به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام محمد کاشی‌زاده عضو هیأت علمی گروه کلام اسلامی و الهیات جدید پژوهشگاه در آستانه انتشار تازه ترین اثر خود با عنوان «جهاد تبیین؛ منطق و روش» یادداشتی در اختیار ما قرار داده است که در ادامه می‌خوانید؛
در عرصه جهاد تبیین، شناخت دقیق اولویت‌ها یکی از مهم‌ترین ابزارها برای دستیابی به موفقیت است. جهاد تبیین به‌عنوان یک وظیفه اجتماعی و فرهنگی، نیازمند تمرکز بر مسائل کلیدی است که پرداختن به آن‌ها می‌تواند بیشترین تأثیر را در آگاهی‌بخشی و مقابله با شبهات و تحریف‌ها داشته باشد. غفلت از اولویت‌شناسی در این میدان، نه‌تنها مانع از تحقق اهداف می‌شود، بلکه ممکن است پیامدهای معکوسی به دنبال داشته باشد. این یادداشت تلاش دارد تا با بررسی اصول و روش‌های اولویت‌شناسی، جایگاه این رویکرد را در جهاد تبیین تبیین کند.
ضرورت اولویت‌شناسی در جهاد تبیین
تبیین به معنای شفاف‌سازی و آشکار کردن حقایق، همواره با محدودیت‌هایی همچون زمان، منابع و توجه مخاطب روبه‌روست. بنابراین، پرداختن به همه مسائل به‌صورت هم‌زمان امکان‌پذیر نیست. عدم تشخیص صحیح مسائل اصلی، ممکن است سبب اتلاف انرژی در موضوعات فرعی و غفلت از مسائل اصلی شود.
مبانی اولویت‌شناسی در جهاد تبیین
- تشخیص معیارهای صحیح:
در جهاد تبیین، معیارهای سنجش اولویت، اهمیت موضوع، گستره تأثیرگذاری و میزان نیاز جامعه به آگاهی‌بخشی درباره آن است. اگر معیارهای صحیحی در دست نباشد، مسائل مختلف به یک اندازه مهم تلقی می‌شوند و نتیجه‌ای جز پراکندگی در تلاش‌ها به دنبال نخواهند داشت.
نمونه‌ای از این اصل را می‌توان در کلام امام خمینی (ره) دید. ایشان در دوران دفاع مقدس، زمانی که برخی نیروهای ایرانی برای مقابله با رژیم صهیونیستی راهی لبنان شده بودند، فرمودند: «راه قدس از کربلا می‌گذرد.» با این جمله، اولویت تبیین و روشنگری درباره لزوم تمرکز بر مقابله با رژیم بعث عراق را نسبت به سایر مسائل روشن کردند. در اینجا ملاک و معیار، حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور و دفاع از اسلام در برابر دشمنی بود که مستقیماً وارد جنگ شده بود.
- ضریب تأثیر:
در جهاد تبیین، برخی مسائل تأثیر بیشتری بر جامعه دارند و می‌توانند تحول‌آفرین باشند. کنشگر تبیینی باید همواره در پی یافتن موضوعاتی باشد که بیشترین ضریب اثرگذاری را دارند. به عنوان مثال، امام خمینی (ره) در واکنش به شبهات مطرح‌شده در کتاب «اسرار هزار ساله»، تدریس خود را به مدت دو ماه تعطیل کردند تا با نگارش کتاب «کشف اسرار» پاسخ جامع و روشنی به شبهات بدهند. این تصمیم نشان می‌دهد که در جهاد تبیین، پرداختن به شبهات و تحریف‌های تأثیرگذار می‌تواند از بسیاری از فعالیت‌های دیگر اولویت بالاتری داشته باشد.
- توجه به پیامدها و نقشه دشمن:
در بسیاری از موارد، دشمن تلاش می‌کند با برجسته‌سازی مسائل خاص، اولویت‌های اصلی جامعه را به حاشیه ببرد. در جهاد تبیین، آگاهی از پیامدهای فعالیت‌ها و شناخت نقشه‌های دشمن، ضرورتی انکارناپذیر است. به عنوان نمونه، در اوج مبارزات امام خمینی (ره) علیه رژیم پهلوی، زمانی که رژیم عراق تلاش داشت با تهییج مراجع و روحانیون نجف علیه ایران، از حضور امام در عراق سوءاستفاده کند، ایشان با صراحت اعلام کردند که حاضر به ارسال پیام حمایتی علیه ایران نیستند. این تصمیم نشان‌دهنده دقت و هوشیاری امام در اولویت‌بندی وظایف و جلوگیری از ایجاد مخرج مشترک با دشمن بود.
کاربرد اولویت‌شناسی در جهاد تبیین امروز
در عصر حاضر، جهاد تبیین با چالش‌های متعددی همچون شبهات دینی، تحریف‌های تاریخی و جنگ رسانه‌ای مواجه است. در این میان، اولویت‌شناسی می‌تواند به کنشگران عرصه تبیین در این عرصه‌ها کمک کند:
- تمرکز بر شبهات اصلی: به جای پراکنده‌کاری، پاسخ‌گویی به شبهات تأثیرگذار در جامعه را در دستور کار قرار دهند.
- تقویت آگاهی‌بخشی در موضوعات محوری: مانند دفاع از هویت ملی، تقویت مبانی دینی و روشنگری در برابر هجمه‌های فرهنگی.
- جلوگیری از افتادن در دام دشمن: با تحلیل دقیق نقشه‌های رسانه‌ای دشمن، از توجه به مسائل کم‌اهمیت و انحرافی پرهیز کنند.
نتیجه گیری:
اولویت‌شناسی، قلب تپنده جهاد تبیین است. تشخیص دقیق مسائل مهم و مهم‌تر، نه‌تنها موجب بهره‌وری بیشتر از منابع محدود می‌شود، بلکه جامعه را از افتادن در دام پراکندگی و اشتباهات استراتژیک نجات می‌دهد. با توجه به معیارهایی همچون ضریب تأثیر، آثار مثبت و منفی اقدامات و شناخت نقشه‌های دشمن، می‌توان در این مسیر گام‌های مؤثرتری برداشت.
جهاد تبیین، میدان عمل عالمانه و هوشمندانه است و اولویت‌شناسی به عنوان یک راهبرد کلیدی، نقشی انکارناپذیر در موفقیت آن ایفا می‌کند.
