به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، آیت الله شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی در همایش ملی شیخ شهید که توسط پژوهشگاه در قم برگزار شد گفت: اینکه رهبر معظم انقلاب مساله جهاد تبیین را مطرح کردند، چون مبانی اصلی و فقهی نظام در راس آن قرار دارد. ما نیامده ایم دین را به خوبی برای مردم تبیین کنیم.
آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی در همایش ملی «شیخ شهید؛ فقیه تهران، دیده بان ایران» ویژه بزرگداشت شهید شیخ فضل الله نوری که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم برگزار شد، اظهار داشت: آیت الله شیخ فضل الله نوری مقام علمی و اجتهادی بسیار بالایی داشته و تاریخ نگاران دوره مشروطه مانند کسروی و دیگران هم این تعبیر را دارند که مراتب علمی و فقهی شیخ از مرحوم آیت الله بهبهانی و آیت الله سید محمد طباطبایی به مراتب بالاتر بوده است. همینکه شخصیتی یک منظومه ای را در قواعد فقهیه می نویسد، این کشف از مراتب بالای اجتهادی وی دارد.
وی افزود: متاسفانه کتاب های فقهی شیخ خیلی کم است یا در دسترس نیست اما همین میزان کم را باید حوزه های علمیه و محققان اهتمام داشته و نکات برجسته را از آن استخراج کرده و در آینده، مراتب علمی شیخ مورد بحث قرار گیرد.
وی سپس به رابطه دین و حکومت پرداخت و گفت: زیربنای اصلی همه ایثارگری ها و تاریخ بسیار مهمی که ما به عنوان تاریخ مشروطه داریم تا به انقلاب اسلامی منتهی می شود، بحث دین و حکومت و بحث نگاه یک فقیه به دین است. اینکه دین را یک امر شخصی و محدود می داند که دخالتی در امور اجتماع و حکومت ندارد و این همه انزال کتب و ارسال رسل فقط برای تربیت انسان ها بوده است یا دین عنوان اجتماعی دارد و نه تنها احکام اجتماعی آن بالاتر و بیش از احکام فردی است بلکه به تعبیر امام خمینی «دین یعنی حکومت». یعنی هر رسولی که از سوی خداوند برانگیخته شده و هردینی که بر بشر نازل شده برای حکومت بوده است. این بحث نیاز به ساعت ها تحلیل دارد. فقط به صورت اجمال می گویم در قرآن کریم آیات متعددی داریم مبنی بر اینکه «دین یعنی حکومت».
وی با دسته بندی آیات قرآن کریم درباره رابطه دین و حکومت افزود: یک دسته آیاتی داریم که دلالت بر وجوب اقامه دین دارند، همه تشریع ها از اول تا خاتم برای اقامه دین است (اقامه دین یعنی مرحله بالاتر از بیان و تبیین دین). و عجیب اینکه در سوره شوری خداوند می فرماید: «آنکه برای مشرکین سنگین بود اینکه مردم به حکومت خدا دعوت می شدند». انسان حق ندارد بر انسان حکومت کند حتی نمی تواند برای خودش حاکم معین کند. حکومت شان خداوند است و خداوند این شان را به انبیاء داده تا می رسد به رسول خاتم و بعد ائمه معصومین (ع) و در زمان غیبت هم فقهای جامع الشرایط.
وی گفت: دسته دوم آیاتی که دلالت بر وجوب اطاعت از هر رسولی دارد که خود دارای فروعی است. حرمت عدم اطاعت از انبیا در آیات قرآن کریم ذکر شده است. از جمله در سوره محمد اطاعت از خداوند و پیامبر به عنوان شرط پذیرفته شدن سایر اعمال ذکر شده است.آیات نافی طاغوت در قرآن کریم و آیات حرمت اطاعت از غیرانبیاء هم قابل توجه است.
وی به آیات جهاد اشاره کرد و بیان داشت: جهاد امر عادی نیست بلکه بدون رهبر و بدون حکومت تحقق پذیر نیست. آیات جهاد از آیات نماز و روزه و حج و زکات و… به نظر می رسد بیشتر است درحالیکه کمتر مورد توجه قرار گرفته است. آیه خلافت از آن دسته آیاتی است که بیان می کند دین یعنی حکومت و استخلاف روی زمین را سنت الهی عنوان می کند.
