؛ چنان که آثار بیان شده نیز ممکن است به این نوع قرض الحسنه اختصاص نداشته باشد.
کتاب قرض‌الحسنه و آثار اقتصادی آن (ویراست دوم) اثر حجت‌الاسلام علی‌اصغر هادوی‌نیا با قیمت ۱۲۵۰۰۰ تومان راهی بازار نشر شد.
علاقمندان جهت تهیه کتاب و یا اطلاعات تکمیلی می‌توانند به وبگاه رسمی سازمان انتشارات پژوهشگاه به نشانی: www.poiict.ir مراجعه کنند.
