به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در راستای سلسله گفتگوهای علمی با مدیران مراکز وابسته پژوهشگاه، سراغ حجت الاسلام دکتر علیرضا قائمی نیا مدیر قطب علمی فلسفه دین اسلامی رفتیم. در ادامه نظر شما را به مشروح گفتگو با ایشان جلب می‌کنیم:
با سلام خدمت شما، لطفا در ابتدا تاریخچه ی تاسیس و روند فعالیت قطب فلسفه دین را برای مخاطبان ما شرح دهید؟
قطب علمی مرکزی است که در آن دانشمندان و اعضا هیات علمی برجسته یک رشته با همکاری و در قالب کار گروهی می‌کوشند تا با تولید دانش و نوآوری، پاسخگوی نیازهای علمی، اجتماعی و فرهنگی این رشته باشند.با توجه به جایگاه ویژه قطب های علمی در داخل و خارج از کشور، تاسیس قطب در رشته فلسفه دین، ضرورتی ویژه دارد؛ زیرا در سالیان اخیر با توجه به پژوهش‌های گسترده غیر مسلمانان در مورد دین، شاخه فلسفه دین شاهد رویش و زایش فزاینده‌ای بوده است؛ ریشه این درخت تنومند در الاهیات مسیحی و تحولات گسترده آن قرار دارد و از اساس با بافت اسلامی تفاوت دارد.
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با توجه به فعالیت‌های گسترده در رشته فلسفه دین و عنایت خاص به توسعه و تاسیس فلسفه دین اسلامی، به تاسیس “قطب علمی فلسفه دین” همت گماشت و بحمدالله مجوز آن از سوی وزارت علوم صادر شد. قطب علمی فلسفه دین تلاش های متعددی در بخش های مختلف فلسفه دین اعم از نشست های علمی ،همکاری با موسسات بیرونی- داخلی، نکوداشت اندیشمندان داخلی- خارجی داشته و درحال حاضر نیز به صورت مستمر فعالیت های علمی ادامه دارد.فعالیت های شایسته قطب فلسفه دین سبب گردید تا در سال ۱۳۹۳ از طرف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان تنها قطب علمی برتر کشور معرفی شود.
از اهدف قطب فلسفه دین برایمان بفرمائید؟
قطب علمی فلسفه‌ی دین اسلامی، بر اساس اهداف مصوب در پژوهشگاه و مجوز وزارت علوم تحقیقات و فناوری در سال ۱۳۹۱ تأسیس شده است. به موجب درخواست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از وزارت محترم علوم برای تاسیس «قطب علمی فلسفه دین» در گروه علوم انسانی، شورای قطب های علمی کشور در تاریخ ۲۰/۴/۱۳۹۱ طی نامه شماره ۸۶۱۸۶/۳ موافقت اصولی یک ساله خود را جهت تشکیل این قطب علمی اعلام نمود. و پس از آن قطب علمی فلسفه دین با تمدید این مجوز از سوی وزارت علوم به فعالیت خود ادامه داده است. مجوز فعالیت قطب در سال ۹۷ مجددا برای دوره ای ۵ ساله تمدید شده است.
با عنایت به تأثیر افکار غیر دینی یا ضد دینی در این حوزه، اهداف قطب علمی فلسفه دین در دو حوزه اهداف راهبردی و کاربردی به شرح زیر تعریف شده است:
الف) اهداف راهبردی:
- نقد مکاتب و آراء معارض در قلمرو فلسفه دین .
- تأسیس و توسعه فلسفه دین اسلامی .
- بسط مرزهای معرفت در حوزه فلسفه دین و ورود به نقاط کشف ناشده در‌این قلمرو معرفتی.
- احراز مرجعیت علمی در زمینه فلسفه دین، در مقیاس ملی و فرامرزی.
- ایجاد جبهه فکری و نخبگانی جهانی فیلسوفان دین همسو .
ب) اهداف کاربردی:
- پشتیبانی نظری از مبانی نظام اسلامی و کاربردی کردن مسائل فلسفه دین اسلامی از این رهگذر.
