به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، همزمان با سالروز شهادت جانسوز حضرت امام محمدباقر (ع) بر آن شدیم تا به معرفی کتابی با عنوان «امام محمدباقر(ع) شکافنده دانش» از کتب منتشر شده در کانون اندیشه جوان بپردازیم.
کتاب «امام محمدباقر(ع) شکافنده دانش» توسط استاد رسول جزینی تالیف شده و در سال ۱۳۹۶ در انتشارات کانون اندیشه جوان به زیور طبع آراسته شده است که در ادامه بخشی از معرفی این اثر از منظرتان عبور خواهد کرد.
شناختن امام محمدباقر (ع)، نقطه عزیمت ما برای تبیین‌کردن و گسترش‌دادن علوم اسلامی است
… امام باقر(ع)، تدریس نظام‌مند و عمومی فقه شیعه را آغاز کرده و زمینه شکل‌گیری مکتب فقهی اهل بیت را به دست امام صادق(ع) فراهم نمودند. ایشان از طریق بیان قواعد کلی استنباط و آموزش علمی روش‌های صحیح فهم احکام به اصحاب شایسته خود، پایه‌های تکوین فقه استدلالی شیعه، بدون استفاده از رأی و قیاس را فراهم آوردند. کتاب شکافنده دانش در سه فصل به توصیف حیات علمی امام باقر(ع) می‌پردازد. فصل اول، نگاهی اجمالی به زندگی امام محمد باقر(ع) و اوضاع سیاسی و علمی عصر ایشان. فصل دوم، دیدگاه‌های امام در تبیین علوم اسلامی فصل سوم، اقدام‌های آموزشی و علمی امام محمد باقر(ع) در گسترش علوم اسلامی.
باتوجه‌به کتاب، شناختن و پرداختن به زمانه و سیرۀ امام محمدباقر (ع) به دو دلیل زیر ضرورت پیدا می‌کند:
۱) عصری که امام محمدباقر (ع) در آن می‌زیستند، به دورۀ تابعان مشهور است. تابعان افرادی بودند که پیامبر اعظم (ص) را ندیده، ولی اصحاب ایشان را درک کرده بودند. این افراد در انتقال میراث پیامبر اسلام (ص) به نسل‌های بعدی نقش مهمی داشتند.
۲) این دوره، شاهد گسترش سرزمین‌های اسلامی و آشنایی مسلمانان با فرهنگ‌ها و تمدن‌های دیگر و به‌تبع آن، مطرح‌شدن پرسش‌ها و مسئله‌های جدید در مورد معارف و اعتقادات دینی است.
باتوجه‌به این دو دلیل، اختلاف برداشت صحابه از قرآن و سنت و روایات منقول از پیامبر (ص) و مواجهه با مسئله‌های جدید، منجر به پدیدارشدن برخی اختلاف‌های اعتقادی و فقهی در این عصر می‌شود. وانگهی این اختلاف‌ها زیربنای شکل‌گیری مکتب‌های گوناگون فقهی و کلامی در دوره‌های بعد می‌شود. در چنین زمانه‌ای امام محمدباقر (ع) دانش‌های اسلامی را تبیین می‌کنند و گسترش می‌دهند.
زمانۀ حاضر که ما در آن زندگی می‌کنیم، بر اساس دو دلیل گفته‌شده، قابل هم‌پوشانی و برقراری مشابهت با عصر امام محمدباقر (ع) است؛ به این معنا که ما پیامبر اسلام (ص) را ندیده‌ایم و در معرض سایر فرهنگ‌ها و تمدن‌ها هستیم. از سوی دیگر، امامِ حاضری در میان ما نیست که نفس‌الامر امور در دستش باشد تا به ایشان مراجعه کنیم؛ بنابراین شناختن شیوه‌های علمی امام پنجم (ع) در هدایت شاگردان در علم‌آموزی و مباحثه و مناظره و همچنین روش عقلی ایشان در تبیین و گسترش علوم دینی، راهنمای ارزشمندی برای ما است.
برای دست‌یافتن به اهداف مذکور، کتاب «شکافنده دانش» در سه فصل، مدخل مطالب را می‌گشاید:
در فصل اول اوضاع سیاسی، علمی و فرهنگی آن زمان را بررسی می‌کند و از دقایقی که واکنش‌دادن به آن‌ها ضرورت دارد، پرده بر می‌دارد.
در فصل دوم، دیدگاه‌های امام محمدباقر (ع) را در تبیین علوم اسلامی ذیل این عناوین بررسی می‌کند: کلام، فقه، تفسیر، حدیث، سیره.
در فصل سوم، اقدام‌های آموزشی و عملی حضرت (ع) در گسترش علوم دینی بررسی می‌شود. این اقدام‌ها در دو بخش تربیت شاگردان و مواجهه با عقاید اشتباه و گروه‌های مخالف مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
«ای زراره از کسانی که در کار دین به قیاس پرداختند دوری کن؛ زیرا آنان از قلم و تکلیف خود تجاوز کرده و آنچه را باید فراگیرند، کنار نهاده و به چیزی پرداخته‌اند که به آن‌ها وانهاده نشده است، روایات را به ذوق خود تجزیه‌وتحلیل کرده و تأویل می‌کنند» (به نقل از شیخ مفید؛ الامالی؛ ص ۵۱-۵۲).
کتاب «امام محمدباقر(ع) شکافنده دانش» اثر ارزشمند استاد رسول جزینی، هم‌اکنون در ۱۸۴ صفحه و با قیمت ۵۵۰۰۰ تومان در دسترس همگان است.
علاقمندان جهت تهیه کتاب و یا اطلاعات تکمیلی می‌توانند به وبگاه رسمی سازمان انتشارات پژوهشگاه به نشانی: www.poiict.ir مراجعه کنند.
