به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْض…» خداوند در آیه ۵۵ سوره نور به مؤمنانی که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته انجام داده‌اند، وعده داده است که آن‌ها را در زمین جانشین کند. انقلاب اسلامی ایران، تجلی این وعده الهی بود که با استقامت، صبر و توکل بر خدا، ملت ایران توانست در برابر ظلم و طاغوت بایستد و با الهام از آموزه‌های قرآن و قیام امام حسین (ع)، راه آزادی و عدالت را بپیماید. این انقلاب، نه‌تنها یک حرکت سیاسی، بلکه جنبشی الهی و قرآنی بود که با تأکید بر آیاتی چون «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ» و «إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِینَ تَقَوْا» روحیه مقاومت و جهاد را در دل‌ها زنده کرد.
در ایام پیروزی انقلاب اسلامی و همزمان با ماه شعبان، که با ولادت امام حسین(ع) و قیام عاشورا پیوندی عمیق دارد، فرصتی طلایی برای بازنگری در اصول و ارزش‌هایی است که انقلاب اسلامی را شکل داد و در درون آن، آموزه‌های قرآن و قیام امام حسین(ع) به عنوان چراغ هدایت در مسیر مبارزه با ظلم و فساد درخشید. روزنامه قدس در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی اسدی‌نسب، مدیر گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه، به بررسی تأثیر این آموزه‌ها بر انقلاب اسلامی و چگونگی تقویت روحیه انقلابی از طریق قرآن پرداخت.
قرآن چراغ هدایت انقلاب، استقامت، صبر و نصرت الهی
حجت‌الاسلام اسدی نسب رابطه انقلاب اسلامی با قرآن کریم را این‌گونه تشریح می‌کند: آموزه‌های قرآن در دوران انقلاب اسلامی ایران، به‌ویژه در لحظات حساس، نقشی اساسی در هدایت و استقامت مردم ایفا کردند. امام خمینی(ره) همواره قرآن را به‌عنوان منبع اصلی هدایت جامعه معرفی می‌کرد و در سخنان خود از آیات قرآن برای تقویت عزم مردم و ایجاد انگیزه در آنان بهره می‌برد. آیات قرآن که در آن دوران مورد توجه ویژه قرار می‌گرفت، معمولاً بر موضوعاتی همچون جهاد، مقاومت، صبر، استقامت و اتحاد تأکید داشت.
ایشان اضافه می‌کند: به‌طور خاص، برخی آیات که ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم با انقلاب اسلامی دارند، عبارتند از آیه ۶۰ سوره روم «فَصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لَا یَسْتَخِفَّنَّکَ الَّذِینَ لَا یُوقِنُون» این آیه بر اهمیت صبر در برابر مشکلات و تحمل سختی‌ها تأکید دارد، همچنان که در دوران انقلاب، مردم ایران با استقامت و صبر در برابر سرکوب‌ها و فشارهای رژیم شاهنشاهی ایستادند. در آیه ۱۷ سوره انفال نیز آمده است «وَ مَا رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَلَکِنَّ اللَّهَ رَمَی» که این آیه پیام توکل به خداوند است. در دوران انقلاب، مردم معتقد بودند که پیروزی‌ها و تلاش‌ها در نهایت به اراده و نصرت الهی بستگی دارد. افزون بر آن در آیه ۶۰ سوره انفال نیز خداوند فرموده است «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِبَاطِ الْخَیْلِ». این آیه به ضرورت آمادگی و قدرت در برابر دشمن اشاره دارد. مردم ایران با استناد به این آیه تمام امکانات خود را برای مقابله با ظلم و فساد به کار گرفتند. آیه ۱۱ سوره رعد با بیان «إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِم» بر تغییر درونی انسان‌ها و ضرورت خودسازی اجتماعی تأکید دارد. انقلاب اسلامی به‌عنوان حرکتی دینی و اجتماعی در پی تغییرات بنیادین در باورها و رفتار مردم بود. در آیه ۱۳ سوره صف «نَصْرٌ مِنَ اللَّهِ وَ فَتْحٌ قَرِیب» خداوند اشاره می‌کند در اثر مقاوت نصرت آشکار خدا نصیب می‌شود و یاری خداوند، و پیروزی نزدیک است.