- توسعه تحقیقات در عرصه کارکردها و کاربرد دین در عرصه های فرهنگ، مدیریت، حقوق، اقتصاد، سیاست، اجتماع، محیط زیست، اخلاق، تعلیم و تربیت و خانواده
- تبیین تأثیر دین در پارادایم‌های علوم طبیعی و انسانی .
- تبیین نسبت و مناسبات دین با مقولات حیات انسان معاصر از جمله: هنر، رسانه، ارتباطات، فناوری، و …
- تغذیه و جهت دهی فعالیت های علمی حوزه ها و دانشگاه‌ها در دو ساحت آموزش و پژوهش فلسفه دین .
- پاسخ به سوالات و شبهات مطرح در زمینه مبانی و مسائل فلسفه دین اسلامی.
- پیشگیری از گسترش خرافه‌گرایی در جامعه
قطب علمی فلسفه دین در راستای تولید و تدوین فلسفه‌ی دین اسلامی و مواجهه با جریانهای ضددینی و پاسخگویی به معضلات فکری جامعه در زمینه‌ی فلسفه‌ی دین با تأکید بر استفاده از ظرفیت علمی کشور و همکاری مراکز آموزشی و پژوهشی به خصوص حوزه‌های علمیه و با مشورت و مشارکت نخبگان علمی برنامه‌های خود را ساماندهی و اجرا می‌نماید.
مهمترین حوزه های که قطب بدان اهتمام دارد چیست ؟
قطب در دوره های گذشته، فعالیت‌های ارزشمندی در سطح ملی انجام داد که علاوه بر توسعه مباحث فلسفه دین، در شناساندن و تثبیت موقعیت قطب نیز موثر بود. مثلا همکاری قطب فلسفه دین با کمیته تخصصی کلام جدید و فلسفه دین شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی و هنر برای بازبینی و بازطراحی دروس و سرفصل‌های دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری رشته فلسفه دین از جمله این فعالیت‌ها بود.
مجموعه‌ای از نشست‌های علمی، کرسی‌های ترویجی، درس‌گفتارها و برخی تحقیقات که برخی از آنها منتشر شده از دیگر فعالیت‌های قطب در این دو دوره بوده است. اما با آغاز دوره اخیر در صدد هستیم تا به فعالیت‌ها رویکرد جدیدی مورد توجه قرار بگیرد، برای مثال درس‌گفتارهای مختلف، کارگاه‌های علمی، نشست‌ها و مناظرات از جمله برنامه‌هایی است که درصدد هستیم آنها را در دوره جدید بیش از گذشته فعال کنیم. چنین برنامه‌هایی، به ویژه در دوره گذشته در همکاری با برخی مراکز و نهادهای علمی آغاز شده بود، اما در این دوره ضمن توسعه این برنامه‌ها در صدد هستیم تا مباحث جدید در حوزه فلسفه دین را محور کار قرار دهیم. در این دوره فعالیت هایی در زمینه علوم شناختی و ارتباط آن با مطالعات دینی و الهیات انجام شد که حاصل آن چندین نشست علمی بود. معتقدم فعالیت در این عرصه ها به یک معنا در فضای دانشگاهی و مراکز علمی تاثیرگذار خواهد بود. البته این امر در صورتی محقق خواهد شد که مورد حمایت محققان و مراکز مربوط از جمله دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه قرار گیرد.
به ماموریت جدید قطب فلسفه دین نیز اشاره کردید؛ برای تببین در این زمینه توضیحی بفرمائید؟
قطب علمی فلسفه دین در راستای تولید و تدوین فلسفه دین اسلامی و مواجهه با جریانهای ضد دینی و پاسخگویی به معضلات فکری جامعه در زمینه فلسفه دین، با تأکید بر استفاده از ظرفیت علمی کشور و همکاری مراکز آموزشی و پژوهشی به خصوص حوزه‌های علمیه و با مشورت و مشارکت نخبگان علمی برنامه‌های خود را ساماندهی و اجرا می‌کند. برهمین اساس در تلاش است تا در دوره جدید فعالیت های در علوم شناختی، فیزیک کوانتوم و ترابط آن بادین، همچنین در تلاش است تا در بخش کلان پروژه ها همانند تاسیس فلسفه دین اسلامی، الهیات و زیست فناوری، دین و علوم شناختی بپردازد.
