توصیه هایی مهم (اصول هفتگانه) برای تربیت فرزندان در شرایط بحرانی و جنگی️
نوشتاری از حجت الاسلام دکتر غلامرضا پیوندی مدیر گروه فقه و حقوق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و نویسنده کتاب حقوق کودک
مطلب را با آیه‌ای از قرآن و سخنی از امام حسن مجتبی آغاز می کنم و در ادامه اصول هشتگانه‌ای ارائه می‌شود.
خداوند در یکی از این آیات تربیتی در سوره بقره آیه ۱۳۲ می‌فرماید:
«وَ وَصَّىٰ بِهَا إِبْرَاهِيمُ بَنِيهِ وَيَعْقُوبُ يَا بَنِيَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَىٰ لَكُمُ الدِّينَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ؛
و ابراهیم و یعقوب [در واپسین لحظات عمر] فرزندان خود را به این آیین وصیّت کردند؛ [و هر کدام به فرزندان خویش گفتند:] «فرزندان من! خداوند این آیین [پاک] را براى شما برگزیده است؛ و شما جز به آیین اسلام [و تسلیم در برابر فرمان خدا] از دنیا نروید».
همه ما باید در فكر سلامت عقيده وايمان نسل وفرزندان خود باشيم و در سفارش‌ها و روش‌های تربیتی خود، تنها به جنبه‌هاى مادّى اكتفا نكنيم. راه حقّ، همان راه اسلام و تسليم بودن در برابر خداوند است. انبيا همين راه را سفارش مى‌نمودند.
آیه فوق به خوبی روشن کننده این حقیقت است که ما انسانها تنها مسئول امروز فرزندانمان نیستیم، بلکه مسئول آینده آنها نیز مى‌باشیم. در نتیجه خدواند با بیان سفارشات حضرت ابراهیم و حضرت یعقوب تصریح می کند که تنها نگران زندگى مادى فرزندانتان بعد از مرگتان نباشید، به فکر زندگى معنوى آنها نیز باشید.
امام مجتبی علیه السلام نیز فرمودند:
لمّا دعا بَنيهِ و بَني أخيهِ ـ : إنّكُم صِغارُ قَومٍ و يُوشِكُ أن تَكونوا كِبارَ قَومٍ آخَرينَ ، فَتَعَلَّمُوا العِلمَ ، فَمَن لم يَستَطِعْ مِنكُم أن يَحفَظَهُ فَلْيَكتُبْهُ و ليَضَعْهُ في بَيتِهِ .[
آن گاه كه فرزندان و برادر زادگان خود را احضار كرد ـ فرمود : شما خردسالانِ قومى (نسلى) هستيد كه به زودى بزرگان قوم (نسلى) ديگر مى شويد. پس دانش بياموزيد و هر يك از شما كه نمى تواند علم را در حافظه‌اش نگه دارد، آن را بنويسد و در خانه‌اش نگهدارى كند.
این کلام نورانی امام حسن مجتبي (ع) برای ما كه فرزند داريم و مي‌خواهيم آنها را پرورش دهيم و از آینده آنها نگران هستیم، بسیار سودمند است.
با الهام از قرآن کریم و روایات ارزشمند ائمه علیه السلام از جمله حدیث نورانی فوق به اصولی مهم در تربیت فرزندان و کودکان اشاره می شود :
اصل اول :
حفظ آرامش و ارائه الگوی رفتاری مناسب؛
کودکان بیش از آنکه از کلام ما الگو بگیرند از رفتار ما تاثیر می‌پذیرند؛ در نتیجه از رفتار و واکنش‌های ما الگو می‌گیرند. باید تلاش شود در برابر استرس‌ها و اخبار جنگی، آرامش خود را حفظ کنیم و با اعتماد به نفس، قدرت، عزت و شجاعت از خود واکنش نشان دهیم.
اگر هم ترس یا نگرانی دارید، آن را به شکلی متعادل و کنترل‌شده نمایش دهید، نه با اضطراب و آشفتگی. گر کودک دچار اضطراب شد، وقت بیشتری با او بگذرانید؛ بازی کنید، داستان بخوانید، نقاشی بکشید یا هر فعالیتی که دوست دارد انجام دهید. این فرصت خوبی است تا با بازی و سرگرمی، مفاهیم ظلم‌ستیزی و مقاومت را به کودک منتقل کنید.
