به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به مناسبت هفته پژوهش کرسی علمی- ترویجی «معرفت شناسی قرآن بنیان»، روز سه شنبه مورخ ۲۷ آذرماه سال جاری توسط مجمع پژوهشگاه های علوم انسانی اسلامی با همکاری معاونت پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، گروه منطق فهم دین پژوهشگاه برگزار شد.
در این کرسی علمی، حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحمید واسطی به عنوان ارائه دهنده، دکتر حسن عبدی و حجت الاسلام و المسلمین مهدی عبداللهی به عنوان ناقد و آقای قاسم بابائی به عنوان دبیر علمی حضور داشتند.
حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحمید واسطی عضو هیأت علمی گروه منطق فهم دین پژوهشگاه به بررسی مفهوم «معرفت» در دانش معرفت‌شناسی پرداخت و تعریف کلاسیک آن را به عنوان «باور صادق موجه» مطرح کرد.
وی توضیح داد که معرفت‌شناسی به علم توجیه باورها اشاره دارد و مقصود از «باور»، وجود حالت اطمینان درونی است. استاد واسطی همچنین به این نکته اشاره کرد که «صادق» به معنای انطباق با پدیده‌های خارجی و «موجه» به معنای مستدل بودن این رابطه است.
عضو هیأت علمی گروه منطق فهم دین پژوهشگاه افزود که در این تعریف، مناقشات زیادی وجود دارد که منشاء اصلی آن کشف خطا بعد از احراز موجه بودن است. استاد واسطی در ادامه اظهار داشت که مقصود از معرفت‌شناسی در مقاله حاضر، دانشی است که به تبیین چیستی، چرایی و چگونگی ایجاد فهم و باورها و بررسی میزان اعتبار آگاهی‌های انسان می‌پردازد. او تأکید کرد که معرفت در اینجا شامل مطلق آگاهی اعم از تصورات و تصدیقات است و صرفاً اختصاص به معرفت گزاره‌ای ندارد.
استاد واسطی همچنین به شبکه‌ای از مسائل که در دانش معرفت‌شناسی مورد بحث قرار دارند اشاره کرد و گفت: «آگاهی، معرفت، علم، چه هویتی دارند؟ ارکان معرفت چیست؟ فاعل معرفت و قابل معرفت و متعلق معرفت کدامند؟ صدق و کذب، معتبر و غیرمعتبر، واقعیت و توهم، شک و گمان در معرفت چه هستند؟» او همچنین پرسش‌هایی درباره امکان دستیابی به معرفت مطلق یا نسبی، اقسام معرفت، منابع آن، ابزارها و مراحل حصول معرفت مطرح کرد.
عضو هیأت علمی گروه منطق فهم دین پژوهشگاه تأکید کرد: «قرآن به عنوان یک منبع دانش که نسبت به ابعاد مختلف زندگی انسان نظر داده است، گزاره‌های پُرتکرار درباره علم، آگاهی و معرفت ارائه کرده است.» او افزود که کشف دیدگاه قرآن می‌تواند قابلیت اکتشاف و تحلیل برای دستیابی به پاسخ به سوالات فوق را فراهم کند.
در ادامه نشست، دکتر عبدی به نقد دیدگاه‌های مطرح شده پرداخت. او در بخش ترمینولوژی متدولوژی واپیستمولوژی به طرح دیدگاه خود پرداخت و گفت: «این عنوان که صدق ناظر به خارج است، ادعایی است که فراورده فلسفه غرب است. ولی در فلسفه اسلامی، مطابقت اعم از ذهن و خارج است.» دکتر عبدی تصریح کرد که صدق مخبری در اینجا مراد نیست بلکه صدق خبری مد نظر است و صدق مخبری بیشتر در فلسفه اخلاق مورد بحث قرار می‌گیرد.
وی همچنین اشاره کرد که اصطلاح شبکه در روش‌شناسی اوصاف خاص خود را دارد. دکتر عبدی ادامه داد: «این ادعا که هدف و کاربست شبکه رسیدن به اطمینان نسبی است درست نیست. نسبیت پنج معنا دارد که سه معنای آن غلط است.» او همچنین به برخی آیات قرآن کریم اشاره کرد و گفت: «خداوند مازاد بر وصف خلقت ربوبیت نیز طرح شده است.»
دکتر عبدی با انتقاد از تعریف معرفت‌شناسی به عنوان علم توجیه باورها گفت: «این تعریف نیازمند بازنگری است.» او همچنین اشکالات موجود در بیان استاد واسطی را مورد بررسی قرار داد و بر اصل عدم وضوح صورت مسئله، ابهام در شبکه معرفتی و کاربست مبهم اصطلاحات تأکید کرد.
در پایان نشست، حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحمید واسطی به تبیین و دفاع از دیدگاه خود پرداخت و بر لزوم روشن‌سازی مسائل معرفت‌شناسی تأکید کرد.
