به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، همزمان با هفدهمین سالگرد ارتحال علامه معرفت و با حضور اندیشمندانی از ایران و جهان اسلام چون آیت الله رضا استادی، آیت الله علی اکبر رشاد، حجج اسلام و المسلمین مهدی رستم نژاد و عبدالکریم بهجت پور و سخنان پرفسور نورالدین ابولحیه از کشور الجزایر موسوعه‌ی «التفسیر الأثری الجامع» رونمایی شد.
در آئین رونمایی بین المللی از موسوعه‌ی «التفسیر الأثری الجامع» که چهارشنبه ۲۷ دی ماه ۱۴۰۲ در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور؛ عضو هیأت علمی گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه و مدیر مؤسسه تمهید با اشاره به تدوین این اثر گفت: تفسیر الاثری الجامع فعالیتی است که استاد معرفت از سال ۱۳۷۸ شروع کردند؛ ایشان اصولا برای نگارش یک تفسیر از سال‌ها قبل اقدام کرده بودند و تمهید هم مقدمه آن بود که تبدیل به ۱۰ جلد کتاب علوم قرآنی شد و امروز شیعه به آن افتخار و در کنار الاتقان سیوطی و تفسیر زرکشی آن را به جهان اسلام عرضه می‌کند.
عضو هیأت علمی گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه تصریح کرد: ایشان به بنده فرمودند که من قصد ورود به مباحث علوم قرآنی را نداشتم ولی جاذبه و نیاز و ضرورت کار را به جایی رساند که ۱۰ جلد مطلب نوشته شد.
وی افزود: علامه معرفت از سال ۱۳۷۸ کار تفسیر را شروع و ۳۰ نفر از فضلا را دعوت کردند و ۷۰ هزار فیش آماده شد و ۳ قرن روایاتی که از پیامبر(ص) تا تابعین تابعین وجود داشت گردآوری کردند آن هم براساس نظامی که خودشان فرموده بودند و این مجموعه را با اضافاتی از مفسران تاریخ اسلام در بیان اقوال تکمیل کردند.
همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین مهدی رستم نژاد معاون آموزش حوزه های علمیه اظهار داشت: در حدود سال ۷۹ برای «التفسیر الأثری الجامع» دعوت شدیم تا روایات اهل شیعه و سنت را جمع آوری کنیم.
وی بیان کرد: با ۱۲ تن از دوستان این کار را بر عهده گرفتیم و ۶ سال طول کشید تا اینکه تمامی فیش های روایی و منقولات روایی شیعه و اهل سنت با محوریت دو کتاب از نورالثقلین شیعه و کتاب الدر المنثور از اهل سنت جمع‌آوری شد.
حجت‌الاسلام و المسلمین رستم نژاد تصریح کرد: این یک کار بزرگی بود، استاد معرفت همزمان سوره حمد و سوره بقره را تدوین کرده بودند و در ۶ مجلد چاپ شد، اما بعد از رحلت ایشان این کار توسط بنده دنبال شد.
وی خاطرنشان کرد: اهداف بسیار مهمی در این مساله دخیل بود، در این راستا در طراحی اندیشه ناب استاد، آن هدف غایی این بود که در بسته‌ای بتوانیم محاسن کلام معصوم را در روایات تفسیری در اختیار دنیای اسلام قرار دهیم.
معاون آموزش حوزه های علمیه اظهار داشت:برای این هدف غایی، لازم بود در یک ترازوی مقایسه‌ای این روایات جمع آوری شود که قابل سنجش و نمایش و میزان اشتراکات و افتراغات این دو طایفه از روایات شیعه و سنت قابل شناسایی باشد و امکان عرضه دسته هر یک از روایات به آیات قرآن و مستخرج قرآن فراهم شود و داوری نسبت به این روایات اتفاق بیفتد.
وی گفت:همچنین یک شناسه‌ای از این روایات نیز عرضه شود و تعریف این شناسه که این روایت تفسیری و تطبیقی و مصداقی و انطباقی باشد، از طرفی منابع اصلی روایات نیز مشخص شود.
حجت‌الاسلام و المسلمین رستم نژاد در ادامه عنوان کرد: این کار بزرگی بود و بعد از تجمیع روایات با دو دسته از روایات مواجه شدیم که اشتراکات زیادی داشت، اما وجود تمایزی ببین این دو دسته از روایات شیعه و یا اهل سنت عموما از صحابه و تابعین بوده و روایت انگاری اتفاق افتاده و در اختیار عموم قرار گرفته بود.
