نوشتاری از حجت الاسلام دکتر غلامرضا پیوندی مدیر گروه فقه و حقوق پژوهشگاه
برگی از دفتر با برکت دختر موسی بن جعفر علیهما السلام – حضرت فاطمه معصومه(س) در آینه کلام بزرگان / مقام شفاعت حضرت معصومه(س)
- صدرالدین شیرازی معروف به ملاصدرا، فیلسوف بزرگ اسلام و بنیان گذار حکمت متعالیه در کتاب مهم اسفار اربعه -که هنگام سکونت در روستای کهک قم، کتاب را به رشته تحریر درآورده- می گوید: «وقتی شبهه ای برایم پیش می آمد، کنار قبر حضرت معصومه (ع) در قم می آمدم و از آن بانو استمداد می کردم و شبهه فلسفی من حل می شد.»[۱]
- یکی از شاگردان آیت اللّه مرعشی(ره) نقل می کند، ایشان دلیل هجرت به قم و اقامت در این شهر را چنین بیان می کرد: پدرم آقا سید محمود مرعشی(ره) که از زاهدان و عابدان روزگار بود، ختم مجربی را انتخاب و چهل شب بر خواندن آن مداومت کرد تا شاید خداوند به طریقی قبر شریف حضرت زهرا(ع) را به وی نشان دهد. در عالم رؤیا به محضر مقدّس امام صادق(ع) و یا امام باقر(ع) مشرّف می شود، از او می پرسند: «چه می خواهی؟» عرض می کند: «می خواهم بدانم قبر فاطمه زهرا(ع) در کجاست تا آن را زیارت کنم.» حضرت می فرمایند:«نمی توانم بر خلاف وصیّت، قبرش را مشخّص کنم، “علیک بکریمة اهل البیت(ع)؛ به دامن کریمه اهل بیت چنگ بزن “، زیرا خدا جلال و جبروت حضرت فاطمه(ع) را به حضرت معصومه(ع) عنایت فرموده است. هرکس بخواهد ثواب زیارت حضرت زهرا (ع) را درک کند، به زیارت فاطمه معصومه(ع) برود.» آیت اللّه مرعشی گفتند: «پدرم مرا سفارش می کرد، من قادر به زیارت ایشان نیستم؛ امّا تو این کار را انجام بده. پس من به همین سبب از نجف برای زیارت امام هشتم و فاطمه معصومه(ع) به قم آمدم و به اصرار مؤسس حوزه علمیه قم آیت اللّه حائری یزدی در آنجا ماندگار شدم.»[۲]
در ضمن، حضرت آیت اللّه مرعشی نجفی(ره) در وصایای خویش فرمودند: «پس از مرگم، جنازه ام را روبه روی مرقد مطهر حضرت معصومه(ع) قرار بدهید. یک سر عمامه ام را به ضریح مطهّر و سر دیگر آن را به تابوت ببندید و در این هنگام مصیبت مولایم حسین مظلوم و اهل بیتش(ع) را بخوانید.»
- حضرت آیت اللّه سید محمد حسین طباطبایی(ره) علامه، فیلسوف و عارف نامی و مفسّر برجسته قرآن، در ماه مبارک رمضان پیش از افطار به حرم ملکوتی کریمه اهل بیت(ع) حضرت فاطمه معصومه (ع) مشرّف می شد و با بوسه بر ضریح آن حضرت، روزۀ خود را می گشود.[۳]
- حضرت آیت اللّه گلپایگانی(ره) در توصیه های خویش به طلاب به ارتباط مداوم با ائمه اطهار(ع) و امام زمان(عج)، قرائت قرآن کریم و ادعیه معتبر و عرض ادب خالصانه به دختر موسی بن جعفر(ع) سفارش می کردند. همچنین ایشان خود چنان به این کار علاقه مند بودند که در حال کسالت نتوانسته بودند به حرم بی بی مشرّف شوند، بارها گریه می کردند و در یکی از سال های اواخر عمر شریفشان که ایام تابستان بنا بود، برای رفع کسالتشان به جاسب در اطراف قم – که محیط خوش آب و هوایی دارد – بروند با اینکه کسالت و خستگی ایشان شدید شده بود، با این حال فرمودند: «اول به حرم مشرّف می شوم و از آنجا به جاسب می رویم.» بعضی از نزدیکان ایشان عرض کردند: «حال شما مساعد نیست و همچنان که ماشین از کنار حرم می رود، شما از داخل ماشین سلام بکنید!» ولی معظم له نپذیرفتند و بالاخره با همان حالت به حرم رفتند؛ درحالی که بعد از پایان زیارت نتوانستند مسافت کوتاه مابین داخل حرم تا کنار خیابان موزه را راه بیایند؛ ازاین رو برایشان در نزدیکی در خروجی مسجد موزه صندلی گذاشتند و بعد از مختصر استراحتی، ایشان را نزدیک ماشین آوردند و سوار کردند.[۴]
- آیت اللّه محمد فاضل لنکرانی(ره) درباره ارتباط خود با حضرت معصومه(ع) چنین می گوید: روزی به حرم مشرّف شدم و بعد از زیارت عرض کردم: «عمه جان -ایشان از طرف مادر، عمه و محرم من هستند- من امروز هیچ حاجتی مثل پول و منزل و غیره ندارم، فقط عنایتی فرمایید و مرا در فهم آیه تطهیر یاری کنید تا بتوانم آن را درست بفهمم و بنویسم و حل مشکل کنم.» ایشان در ادامه بیان کرده اند که بعد از این ماجرا شروع کردم به نوشتن آیه تطهیر و به برکت حضرت، مسائل و مطالبی برایم روشن شد که اگر پنجاه سال دیگر درس می خواندم آن مطالب برایم روشن نمیشد.[۵]
