به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و به نقل ستاد خبری سی و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست نقد و بررسی کتاب «درآمدی بر اندیشه فرهنگی آیت الله خامنه‌ای» نوشته مهدی جمشیدی در ششمین روز از نمایشگاه با حضور ابوالفضل اقبالی، محمدحسین ضمیریان، جعفر علیان‌نژاد و نویسنده کتاب در سالن گوشه نقد برگزار شد.
در ابتدای نشست، مهدی جمشیدی، عضو هیأت علمی گروه فرهنگ پژوهی پژوهشگاه و نویسنده کتاب از منتقدان حاضر در نشست خواست تا در بحثی چالش برانگیز و بدون تعارف، کتاب «درآمدی بر اندیشه‌های آیت‌الله خامنه‌ای» را که به چاپ پنجم رسیده است نقد کنند.
ابوالفضل اقبالی، از منتقدان حاضر در نشست با اشاره به محتوای کتاب گفت: اگر بخواهم برای آشنایی با اندیشه‌های رهبر معظم انقلاب کتابی را به علاقه‌مندان معرفی کنم قطعا این کتاب است، اما امروز با هدف نقدکتاب اینجا هستیم و برای من جای سؤال است که به‌عنوان نویسنده با چه هدفی این کتاب را نگارش کرده‌اید؟ آیا هدف نویسنده تبیین اندیشه‌های مقام معظم رهبری برای نسل جوان است؟ یا قصد داشته در نظریه‌پردازی در حوزه فرهنگ گامی رو به جلو بردارد؟ مسأله نویسنده چه بوده است؟
جمشیدی به سوال اقبالی چنین پاسخ داد: در باب مسأله کتاب و اینکه چه چیز باعث شد تا به فکر نگارش این کتاب افتادم باید بگویم ما رهبر انقلاب را یک متفکر فرهنگی می‌دانیم، در حالی که دسترسی به آثار یک پارچه و منظومه‌وار از افکار و اندیشه‌های مقام معظم رهبری نداریم. یک نظام یکپارچه از مفاهیم و کلیات اندیشه‌های آقا نداشتیم و احساس کردم نگارش این کتاب این خلا را برطرف می‌کند. این کتاب یک دانشنامه اجمالی است که اندیشه‌های آیت‌الله خامنه‌ای از سال ۱۳۵۳ و دوران طرح کلی اندیشه اسلامی تا سال ۱۴۰۰ را در بر‌می‌گیرد و پنجاه سال تفکر آیت‌الله خامنه‌ای را نشان می‌دهد.
جمشیدی در ادامه با اشاره به تمایز حکمت نظری و عملی افزود: مخاطب کتاب دایره وسیعی دارد و دانشجویان فرهنگ، مدیران فرهنگی و فعالان فرهنگی مخاطبان اصلی کتاب هستند. قصد کتاب صورتبندی اجمالی از افکار پراکنده و اغلب دسترس‌ناپذیر رهبر انقلاب است. بیش از پانصد هزار صفحه از اندیشه‌های ایشان در دوره پنجاه ساله تفکر ایشان موجود است که سعی کردم تا صورتبندی اجمالی از آن برای مخاطبان داشته باشم.
ابوالفضل اقبالی در ادامه صحبت‌های جمشیدی در نقد کتاب گفت: یک نقد و نکته فرمی من به این کتاب، درباره انتخاب ناشر کتاب است که باید توسط مرکز انتشارات انقلاب اسلامی منتشر می‌شد؛ از نظر من این کتاب اثر پزوهشی درباره اندیشه‌های حضرت آقا نیست و ادبیات کتاب ادبیات ترویجی است تا یک اثر پژوهشی و علمی و کتاب تنها پانزده منبع دارد. نکته دوم این است که از نظر من کتاب درآمدی بر اندیشه‌های فرهنگی مهدی جمشیدی با ارجاع به مطالب حضرت آقاست. در کتاب کاملاً اندیشه‌های جمشیدی ظهور و بروز دارد و اگر بخواهیم نگاه نظری و معرفتی به اندیشه‌های فرهنگی رهبری داشته باشیم، باید از مبادی فرهنگی مقام معظم رهبری را بیشتر در کتاب داشته باشیم. اینکه درباره مقاومت فرهنگی، رویش‌ها و ریزش‌ها، تحولات فرهنگی و… رویکرد ایشان را بدانیم با رجوع به بیانات ایشان، به‌خصوص برای فرهنگ‌پژوهان میسر است، اما صورتبندی کتاب از مبانی و مبادی معرفتی و غیر‌معرفتی تفکرات رهبری که بخش زیادی از آن ریشه در حکمت صدرایی دارد، سهم کمی از کتابی که به‌عنوان کتاب پژوهشی عنوان شده را دربرمی‌گیرد.