آموزه‌های استقامت و مقاومت در دوران انقلاب اسلامی
این فعال قرآنی یادآور می‌شود: آموزه‌های استقامت در دوران انقلاب اسلامی نقش حیاتی داشتند. مردم ایران با وجود سرکوب‌ها و فشارهای شدید، با اراده‌ای قوی و ایمان به وعده‌های الهی در برابر ظلم ایستادگی کردند. استقامت یکی از اصول اساسی در مبارزه با طاغوت بود که نه‌تنها در رفتار مردم بلکه در شعارها و پیام‌های امام خمینی (ره) و روحانیون مبارز نیز برجسته شد. در قرآن کریم، بسیاری از آیات به استقامت و پایداری در برابر مشکلات تأکید دارند. این آیات مردم را به صبر و استقامت دعوت کرده و به آن‌ها امید و اعتماد به پیروزی را می‌دهند.
دکتر اسدی نسب ادامه می‌دهد: در تحلیل اراده مردم ایران برای پیروزی بر طاغوت، آیات قرآن کریم نقشی اساسی ایفا می‌کنند که با تأکید بر صبر، استقامت و امید، مسیر مبارزه را روشن می‌سازند. یکی از آیات مهم که مردم را به صبر و استقامت دعوت می‌کند، آیه ۲۰۰ سوره آل عمران است که می‌فرماید «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون». این آیه به مؤمنان توصیه می‌کند که در مسیر جهاد و مبارزه، صبر پیشه کرده و در برابر دشواری‌ها ایستادگی کنند. مردم ایران در دوران انقلاب با اتکا به این آیه، باور داشتند که تنها از طریق صبر و استقامت می‌توانند در برابر ظلم و فساد پیروز شوند. آیه ۱۳۹ سوره آل عمران نیز تأکیدی دیگر بر اهمیت ایمان و استقامت در برابر دشمن است. «وَلَا تَهِنُوا وَ لَا تَحْزَنُوا وَ أَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِین». این آیه به مسلمانان هشدار می‌دهد که در برابر مشکلات و سختی‌ها هرگز نباید ناامید شوند، بلکه باید با ایمان راسخ به پیروزی ایمان داشته باشند. مردم ایران به این آیه استناد می‌کردند و در حالی که با دشواری‌ها مواجه بودند، همچنان امیدوار به پیروزی بودند. آیه ۱۲۲ سوره توبه نیز بیانگر حمایت الهی از کسانی است که در مسیر تقوی و احسان حرکت می‌کنند. «إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِینَ تَقَوْا وَ الَّذِینَ هُمْ مُحْسِنُون». این آیه به تأسیس احساس حمایت الهی از انقلاب اسلامی کمک می‌کرد، به‌ویژه آنجا که امام خمینی(ره) و روحانیون انقلاب از این آیه برای تأکید بر حمایت خداوند از مبارزات مردم استفاده می‌کردند. در نهایت، آیه ۱۲۷ سوره نحل که می‌فرماید «وَأَصْبِرْ وَمَا صَبْرُکَ إِلَّا بِاللَّه» نیز به مردم یادآوری می‌کند که صبر و استقامت در برابر مشکلات تنها با مدد الهی ممکن است و این صبر، در نهایت به پیروزی خواهد انجامید. این آیه به مردم کمک می‌کرد تا در دوران فشارهای رژیم شاهنشاهی استقامت خود را حفظ کنند و به پیروزی یقین داشته باشند.
جهاد در راه عدالت و آزادی بر اساس آموزه‌های قرآن
این استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان می‌کند: پیوند معنوی قرآن و قیام امام حسین (ع) با انقلاب اسلامی، ارتباطی عمیق و پایدار در آموزه‌های قرآن و جهاد دارد که در ایستادگی در برابر ظلم و تلاش برای عدالت تجلی می‌یابد. ماه شعبان، با ولادت امام حسین (ع)، نماد مقاومت در برابر ظلم و دفاع از حقیقت است و این ماه با دهه فجر انقلاب اسلامی همزمان می‌شود، که خود نمادی از پیروزی حق بر باطل است. امام حسین (ع) در قیام عاشورا، به‌عنوان الگویی از ایستادگی در برابر سلطنت باطل، راهی را نشان داد که در آن باید برای رسیدن به آزادی، حقیقت و عدالت ایستاد، حتی اگر این ایستادگی به بهای جان تمام شود. در قرآن کریم، جهاد در راه خدا و مقابله با ظلم از اصول اساسی است که امام حسین(ع) بر اساس همین اصول قیام کرد. آیه ۱۹۰ سوره بقره «وَقَاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَکُمْ وَلَا تَعْتَدُوا» به مسلمانان دستور می‌دهد که در برابر ظلم و فساد، در راه خدا جهاد کنند و از تعدی و تجاوز پرهیز کنند. امام حسین(ع) در قیام عاشورا، با پیروی از همین آموزه، در برابر سلطنت باطل ایستاد و به‌طور کامل از اصول قرآن تبعیت کرد. همچنین، آیه ۷۵ سوره نساء «وَمَا لَکُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِین» بر ضرورت مبارزه برای حمایت از مستضعفان تأکید دارد. امام حسین(ع) قیام خود را برای احیای دین اسلام و دفاع از مستضعفان آغاز کرد. در نهایت، آیه ۹۰ سوره نحل «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُم بِالْقِسْطِ وَالْإِحْسَان» بر اهمیت رعایت انصاف و عدالت تأکید می‌کند که امام حسین (ع) با قیام عاشورا در برابر ظلم حکومت یزید، بر تحقق همین اصول تأکید کرد. این آیات قرآن نه‌تنها مبنای قیام امام حسین (ع) بوده، بلکه الگویی برای انقلاب اسلامی است که در آن مردم با الهام از آموزه‌های قرآن، برای رسیدن به عدالت و آزادی به مبارزه برخاستند.
