به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت الاسلام و المسلمین قاسم ترخان مدیر گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی پژوهشگاه در گفت وگو با شفقنا درباره فلسفه اربعین حسینی و آموزه اخلاقی و انسانی که به همراه دارد، بیان کرد: از روز اربعین دو گونه گزارش شده است؛ یک گزارش سید بن طاووس (متوفای ۶۶۴) که مختصر است، وی ورود اسراء به کربلا و دیدن جابر بن عبدالله انصاری را گزارش می کند. گزارش دوم را عمادالدین طبری شیعه (متوفای ۵۲۵) مطرح کرده که در این گزارش به ورود اسراء اشاره ای نشده است. اما روایتی که داستان جابر بن عبدالله انصاری را مطرح کرده نکات بسیار زیبایی دارد که برای امروز ما می تواند درس آموز باشد.
وی عنوان کرد: عماد الدین طبری در بشارة المصطفی به سندش از عطیة بن سعد بن جناده کوفی جدلی نقل کرده که جابربن عبدالله انصاری به زیارت قبر امام حسین(ع) رفت و گفت: «سلام بر شما ای جان های پاک که در آستان حسین(علیه السلام) فرود آمدید. گواهی می دهم که شما نماز را بر پا داشته و زکات پرداختید، امر به معروف و نهی از منکر کردید و با ملحدان جهاد نمودید و خدا را پرستیدید تا آن که مرگ شما را فرا رسید. سوگند به خدایی که محمد(صلی الله علیه وآله) را به حق فرستاد، ما در راهی که رفتید، شریک شماییم. عطیه گفت: به جابر گفتم: چگونه با آنان شریکیم در حالی که نه [با آنان] دشتی پیمودیم و نه از بلندی و کوه بالا رفتیم و نه شمشیر زدیم، اما اینان سر از پیکرهای شان جدا شد، فرزندان شان یتیم گشتند و همسران شان بیوه شدند؟ جابر گفت: ای عطیه! از حبیبم رسول خدا(صلی الله علیه وآله) شنیدم که می فرمود: هر کس گروهی را دوست دارد در عمل آنان شریک است. سوگند به آن که محمد(صلی الله علیه وآله) را به حق به پیامبری فرستاد نیت من و نیت یارانم همان است که حسین(علیه السلام) و اصحابش داشتند. مرا به سوی خانه های کوفیان ببر. چون مقداری راه رفتیم، به من گفت: ای عطیه! به تو وصیتی بکنم؟ گمان نکنم پس از این سفر، دیگر تو را ببینم.»
مدیر گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی پژوهشگاه در تبیین و تفسیر سخن جابربن عبدالله انصاری، گفت: این مطلب سنت تعمیم را بیان می‌کند.
وی درباره سنت تعمیم در قرآن بیان کرد: جابر در سخن خود به یک سنت و قانون خداوند اشاره می کند که در قرآن بیان شده و از آن به «سنت تعمیم» نام می‌بریم. خداوند در آیه ۱۸۱ سوره آل عمران می فرماید: «لَقَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ فَقِيرٌ وَنَحْنُ أَغْنِيَاءُ ۘ سَنَكْتُبُ مَا قَالُوا وَقَتْلَهُمُ الْأَنْبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقٍّ وَنَقُولُ ذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِيقِ؛ خدا قتل انبیاء را به یهودیان زمان پیامبر نسبت می‌دهد و عقاب را تعمیم می‌دهد با اینکه اینها نکشتند و از آن زمان صدها سال می‌گذرد.»
حجت الاسلام و المسلمین ترخان در ادامه به شأن نزول این آیه اشاره و اظهار داشت: سعید بن جبیر در شأن نزول این آیات گفته است: وقتی این آیه نازل شد: «من ذا الذی یقرض الله قرضا حسنا فیضاعفه له اضعافا کثیرة … ؛ کیست که به خدا قرض الحسنه بدهد تا آن را برای او چند برابر کند …» یهودیان گفتند: ای محمد! پروردگارت فقیر و نیازمند شد و از بندگانش قرض خواست! پس خدا آیات فوق را فرو فرستاد!