وی ادامه داد: نقد دیگر این است که کتاب برای من این نکته را اثبات نکرد که چرا می‌گویند اندیشه فرهنگی حضرت آقا تکمیل شده نه متحول. آیا نگاه ایشان به حجاب تکمیل شده یا تکامل پیدا کرده یا تحول یا تغییری پیدا کرده؟ و اصولاً آیا این تغییر افکار و اندیشه در طول دوران پنجاه ساله یک انسان اندیشمند تعارض است؟ و کتاب از نظر من مقاوت عجیبی در اینکه اندیشه‌های ایشان تغییر نکرده است دارد اما از نظر من تغییر افکار چیز بدی نیست و تغییر لزوماً تعارض نیست و در عین حال هر تغییری تکامل نیست.
در ادامه نشست، جعفر علیان‌نژاد دیگر منتقد حاضر در پاسخ به سؤال مجری نشست درباره وجه تمایز کتاب با سایر آثار مشابه به اندیشه‌های فرهنگی رهبر انقلاب گفت: اساساً در رویکردی که نویسنده این کتاب به اندیشه‌های فرهنگی رهبری داشته‌اند اثر مشابهی یافت نمی‌شود. شاید مقالاتی مشابه با این رویکرد باشد اما کتابی با این صورتبندی و رویکرد را نمی‌شناسیم. دقت‌های فکری و ممارست پژوهشی جمشیدی در این کتاب، کار پنج، شش ماهه او در این کتاب نیست و ایشان بیش از بیست سال است که با هندسه تفکرات مقام معظم رهبری درگیری فکری دارد و از سال۱۳۸۴ تاکنون در حال نگارش یادداشت و مقاله در حوزه اندیشه مقام معظم رهبری است.
وی افزود: اگر بخواهم از نام کتاب به بررسی آن بپردازیم و اینکه آیا کتاب درآمدی بر اندیشه‌های فرهنگی رهبری است یا خیر، باید بگویم که کتاب چیزی فراتر از درآمدی بر اندیشه‌های مقام معظم رهبری است. جمشیدی در کتاب می‌نویسد که در حال منظومه‌وار کردن پاره گفتارهاست تا بتواند به پیدایش یک نظریه فرهنگی از اندیشه‌های رهبری برسد.
علیان‌نژاد در ادامه با اشاره به انتقادات ابوالفضل اقبالی گفت: به نظرم این کتاب اثری فرا پژوهشی است و این‌طور نیست که جمشیدی روش‌شناسی و نظریه فرهنگی نداند. ما نباید خودمان را به روش‌شناسی‌های موجود محدود کنیم. وجه ممتاز این اثر برجسته‌سازی ایده رهبری در براندازی تفکر غربی سلطه جو است. اگر فضای فرهنگی کشور را مبتنی بر چهار فضای تحجر، تجدد، تحفظ و تحول بدانیم و در طول پنجاه سال تفکر مقام معظم رهبری در این کتاب جریان تحجر، تجدد و تحفظ از منظر ایشان تشریح شده، اما گمشده اثر دلالت آشکار به دیدگاه تحول‌خواهانه ایشان است که جا داشت در کتاب پر رنگ‌تر باشد و در نتیجه‌گیری به دو دستاورد مقاومت فرهنگی و سند فرهنگی در توسعه راهبردی در گام دوم انقلاب محدود نشود. دغدغه اصلی نویسنده کتاب نظریه فرهنگی متفکران مسلمان است.
محمدحسین ضمیریان در ادامه نشست درنقد کتاب گفت: جمشیدی از دستاوردها و برون‌داد‌های اندیشه انقلاب اسلامی است و بار چند مؤسسه را به دوش می‌کشد و اندیشمندی ثانویه در مواجه با اندیشه‌های اندیشمندی دیگر است و درباره نظریه فرهنگی مقام معظم رهبری نظریه‌پردازی کرده‌اند.
وی افزود: چهار خطر در زمینه این نوع کتاب‌‌ها وجود دارد که رجحان این اثر با آثار دیگر در عبور از این چهار خطر است. خطر اول این است که بسیاری از اندیشمندان که علاقه‌ای به اندیشمندان بزرگ دارند اندیشه‌های نظری او را به شکل اتوپیایی ارتقا می‌دهند.