وی با اشاره به برخی از این وجوه تمایز بیان کرد: وقتی این روایات کنار هم قرار می‌گیرد می بینیم روایات شیعه در مقابل روایات اهل سنت خیلی کمتر است، نکته دوم اینکه در روایات شیعه آن که روایت تلقی شده کلامی است منتهی به معصوم شود و به غیر از معصوم استناد نمی‌شود در حالی که در روایات تفسیری اهل سنت با یک توسعه‌ای از صحابه و حتی تابعین نظریات تفسیری به عنوان روایات تفسیری در کتاب‌هایشان سند می‌خورد.
معاون آموزش حوزه های علمیه خاطرنشان کرد: این تمایز ایجاد می‌کند که در این که روایت چگونه باید باشد و شیعه نگاه می کند که معصوم است، اما اهل سنت یا درالمنثور دارد از منابع و مصادیقی نقل مکان می‌کند که آنها را از عالم غیب نمی‌داند.
وی ادامه داد:سوم اینکه فراوانی معنا شناسی واژگانی در روایات درالمنثور در مقابل فراوانی مراد شناسی و اخذ پیام از آیات و روایات اهل بیت(ع) است، همچنین پیدا کردن روایات صحابه از روش های ثابت بوده و روایات اهل بیت روش مند است.
حجت‌الاسلام و المسلمین رستم نژاد بیان کرد: همچنین روایات اسباب نزول در منقولات صحابه و تابعین است و در مقابل فراوانی روایت انطباقی در روایات اهل بیت است، از سوی دیگر فراوانی روایات مطرح است و در منقولات تفسیری صحابه و تابعین در مقابل توجه ویژه به متن آیات در روایات اهل بیت(ع) بوده است.
وی خاطرنشان کرد:فراوانی روایات جعلیات در تابعین و صحابه و پرهیز شدید از اسرئیات و جعلیات در اهل بیت(ع) و فراوانی و تکثر روایات به تعدد طرق و اسناد و فراوانی ناسازگاری های روایی در منقولات صحابه در مقابل سازوارگی روایات اهل بیت(ع) مطرح است.
آِت الله علی اکبر رشاد رئیس و موسس پژوهشگاه با بیان اینکه دو شاهکار علامه معرفت موجب فخر شیعه است، گفت: کمابیش آثاری در عرصه علوم قرآنی داشتیم ولی التمهمید آبرویی برای شیعه شده است؛ در علوم قرآنی ما کمتر کار کرده بودیم و این کتاب مایه افتخار شد و می‌توانیم آن را روی دست بگیریم و عرضه کنیم و تفسیر الاثری الجامع هم چنین مکانتی پیدا خواهد کرد.
وی افزود: آن بزرگوار درست می‌اندیشید و درست برنامه می‌ریخت؛ شاگردانی که پرورش داد بسیار ارزشمند هستند و برخی از پیشنهادات ایشان هم در دوران حیات، منشا برکت شد از جمله در خصوص تفسیر موضوعی، ایشان ایراداتی به روش تفسیرهای موضوعی کنونی داشت و پیشنهاد داد که باید یک حلقه علمی و گروه تخصصی کار جدیدی را آغاز کنند لذا این گروه با عنوان گره علوم انسانی قرآنی ایجاد شد و تا امروز فعالیت دارد و کارهای خوبی هم انجام داده‌اند.
آیت الله رشاد ادامه داد: در حوزه مبانی ده‌ها جلد کتاب با این رویکرد جدید به تفسیر موضوعی منتشر شده و یا در حال انتشار است و این کارها ادامه هم دارد و تلاش برای تولید نظام در هر عرصه علوم انسانی است.
وی با تمجید از تلاش‌های حجت‌الاسلام رستم‌نژاد افزود: ایشان در این مسیر پایمردی کرد و انصافا هم کار را با وجود مشغولیت در معاونت آموزش حوزه به خوبی پیش برد با اینکه پیش بردن کار کسی چون علامه معرفت کاری دشوار است. همچنین استاد بهجت‌پور هم در پیگیری این قضیه فعالانه وارد شدند و سهم بزرگی در موفقیت این کار دارند.