جهاد و ایثار در مسیر انقلاب
حجت‌الاسلام اسدی نسب با بیان اینکه برای تقویت روحیه انقلابی و پرورش نسلی پایدار در آرمان‌ها، بهره‌گیری از آموزه‌های قرآن و قیام امام حسین (ع) امری ضروری است، می‌گوید: قرآن جهاد را نه تنها در میدان جنگ، بلکه در برابر هرگونه ظلم، فساد و بی‌عدالتی معرفی می‌کند. در این راستا، نسل جوان می‌تواند با آگاهی از مفاهیم جهاد و ایستادگی در قرآن، درک عمیق‌تری از ارزش‌های انقلاب اسلامی پیدا کند. خداوند در آیه ۱۹۰ سوره بقره «وَقَاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَکُمْ وَلا تَعْتَدُوا» مسلمانان را به جهاد در راه خدا دعوت می‌کند و در آیه ۷۵ سوره نسا «وَمَا لَکُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِین» بر ضرورت مبارزه برای حمایت از مستضعفان تأکید دارد.
ایشان اضافه می‌کند: علاوه بر این، امام حسین(ع) با فداکاری عظیم خود، الگویی بی‌نظیر از ایثار در راه حق به نمایش گذاشت. قرآن نیز در آیه ۹۰ سوره نحل «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُم بِالْقِسْطِ وَالْإِحْسَان» به رعایت انصاف و عدالت در تمامی اعمال تأکید دارد. نسل جوان می‌تواند با مطالعه این آیات و نگاه به قیام عاشورا، به ارزش فداکاری در راستای تحقق عدالت و احیای حق پی ببرد. همچنین، قرآن در بسیاری از آیات خود به صبر و استقامت در برابر مشکلات اشاره می‌کند. آیه ۲۰۰ سوره آل عمران «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُون» مردم را به صبر و استقامت دعوت می‌کند و این پیام از قیام عاشورا گرفته تا انقلاب اسلامی همچنان الهام‌بخش است.
روش‌های عملی برای ترویج فرهنگ قرآنی در جامعه
حجت‌الاسلام اسدی نسب در پایان تصریح می‌کند: برای ترویج فرهنگ قرآنی در میان مردم، بهره‌گیری از روش‌های عملیاتی و کاربردی می‌تواند مؤثر واقع شود. برگزاری دوره‌های آموزشی و کلاس‌های قرآن در مساجد، مدارس و مراکز فرهنگی به مردم این فرصت را می‌دهد که با مفاهیم قرآن آشنا شده و آموزه‌های آن را در زندگی روزمره پیاده کنند. همچنین، تلاوت قرآن در محیط‌های عمومی مانند پارک‌ها، ایستگاه‌ها و رسانه‌ها می‌تواند قرائت قرآن را به بخشی از زندگی روزانه مردم تبدیل کند. تفسیر ساده و قابل فهم آیات قرآن به زبان روان و با توجه به مسائل روز جامعه، به افراد کمک می‌کند تا درک بهتری از مفاهیم قرآنی داشته باشند. از سوی دیگر، راه‌اندازی پروژه‌های اجتماعی مبتنی بر آموزه‌های قرآن، مانند کمک به نیازمندان و اصلاح روابط اجتماعی، می‌تواند ترویج عملی قرآن را تسهیل کند. استفاده از رسانه‌ها و فضای مجازی از طریق پلتفرم‌های آنلاین مانند شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها برای نشر آیات و تفسیرهای کوتاه، مسابقات قرآنی و محتوای مفید، دسترسی به قرآن را برای گروه‌های مختلف مردم آسان‌تر کرده و فرهنگ قرآنی را گسترش می‌دهد.