وی افزود: ملاک ملحق شدن به آنان و اجرای سنت تعمیم همانا رضایت است یعنی دوست داشتن عمیق و در نتیجه صادقانه که عمل را به دنبال دارد و گرنه به تعبیر فرزدق مردم کوفه هم دلهایشان با امام بود اما شمیشرشان علیه امام. اینگونه افراد به امام در اجر و شهادت ملحق نمی‌شوند.
مدیر گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی پژوهشگاه توضیح داد: جابربن عبدالله انصاری نیز در سخن خود به این قانون الهی اشاره می کند و می گوید: «من به اقدام امام حسین(ع) رضایت داشتم و دوستدار ایشان بودم، اما به دلایلی نتوانستم در کنار امام حسین(ع) باشم، با این حال من هم در ثواب این اقدام یا مبارزه شریک هستم.» این درس بزرگی برای امروز ماست و می تواند در عرصه های مختلف به ما کمک کند تا مسیر زندگی را درست تشخیص دهیم.
خود جابر به وجه جریان سنت تعمیم اینگونه اشاره می‌کند: ۱- دوست دار خاندان محمد (ص) را دوست بدار تا وقتی در دوستی باقی است. ۲- دشمن خاندان محمد (ص) را تا زمانی که دشمن است، دشمن بدار، هر چند اهل نماز و روزه بسیار باشد. ۳- با دوست دار آل محمد (ع) مدارا کن؛ او هر چند به سبب گناهانش بلغزد، اما گام دیگرش با محبت این خاندان ثابت می‌ماند. ۴- دوست دار آل محمد (ع) به بهشت می رود و دشمنان شان به دوزخ.
حجت الاسلام و المسلمین ترخان ادامه داد: در عرصه اجتماعی اگر کسی ناهنجاری های اجتماعی را دوست داشته باشد و بالعکس اگر به هنجارهای اجتماعی چندان توجه نکند و از آن کراهت داشته باشد در واقع این فرد به کسانی ملحق می شود که اقدامات زشت و سوء انجام دادند و در عذاب آنها شریک خواهد شد، این مصداق در عرصه سیاست خارجی نیز صدق می کند.
وی گفت: در حال حاضر یکی از بحث هایی که در جامعه جهانی مطرح است، مساله غزه، فلسطین و اسرائیل می باشد، اگر این امکان برای شما فراهم نیست که در کنار مردم غزه باشید و از آنها دفاع کنید، کمترین کاری که براساس سنت تعمیم قرآن می توان انجام داد، این است که در این جریان و فضا باید باشید و این نیت را داشته باشید و خواهان تداوم مسیر مقاومت و مبارزه باشید، در این صورت طبیعتاً خداوند شما را در این مسیر قرار می دهد و ثواب این مقاومت و جانفشانی را به شما هم خواهد داد.
مدیر گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی پژوهشگاه اظهار داشت: جابربن عبدالله انصاری در سخن خود به نکته دیگری نیز اشاره می کند و آن بحث دوست داشتن کسانی است که خاندان پیامبر(ص) را دوست دارند ولو اینکه گاهی پایشان بلرزد و خطایی کنند، و کسانی که اهل بیت(ع) را دوست ندارند و دشمن آنها هستند ولو اینکه در مسایل دیگر مثلاً اهل نماز و قرآن باشند، اما اینها مسیر درستی را تشخیص نمی دهند. این نکته بسیار مهمی است که محبت اهل بیت(ع) مسیر درست زندگی را نشان می دهد. اگر هم انسان خطا و گناهی در مسیر زندگی خود انجام دهد، محبت اهل بیت(ع) می تواند کمک کند بر اینکه مسیر را اصلاح و خطاهای خود را جبران کند.
حجت الاسلام و المسلمین ترخان در پایان گفت: اگر بخواهیم نسبت سنجی کنیم، بین کسی که محبت اهل بیت(ع) در دلش نیست، با کسی که محبت اهل بیت(ع) را در دل دارد، «اصالت» با اندیشه و محبت اهل بیت(ع) است که به نظرم نکته مهمی است که از اربعین می آموزیم و اربعین می تواند این پیام را به جهانیان القا کند.