- آمدن مرحوم آیتاللّه العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری (ره)، مؤسس حوزه علمیه، به قم و عزم برای اقامت در آن شهر بر اثر استخاره ای بود که در کنار حرم فاطمه معصومه(ع) و با توسّل به آن حضرت انجام دادند. در نتیجه آیه ای می آید که ایشان را به ماندن و جمع کردن علما و فضلا موظّف می کند. خلاصه در آن جریان، هدایت ویژه ای در پرتو عنایت آن حضرت شامل حال ایشان می شود.[۶]
- درباره اقامت آیتاللّه بروجردی در قم نیز می توان به توجه حضرت معصومه(ع) اشاره کرد؛ بدین ترتیب که ایشان در اواخر سال ۱۳۶۳ قمری به بیماری، مبتلا و بنا می شود در تهران جراحی کنند. هنگامی که برای معالجه از بروجرد خارج می شوند، وضع مزاجشان رضایت بخش نبود و تقریباً در بیهوشی به سر می بردند تا اینکه یک مرتبه در دل شب، چشم می گشایند و چراغهای قم را مشاهده می کنند. از همراهان می پرسند: «اینجا کجاست؟» عرض می کنند: «قم است.» جذبه روحانی و کششی معنوی، ایشان را به خود مشغول می کند و تصمیم می گیرند پس از بهبودی، بقیّه عمر را در این آستان مقدّس بگذرانند و بالأخره ایشان به برکت حضرت فاطمه معصومه(ع) شفا می یابند. سپس به قم می آیند و آن تحوّل عظیم علمی و فرهنگی را در حوزه پدید می آورند.[۷]
مقام شفاعت حضرت معصومه سلام الله علیها
در وانفسای قیامت که هر انسانی در جستجوی یک پناهگاه و ریسمان برای نجات خود است و دنبال راه گریزی می گردد، روزی که به سبب عظمت آن : «یجْعَلُ الْوِلْدانَ شِیباً؛ روزی که بچه ها را هم پیر می کند. (مزمل/۱۷) و روزی که: «وَ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ عِنْدَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ؛ هیچ شفاعتی نزد او جز برای کسانی که اذن داده اند، سودی ندارد. (سبأ/۲۳) شخصیتی دارای مقام شفاعت اهل قیامت باشد، بی شک بر عظمت و مقام والای او دلالت دارد.
حضرت فاطمه معصومه(ع) بعد از حضرت فاطمه زهرا(ع)، دومین زنی است که بنا به فرمایش اهل بیت(ع) مقام شفاعت دارد. یکی از این فرمایشات، این سخن امام صادق(ع) است: «زنی از فرزندان من (در قم) از دنیا می رود که نامش فاطمه است و با شفاعت او، همه شیعیان وارد بهشت می شوند.»[۸]
در زیارت نامه حضرت فاطمه معصومه(ع) -که از زبان امام رضا(ع) بیان شده – آمده است: «یا فاطمةُ اشفعی لی فی الجَنةِ.» علّت این شفاعت چنین بیان شده است: «فَانَّ لکِ عندالله شأناً مِنَ الشّأن.»[۹] شاید مراد حضرت از شأن، رابطه ای از رابطه هایی است که اولیای خداوند با ذات مقدس ربوبی داشتند. این بانوی جلیل القدر هم از سنخ همان رابطه ها را دارد.[۱۰]
در واقع، شفاعت حضرت معصومه (ع) نسبت به ما همچون مجاورت نور با ماست. تنها زنگار دل است که موجب می شود مجاورت آن را درک نکنیم و از آن محروم بمانیم.[۱۱]
[۱] فوائد الرضویة، شیخ عباس قمی(ره)، ص ۳۷۹.
[۲] فروغ کوثر، ص ۵۸.
[۳] بارگاه فاطمه معصومه تجلی گاه فاطمه زهرا، سید جعفر میر عظیمی، ص ۱۱۹.
[۴] خورشید آسمان فقاهت و مرجعیّت، ص ۱۸۹-۱۹۰.
[۵] بارگاه فاطمه معصومه تجلی گاه فاطمه زهرا، سید جعفر میر عظیمی، ص۱۲۱.
[۶] بانوی کرامت، ص ۱۱۵.
[۷] همان، ص۱۱۸.
[۸] مجالس المؤمنین، قاضی نورالله شوشتری (تستری)، ج ۱، ص ۸۳؛ بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق، ج ۶۰، ص ۲۲۸، ح ۵۹.
[۹] زیارت نامه حضرت معصومه(ع): بحار الانوار، ج۱۰۲، ص ۲۶۶.
[۱۰] از سخنان شیخ علی پناه اشتهاردی. نقل در: بارگاه حضرت معصومه(ع) تجلّی گاه فاطمه زهرا(ع)، ص۱۲۲.
[۱۱] قسمتی از سخنرانی آیت الله فاطمی نیا(ره)، تاریخ ۳/۲/۷۲؛ نقل در: ماهنامه کوثر، سال اول، ش ۱، ص۶۳.
