به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست علمی با موضوع «عاملیت اخلاقی مصنوعات هوش مصنوعی» با حضور پرفسور جان سولینز، استاد تمام دانشگاه سوناما(کالیفرنیا) و دکتر صالح قربانیان پژوهشگر حوزه اخلاق و فلسفه اخلاق، چهارشنبه ۲۰ دیماه ۱۴۰۲ توسط هسته حکمرانی و هوش مصنوعی مرکز رشد و خانه خلاق و نوآوری پژوهشگاه برگزار شد.
در ابتدای این جلسه، دکتر وحید دهقانی فیروزآبادی که مدیریت نشست را به عهده داشت؛ به اختصار به سوابق علمی پژوهشی پرفسور جان سولنیز اشاره و همچنین دیدگاه های کلی که از سوی فیلسوفان و محققان در مورد عاملیت اخلاقی مصنوعات هوشمند و مسائل مرتبط با آن ارائه شده است را مطرح نمود.
در ادامه پرفسور جان سولینز، در سخنرانی خود به برخی از تکنیک‌ها که در ساخت سیستم‌های رباتیک کاربرد دارند و می توانند استدلال اخلاقی شایسته ای را در این سیستم ها به گونه ای شفاف به نمایش بگذارند؛ اشاره نمود. روشی که به کاربران امکان این را می دهد تا استدلالِ اخلاقی که بر اقدامات مورد نظر یک سیستم رباتیک تأثیر می گذارد را درک کنند.
ایشان به این نکته اشاره کرد که برای دستیابی به این هدف، گروه تحقیقاتی آن ها شکلی از گفتار درونی رباتیک را در اختیار یک ربات قرار داده اند. رباتی که در پی تقلید از گفتار درونی کاربران انسانی است. این گفتگوی درونی ممکن است در استدلال اخلاقی و اخلاق ماهرانه نیز نقش داشته باشد. سپس ایشان در مورد گفتگوی درونی ربات و نحوه استفاده از آن برای ساختن سیستم هایی که اقدامات آگاهانه و قابل اعتمادتری را بروز می دهند؛ توضیحات بیشتری را مطرح نمود.
پرفسور جان سولینز به این نکته نیز اشاره نمود که در حالی که اخلاق ماشینی به دنبال این است که به سیستم ها قابلیت های استدلال اخلاقی ابتدایی عطا کند؛ حکمت عملی مصنوعی به دنبال ساخت ماشین‌هایی است که دارای مهارت‌های بالاتری هستند و کارهایی را انجام می دهند که نه تنها قابل قبول، بلکه عاقلانه و ظریف تر نیز هستند.
پرفسور جان سولینز، روش آزمایش حضور محسوس جنبه های حکمت عملی مصنوعی بین کاربر انسانی و ربات را نیز با نمایش یک فیلم و توضیح آن ارائه نمود و به این نکته اشاره کرد که در طی این آزمایش ها به این نتیجه رسیده اند که گفتار درونی ربات ها به کاربر کمک می کند تا وجود یا عدم وجود استدلال اخلاقی عملی ماهرانه در ربات های مورد استفاده در آزمایش ها را درک نمایند.
در ادامه نشست، بعد از پرس و پاسخی کوتاه، دکتر قربانیان در سخنرانی خود، به تبیین مفهوم عامل اخلاقی از منظر اخلاق اسلامی پرداخت.
وی بلوغ اخلاقی، قدرت، عقل و تعقل، قصد و نیت، آزادی و اراده، از روح برخوردار بودن و وجدان را به عنوان معیارهای عاملیت اخلاقی از منظر آموزه های اسلامی برشمردن و در مورد هر کدام از این میعارها توضیحاتی را ارائه کرد.
سپس درباره گستره عاملان اخلاقی از منظر اخلاق اسلامی صحبت نموده و عامل اخلاقی بودن خداوند، فرشتگان، انسان ها، حیوانات را مورد بحث و بررسی قرار داد.
دکتر قربانیان به این نکته اشاره نمود که از منظر اخلاق اسلامی، عاملیت اخلاقی از نوعی تشکیک برخوردار است. تمام موجودات جهان از منظر آموزه های دینی در حد وجودی خودشان، دارای فهم و شعور می باشند ولی قضاوت در مورد این که هر کدام از موجودات تا چه حد و اندازه ای از عاملیت اخلاقی برخوردارند، امری دشوار است که به سادگی نمی توان آن را معین نمود. نکته ای که مسلم است این است که برخورداری از این معیارها در حد و اندازه یک انسان باعث عامل اخلاقی شدن می باشد که باز این بحث می تواند مطرح شود که آیا همه انسان ها به یک اندازه و از شرایط یکسان برای دارا بودن این معیارها برخوردار هستند؟
نکته مهمی دیگری که ایشان در بحث خود مطرح نمود این بود که برای تعیین جایگاه عاملیت اخلاقی در سائر موجودات، باید به این نکته توجه کرد که عاملیت اخلاقی و حد و حدود آن در قالب و بطن یک نظام اخلاقی تعیین می گردد. در ادامه نیز پرفسور جان سولینز سؤالاتی را در این خصوص مطرح کرد.
