به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست خبری همایش ملی فلسفه فقه نظام ساز بعد از ظهر روز شنبه ۲۱ آبانماه در سالن جلسات خبرگزاری رسا برگزار شد.
حجت الاسلام و المسلمین سیدسجاد ایزدهی، دبیر همایش ملی فلسفه فقه نظام ساز امروز شنبه در جمع اصحاب رسانه که در خبرگزاری رسا برگزار شد، با اشاره به پیشینه این مراسم توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گرامیداشت سالروز جهانی فلسفه اظهار کرد: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی همه ساله به همین مناسبت نسبت به برگزاری همایشی تحت عناوین گوناگون فلسفه های مضاف و همچنین تمرکز بر اندیشه های عالمان دینی اقدام می کند.
رئیس پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه افزود: به مناسبت روز جهانی فلسفه همایش ملّی فلسفه فقه نظام ساز با تاکید بر اندیشه شهید آیت‌الله محمدباقر صدر توسط پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با همکاری برخی نهادهای علمی و فرهنگی کشور برگزار می شود.
حجت الاسلام والمسلمین ایزدهی بیان کرد: تاکنون هجده همایش در موضوعاتی از جمله فلسفه عرفان، فلسفه اخلاق، فلسفه هنر، فلسفه فلسفه فقه، فلسفه کلام، فلسفه عرفان، فلسفه فقه نظام برگزار شده و در سال ۱۴۰۱ جدید نیز نوزدهمین همایش با موضوع فلسفه فقه نظام ساز با تاکید بر اندیشه های شهید آیت‌الله محمدباقر صدر روز چهارشنبه ۲۵ آبان ماه بعداز نماز مغرب و عشاء واقع در تالار استاد موسویان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار خواهد شد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در سال‌های اخیر این بحث مطرح است که آیا فقه در قالب احکام می‌تواند نظامی را اداره کند و مجموعه احکام چنین توانایی‌ای را دارد یا اینکه باید مشتمل بر نظامی باشد که آن نظام هم در تراز اداره یک جامعه باشد؛ بحث ما این است که آیا فقه می‌تواند در تراز سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و … نظام معرفتی پیشینی داشته باشد؟ آیا نظام پشتیبانی بر این فقه حکومت می‌کند و احاکم جلوه‌ها و نمودهای این حوزه نظام معرفتی هستند؟ در گذشته که جوامع پیچیده و در هم تنیده نبود، با احکام مجزا می‌شد جامعه را اداره کرد، ولی در جامعه قرن ۲۱ چنین موضوعی ممکن نیست.
رئیس پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه با بیان اینکه باید نگاه همه جانبه، منسجم و هدفمند که همه نظریات فقهی را به مثابه یک نظام و مجموعه بهم پیوسته دارای هدف معین لحاظ کند، داشته باشیم، گفت: در حوزه موضوع‌شناسی هم این بحث جدی وجود دارد که آیا فقط احکام قرار است به تنهایی جامعه را اداره کنند؟ مثلاً در عرصه اقتصادی یکسری احکام برای بانکداری داریم که عقود را اسلامی می‌کند، ولی آیا وقتی بانک، مبتنی بر سود و سرمایه و سرمایه سرمایه‌داران است، می‌تواند اسلامی شود و عدالت را تضمین و فاصله فقر و غنا را کم کند یا اینکه ما باید یک ساختار مشخصی را متناسب با این احکام از قبل داشته باشیم نه اینکه ما احکام را از روی انفعال و ضرورت به بانکداری بچسبانیم. غرض از سرمایه این است که سرمایه در جامعه چرخش داشته باشد و فاصله فقر و غنا کم شود نه اینکه سرمایه سرمایه‌دار را بیشتر کند.
وی با طرح این سوال که آیا فقط با اینکه کارگزاران را افراد مؤمن قرار دهیم، می‌توانیم ساختارها را اسلامی کنیم یا باید ساختارها هم مبتنی بر اسلام بنا شوند، گفت: ما با یکسری ابزارهای غربی مانند مجلس و تفکیک قوا و … روبرو هستیم، آیا می‌توانیم آن‌ها را بدون دخل و تصرف در فضای جمهوری اسلامی استفاده کنیم و مناسبات آن‌ها را برای تحقق اهداف اسلامی لحاظ نکنیم؟
حجت‌الاسلام‌والمسلمین ایزدهی اضافه کرد: پرداختن به چنین موضوعاتی سبب می‌شود تا بحث فقه در تراز اداره جامعه مدنظر قرار بگیرد، لذا بحث فقه نظام، اقتضای جامعه و نیازهای امروز و پیچیدگی مسائل و موضوعات مستحدثه است و فقه نمی‌تواند این مباحث را از خاستگاهی غیراسلامی بگیرد و بدون دخل و تصرف به کار بگیرد، زیرا در این صورت اسلامیت آن تضمین نخواهد شد.