علیان نژاد ادامه داد: خطر دوم این است که اندیشمندان ثانویه، در حال تحریف نظری اندیشمندان اولیه به نفع نظرات خود هستند. خطر سوم تحریف تاریخی در نسبت با پدیده نظری است و خطر چهارم که از سه خطر قبلی سهمناک‌تر است، تحریف و استخدام ایدئولوژی اندیشمند اولیه و نظریه‌پردازی است که جمشیدی از هرچهار دام و خطر به سلامت عبور کرده است. وقتی از منظومه فرهنگی سخن می‌گوییم به این نکته اذعان داریم که نظم دینی در ساحت اجتماعی وجود دارد. غایت یک پژوهشگر زمانی است که با یک حقیقت نسبت پیدا می‌کند و آن ساحت فکری که با آن مواجه شده است بر او الهام می‌شود و این انسجام را در متن کتاب می‌بینیم و این کتاب می‌تواند مبنایی برای بازطراحی ساحت و ساختار فرهنگی به نفع انقلاب اسلامی باشد. روش‌شناسی کتاب منحصربه‌فرد است و به دنبال یک روش‌شناسی در نسبت با اندیشه مقام معظم رهبری است. تدوام و بازتولید فرهنگی انقلاب اسلامی از نکات طلایی کتاب است.
در پایان این نشست، مهدی جمشیدی، نویسنده کتاب «درآمدی بر اندیشه فرهنگی آیت‌الله خامنه‌ای» در پاسخ به نظرات منتقدان گفت: به‌عنوان اندیشه پژوه، پژوهش‌هایی بر نظریه فرهنگی متفکران مسلمان داشته‌ام که قطعاً کتاب بدون روش‌شناسی نیست. چیزی که در روش‌شناسی به آن رسیده‌ام این است که با مضمون، مقاله و گفته، درگیری‌هایی دارم و از این جهت نمی‌توانم با هر سه آنها اشتراک زیادی داشته باشم و بیشتر دوگانه‌های مفهومی متضاد برآمده از مسأله را دنبال می‌کنم. درباره مبادی کتاب این نکته باید گفته شود که مبادی دو دسته است؛ یکی مبادی خام و مطلق است و می‌توان فصل‌های کتاب را جا‌به‌جا کرد. اما در مبادی تخصصی نمی‌توان این کار را با کتاب کرد. در فصل اول کتاب سه نوع فرهنگ از منظر ایشان تشریح شده است و درباره اصالت سه دلیل آورده شده است؛ به‌طور مثال وبر و چند تن از اندیشمندان اصالت فرهنگی هستند اما دلایلشان بیشتر از رهبری نیست و من در کتاب این دلایل را به‌عنوان جزئی از مبادی در بحث گام دوم انقلاب اسلامی شرح داده‌ام و در فصل آخر راه آینده انقلاب اسلامی را بر اساس آن مبادی صورتبندی کرده‌ام.
وی افزود: سبک من در کتاب مباحثه است و انگار با حجت‌الاسلام خامنه‌ای۳۵ ساله صحبت می‌کنم؛ با آدم طرح اندیشه‌های کلی صحبت می‌کنم. در کتاب دیگرم «عزم راه» نیز خود را فرزندی در مقابل آیت‌الله خامنه‌ای پیر و مرشد دیدم و کتاب را نگارش کردم. به من می‌گویند چرا نقدی از رهبری نداشتی و من پاسخ داده‌ام که در واقعیت هیچ نقدی بر ایشان ندارم و چهارچوب نظری هر دو ما قرآنی و نوصدرایی است و فاصله و زاویه‌ای واقعاً با ایشان نداشتم. درباره تغییر ایشان باید بگویم زمانی که فصل آخر طرح کلی اندیشه‌های ایشان را می‌خوانید می‌بینید که نظر ایشان تغییری نکرده است. شهید مطهری در بحث‌های اشاره می‌کنند که نظرشان تعمیق پیدا کرده اما تغییر پیدا نکرده است. من عدم تغییر ایشان را پیش فرض ایشان قرار ندادم. ایشان تغییر داشته‌اند؛ تغییر به معنای تعمیق داشته‌اند اما تغییر به معنای چرخش نداشته‌اند و من در اندیشه‌های ایشان یکپارچگی دیدم. قالب‌بندی کتاب بر اساس حکمت نظری و حکمت عملی است و شخص رهبر انقلاب بیشتر قائل به حکمت عملی هستند. درباره تجدد و تحجر همان‌طور که در بیانیه آزادی مقام رهبری آمده، نوع نگاه ایشان بر رد مرداب جمود و گرداب تجدد است.
سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۲۰ اردیبهشت آغاز به‌کار کرده و تا ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ در مصلی امام خمینی (ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir ادامه دارد.
