تولد امام حسن مجتبی(ع) بر اساس گزارش دانشنامه فاطمی
نوشتاری مستخرج از مقاله «حسن بن علی(ع)» جلد اول دانشنامه فاطمی
امام حسن(ع) نخستین فرزند حضرت فاطمه(س) و امام علی(ع) است که در نیمه ماه رمضان سال سوم هجری در مدینه متولد شد. کنیة امام‌حسن(ع) را ابامحمد گفته‌اند و القابی چون التقی، الزکی، الطیب، السید، و السبط و المجتبی برای ایشان گفته‌اند و رسول خدا(ص) نیز ایشان را سید خوانده است.
از مضمون برخی روایات استفاده می‌شود که رسول خدا(ص) بلافاصله او را به حسن نام‌گذاری کرد، تا آن زمان، نام حسن(ع) در میان عرب مرسوم نبود. رسول خدا(ص) دلیل انتخاب این نام را به این جهت دانست که نام فرزند هارون، شَبَّر بوده است.
از سیره حضرت فاطمه(س) در رفتار با نخستین فرزندش، گزارش‌های متنوعی وجود دارد که عمدتاً از زبان ائمه(س) و صحابة پیامبر(ص) است. در روایتی از امام‌سجاد(ع) آمده است که فاطمه(س)، به پیشنهاد همسرش، نوزاد خود را برای نام‌گذاری خدمت رسول خدا(ص) برد و رسول خدا(ص) برای حسن(ع) گوسفندی عقیقه کرد و موی سر او را تراشید و به وزن موهایش صدقه داد. این روایت از امام‌رضا(ع) و امام‌صادق(ع) نقل شده است. بر اساس روایتی دیگر از امام‌صادق(ع)، فاطمه(س) مراسم نام‌گذاری، عقیقه‌کردن برای فرزندش و تراشیدن موی (حلق) او را در یک روز انجام داد.
یکی از مؤلفه‌های مهمی که فاطمه(س) درباره حسن(ع) مراعات می‌کرد، الگوسازی رفتاری بود. آن حضرت به حسن(ع) توصیه می‌کرد که در منش و رفتار فردی و اجتماعی و حق‌مداری، مانند پدرش علی(ع) باشد. فاطمه(س) می‌کوشید حسن(ع) را هم‌نشین دائم رسول خدا(ص) کند. بنا بر بسیاری از گزارش‌های تاریخی و حدیثی، بیشتر اوقات، زمانی که فاطمه(س) نزد پدرش بود، دو فرزندش نیز در کنار او بودند. پیامبر(ص) نیز به تربیت دینی ایشان علاقه‌مند بود. امام‌حسن(ع) گفته است که نماز خواندن را از پیامبر(ص) آموختم. صحابه از شباهت رفتار امام‌حسن(ع) به رسول خدا(ص) سخن گفته‌اند.
رسول اکرم(ص) محبت خود را به حسن(ع) در گفتارش نیز ظاهر می‌کرد و بارها از آن حضرت(ص) شنیده شده بود که حسن(ع) گُل خوشبوی من از دنیاست. در منابع گوناگون شیعه و اهل‌سنّت، گزارشی بدین مضمون آمده است که پروردگارا حسن(ع) را دوست دارم، تو نیز او و محبانش را دوست بدار. ابوهریره، پس از نقل این روایت از رسول خدا(ص)، افزوده است پس از آنکه این مطلب را از پیامبر(ص) شنیدم، هیچ‌کس نزد من محبوب‌تر از حسن‌بن‌علی(ع) نبود.
امام‌حسن(ع) از نظر ظاهر، به پیامبر(ص) شباهت بسیار داشت. به گفته انس‌بن‌مالک، حسن(ع) شبیه‌ترین افراد به رسول خدا(ص) بود. پیامبر(ص) علاقه فراوانی به او داشت و علاقه خود را به شکل‌های گوناگون ابراز می‌کرد، ازجمله با او هم‌بازی می‌شد و در بین جمع او را بر دوش خود سوار می‌کرد. عبدالله‌بن‌عباس گزارش کرده است: «حسن(ع) را بر دوش پیامبر(ص) دیدم. شخصی به حسن(ع) گفت: چه مرکب خوبی داری و پیامبر(ص) پاسخ داد: او [حسن(ع)] چه راکب خوبی است».
یادداشت و تلخیص: حجت الاسلام سید محسن شریفی