آقای فاضل لنکرانی با بیان اینکه تبلور دین را در آخرالزمان می دانیم، گفت: بنابراین معلوم می شود که حقیقت دین، حکومت دارد. منتها حکومت جهانی در آخرالزمان است. اگر آیات اقامه دین، آیات وجوب اطاعت، آیات خلافت، آیات حکم، آیات جهاد در کنار هم قرار گیرند، دلیلی بر این مدعاست که «دین یعنی حکومت».
وی اظهار داشت: نگاه ما به دین باید درست باشد. اگر برای دین شان سیاسی و شان حکومت قائل نباشیم، و نگاه خود را به دین دقیق نکنیم نمی توانیم شیخ فضل الله ها و آیت الله کاشانی ها و نهضت امام خمینی و انقلاب اسلامی را به درستی تحلیل کنیم. متاسفانه بعد از گذشت چهل و اندی سال از انقلاب هنوز این مسئله روشن نشده است.
وی افزود: اینکه رهبر انقلاب مساله جهاد تبیین را مطرح کردند، مبانی اصلی و فکری نظام در راس آن قرار دارد. ما هنوز نیامدیم دین را به خوبی برای مردم تبیین کنیم.
وی با بیان اینکه معنای دین حکومت خداست، ادامه داد: مرحوم شیخ فضل الله نوری این نگاه را به دین داشت که در قضیه تحریم تنباکو حضور جدی داشت تا به قضیه تاسیس عدالتخانه و مشروطه و شهادت ایشان می رسد. با آن مراتب علمی بالایی که داشت حتی مخالفان شیخ به مراتب بالای علمی شیخ معترفند.
وی گفت: شیخ فضل الله نوری مانند امام خمینی قائل به ولایت مطلقه فقیه بود. اگر مقارنه ای بین مطالب شیخ و مطالب مرحوم نائینی در کتاب تنبیه الامه کنیم، می بینیم که همان مبانی مرحوم نائینی را شیخ دارد. و واقعا انتزاع و معرفی که امروز بین شیخ و علمای برجسته نجف به عنوان تقابل قرار دادند، تقابل کبری و در مبانی نبوده است بلکه همان مبانی مرحوم نائینی را شیخ فضل الله دارد. تعابیر شیخ فضل الله نوری در باب ولایت فقیه تعابیر بسیار محکمی است.
وی گفت: از مبانی شیخ فضل الله نوری این است که امور عامه از باب ولایت شرعیه است؛ از نظر وی، اگر کسی بیاید منصب حکومت را بگیرد کار حرامی کرده است. برخی تلاش می کنند که شیخ فضل الله را موافق سلطنت نشان دهند درحالیکه در کلمات شیخ می بینیم که به «سلطنت جائر» تعبیر می کند.
وی در پایان گفت: باید مبانی فقهی شیخ را کنار موضع گیری های سیاسی وی تحلیل کنیم. در لوایحی که شیخ هنگام تحصن در عبدالعظیم (ع) دارند، من حدود ۲۲ محور را احصا کردم که مرحوم شیخ در لایحه آورده است. از جمله آنکه پیشنهاد علما مجلس شورای اسلامی بوده که «اسلامی» را حذف کردید. در مجلس افراد بابی و منکران شریعت را به مجلس راه دادید. کسروی این لایحه را به طور مفصل در تاریخ خود آورده است. تمام مطالبی که در مشروطه جزو اعتراضات شیخ بوده، می بینیم که در حال تکرار شدن است؛ سبب و اهانت به علما، اباحه گری، موهوم خواندن امام موعود. شیخ برای اینکه مجلس و کشور اسلامی بماند، ماند. شیخ در نامه ای که اواخر عمرش به فرزندش نوشت، گفت: «من زمانی که دیدم مشروطه برای اسلام مفید است، موافقت کردم، از آن وقت که دیدم منحرف شد، من هم جزو مخالفین شدم». این باید برای ما درس باشد که پای اسلامیت نظام بایستیم و عقب نشینی نکنیم.