وی با طرح این پرسش که آیا در سیاست، پارلمانی و ریاستی جواب می‌دهد یا روش دیگر و در اقتصاد تعاونی دولتی یا خصوصی درست است یا مدل دیگر؟، اضافه کرد: سوالاتی که در این عرصه وجود دارد باید پاسخ داده شود ولی برای پاسخ باید ابتدا در مورد یکسری مسائل پیشینی سخن بگوییم و آن را دقیقاً تبیین کنیم. در نظام نمی‌توان از چند چیز یاد کرد که یک هدف مشترک نداشته باشند مثلاً اجزای یک ماشین، ماشین نیست لذا اگر نگاه کل‌نگر نداشته باشیم، نظامی ایجاد نخواهد شد.
رئیس پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه افزود: امروز وظیفه فقه بسیار پیچیده و سنگین شده و فقه نظام‌ساز درصدد تبیین پیشینه معرفتی و ظرفیت آن و اینکه چگونه می‌تواند نظام را رهبری کند، است. اگر آن کل پیشینی ناظر به این مسئله کشف نشود، ممکن است در جزء نکاتی گفته شود که در نهایت نظام را اداره نخواهد کرد.
پیشینه فقه نظام
وی تصریح کرد: در فقه نظام ما از فقه حکومتی گذر کرده و قصد داریم معرفت پیشینی آن را تبیین کنیم؛ یعنی چه چیزی به مجتهد اجازه می‌دهد که افراد نمی‌توانند از فلان مقدار بیشتر استفاده کنند و یا استخر آب در خانه خودشان داشته باشند؛ اگر این حجم استفاده از آب و برق و … به امنیت کشاورزی و اقتصادی و کارخانجات و … پیوند نخورد، بخشی از کار لنگ خواهد خورد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین ایزدهی با بیان اینکه تعداد زیادی مقاله به این همایش رسیده است ولی از آنجا که نگاه کیفی مدنظر بود تعداد ۲۰ مقاله مورد تایید قرار گرفت. در پاسخ به سوالی پیرامون ضرورت ارتباط بین یافته‌های علمی و نهادهای اجرایی به منظور کاربردی بودن این همایش‌ها، اضافه کرد: اینکه ما از ابتدا و مبنا باید فقه نظام را درست کنیم یا اینکه مسئله را از کف خیابان و جامعه بگیریم و به فقه ارائه کنیم، محل درگیری علمی است، یعنی هنوز تلقی‌های ما در این عرصه متفاوت است و حتی بین سخنرانان این همایش هم این تلقی‌ها یکسان نیست.
وی افزود: ما در حوزه نظر و عمل دو کار می‌توانیم انجام دهیم؛ اول اینکه از لحاظ فقهی این منطق را آنقدر محکم کنیم که کسی نتواند آن را نپذیرد و دیگر اینکه نهادهای موازی و همسو ایجاد کنیم که آن‌ها هم در این عرصه کار کنند و فشار مطالبات در استفاده از نظریات این عرصه زیاد شود.
عدم عنایت نهادهای حاکمیتی به مباحث معرفتی
حجت‌الاسلام والمسلمین ایزدهی بیان کرد: متأسفانه الان نهادها احساس نیازی به مباحث علمی در پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌ها ندارند و سراغ آن‌ها نمی‌روند لذا یک نهاد حاکمیتی باید واسط بین این دو مراکز باشد؛ البته امتداد اجتماعی این نوع مباحث معرفتی نیازمند گذر زمان است کما اینکه غرب هم مدت مدیدی را صرف چنین کاری کرد و در نهایت به یک نقطه‌ای رسید،ولی ما هنوز به این نقطه نرسیده‌ایم و این نوع همایشات در راستای این غایت است. البته اینکه چه زمانی به این غایت خواهیم رسید، تابع دغدغه و پیگیری ما و نهادهای درخواست‌کننده و … است.
رئیس پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه ابراز کرد: این همایش با ارائه مقالات برگزیده و رونمایی از کتاب مجموعه مقالات همایش همراه خواهد بود و اساتید از جمله استاد رشاد، آیت الله علیدوست و حجت الاسلام والمسلمین میرمعزی و حجت‌الاسلام والمسلمین میر باقری در این همایش به سخنرانی و ارائه مطالب خود خواهند پرداخت.
وی اظهار داشت: محورهای همایش ملی فلسفه فقه نظام ساز عبارتند از «محورهای سیاسی شیعه و ظرفیت ساختارسازی در نظام سیاسی مطلوب»، «موضع سیاست جنایی اسلام در مسئله حجاب» و «نظام اقتصادی اسلام؛ چیستی، هستی و امکان استنباط آن».
حجت الاسلام والمسلمین ایزدهی خاطرنشان کرد: دستگاه‌های همکار برای برگزاری این همایش، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا علیه السلام، مرکز جامع علوم اسلامی ولی امر(عج)، پژوهشگاه فقه نظام و خبرگزاری رسا هستند.