اصل دوم:
صداقت در بیان اتفاقات و رعایت تناسب گفتگو با سن کودک؛
در صورتی که کودکان در خصوص سوالتشان پاسخی نشنوند، ذهنشان پر از فرضیات ترسناک می‌شود. به زبان ساده و بدون ایجاد وحشت، درباره شرایط صحبت کنید. به آنها اطمینان دهید که کشورشان دارای قدرت است و تهدیدها همیشه با ایستادگی و فداکاری پاسخ داده می‌شوند.
اصل سوم:
بیان و نقل داستان‌های الهام‌بخش
نقل قصه‌های قهرمانی، رشادت و غیرت از تاریخ دین و فرهنگ ما، یا نمونه‌هایی از مقاومت افراد شجاع،
برای شکل دادن به نگرش کودکان بسیار تأثیرگذار است. در نتیجه می‌توانید الگوهای مثبت و ارزش‌های حقیقی را به کودک بیاموزید.
اصل چهارم:
فرصت‌سازی برای مشارکت و مسئولیت‌پذیری
به کودکان اجازه دهید در مسائل کوچکی که در محیط خانواده یا جامعه پیش می‌آید کمک کنند. این مشارکت می‌تواند از جمع‌آوری کمک برای آسیب‌دیدگان تا ساختن کاردستی‌های نمادین باشد. حس مفید بودن موجب تقویت اعتماد به نفس و حس قهرمانی در آنها می‌شود.
اصل پنجم:
تقویت و بروز احساس تعلق و افتخار به کشور و خانواده؛
با تأکید بر ارزش‌های جمعی، عشق به وطن، همکاری، ایثار و همبستگی روحیه سلحشوری را تقویت کنید و بگذارید کودکان بفهمند عضو یک کل و مجموعه ارزشمند هستند. برای مثال از کلمات «قهرمان»، «غیرت‌مند» و «رشید» برای توصیف نیروهای مسلح و رزمندگان و شهدای جبهه مقاومت استفاده کنید.
اصل ششم:
بیان پیروزی‌ها و موفقیت‌های نیروهای مسلح؛
موفقیت های نظامی را بیان کنید و پر رنگ کنید. نشان دهید که در کشوری قدرتمند با مردمانی شجاع زندگی می کند.
اصل هفتم:
تقویت زندگی با عزت و حس غیرت ملی؛
سرداران رشید کشور را به عنوان الگوهای افتخار آمیز و غرور آفرین مطرح کنید. از اینکه نباید تسلیم ظلم و ظالم شد برایشان بگویید.
یادمان باشد به تعبیر امام مجتبی علیه السلام کودکان امروز، بزرگان و سازندگان آینده‌اند؛ اگر آنان را با امید، شجاعت و غیرت تربیت کنیم، آینده روشنی برای جامعه و میهن‌مان رقم زده‌ایم.
باید برای این امر مهم تمام سعی و تلاش خود را به کار ببندیم؛ در غیر این صورت در برابر خداوند مسئول خواهیم بود. هشدار قرآن به ما در آیه ۹ سوره نساء می‌باشد که پدران و مادران را مورد خطاب قرار می‌دهد و به آنها گوشزد می‌کند کاری انجام ندهند که موجب بیماری، گرفتاری، عقب افتادگی و نگون بختی کودکان خود شوند:
«وَ لْیخْشَ الَّذِینَ لَوْ تَرَکوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّیةً ضِعَافًا خَافُوا عَلَیهِمْ فَلْیتَّقُوا اللَّهَ وَ لْیقُولُوا قَوْلًا سَدِیدًا؛ وآنان که اگر فرزندان ناتوانى از خود بر جاى بگذارند بر آینده آنان بیم دارند، باید از ستم بر یتیمان مردم نیز بترسند. پس باید از خدا پروا دارند و سخنى بجا و درست گویند.»
