به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به نقل از خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی؛ آیت الله ابوالقاسم علیدوست استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم امروز در پایان درس خارج فقه و اصول خود دقایقی را به تبیین پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به همایش یک صدمین سالگشت بازتأسیس حوزه‌ی علمیه‌ی قم، اختصاص داد که در ادامه گزارشی از ارائه می شود.
ایشان در ابتدا بیان داشت: در پی انتشار پیام رهبری معظم انقلاب در هفته گذشته، فضای حوزه علمیه و محافل فقهی کشور شاهد بحث‌ها و واکنش‌های گسترده‌ای نسبت به دیدگاه‌ها و تاکیدات این پیام بوده است. این سخنان با توجه به جامعیت و محتوای عمیق آن، مباحث متعددی را درباره نقش فقه، تحولات آن و چالش‌های موجود در عرصه فقهی مطرح کرده است.
آیت الله علیدوست در ادامه اشاره داشت در این پیام همزمان با اهمیت نگهداری از اصالت فقه و اینکه فقه باید فقه بماند به ضرورت تجدید رویارویی فقه با مسائل معاصر اشاره شده است. رهبری در این پیام بر اصالت فقه و حفظ هویت فقهی شیعه تأکید کرده‌اند و در عین حال، خواهان تلاش مستمر برای بالندگی و نوآوری در این حوزه می باشند.
این استاد درس خارج در تحلیل این پیام گفت: فقه نباید به معنای توقف و جمود باشد، بلکه باید قادر باشد در برابر تحولات اجتماعی، سیاسی و حقوقی دنیا، موضع‌گیری‌های نوین و منسجم داشته باشد. در همین راستا، استفاده از عقل و مقاصد شرعی در استنباطات فقهی لازم می باشد.
عضو جامعه مدرسین در راستای رویکرد بالا به وجود سه جریان فقهی در حوزه علمیه اشاره کرد:
- جریان فقه روزنامه‌وار یا فقاهت نما: که بیشتر در فضای غیرحوزوی رایج است و به تحلیل‌های سطحی و بدون عمق فقهی می‌پردازد. این افراد نه به روایت توجه می کنند نه به آیات و نه به ضرورت فقه
- جریان ضدّ تجدد که آنتی تز جریان نخست است. این جریان به اشتباه فقه سنتی نامیده می‌شود. به طور مطلق از هرگونه تجدید و استفاده از عقل و مقاصد شرعی سرباز می‌زند و همین امر رمق را از فقه شیعه و تراث شیعه گرفته است. سخنانی مانند اینکه عقل در نظام استنباط کارایی ندارد، به هیچ وجه نباید از مقاصد شارع در استنباط و نصوص معین مقاصد استفاده کرد و… را می توان از مصادیق این تفکر دانست. اگر ما چنین تفکری داشته باشیم به نظر شما می تونیم با نظام های حقوقی دنیا مقابله کنیم؟ ابتدایی ترین مسائل خود را نیز نمی توانیم پاسخ دهیم.
- جریان منضبط که هم به هنجارهای فقهی احترام می‌گذارد و هم از نوآوری و نقد علمی استقبال می‌کند. ما باید با چنگ و دندان از هنجارهای فقهی دفاع کنیم یعنی همان فقه جواهری که مرحوم امام فرموده و به تعبیر رهبری فقه فقه بماند. ولی این بدین معنا نیست که توقف کنیم یا اگر نظر جدیدی مطرح شد که فقه من آن را هضم نمی کند، شروع به حمله و هجمه کنم.
آیت الله علیدوست در بخش دیگری از سخنانا خود مطرح کرد؛ دیگر دوران تجمد گذشته است و ما باید از عقل در جای خودش استفاده کنیم. طلبه ای با شما حرف می زند که چند هزار ساعت روی این موضوع کار کرده. لذا اگر قائل به صیانت از حوزه هستیم باید از این تراث چه روایتش چه فقهش چه شیوه استدلالش را با چنگ و دندان دفاع کنیم. لکن حراست از این تراث به قول رهبری به رمی و تیر و تبر و تشر و تبعید نیست بلکه به ایجاد نشاط است یعنی باید فضای علمی قم، فضای نشاط علمی باشد.
ایشان در ادامه مثلث «قرآن، سنت و عقل» را به عنوان بنیان‌های اصلی استنباط فقهی دانست و بیان داشت؛ اگر این سه وجود داشته باشد نتیجه آن می شود شیخ طوسی، شیخ مفید، شهیدین و مراجع معتبر و بزرگ امروز ما. اگر هر کدوم از این ها نباشد یا کمرنگ باشد خطرناک است.
این استاد درس خارج در ادامه، انتقادهایی نسبت به نحوه برخورد با اختلاف‌نظرهای فقهی مطرح کرد؛ اظهار نظرهای خشن و نا ادبانه به ویژه در فضای داخلی حوزه، به عنوان یکی از عوامل تضعیف‌کننده فرهنگ علمی و مناظره سالم فقهی است. تشکیل کرسی‌های علمی و ایجاد فضای نشاط در حوزه، به عنوان راهکاری برای توسعه فقه با حفظ هویت آن، می توان مطرح کرد.
ایشان در پایان گفت: عمده مخاطب پیام مقام معظم رهبری، مسئولان هستند. آقای شورای عالی آقای مدیریت آقایان بزرگوار دیگر، باید فضای علمی حوزه علمیه رو به گونه ای که مدنظر رهبری است شکل دهند.
