به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کرسی علمی- ترویجی با موضوع “کلام اجتماعی (ماهیت، قلمرو و روش)“ سه شنبه ۲۵ آبان ماه ۱۴۰۰، توسط موسسه آموزش عالی حوزوی زینبیه و گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین پژوهی به صورت مجازی برگزار شد.
بر اساس این گزارش، ارائه دهنده این کرسی حجت الاسلام و المسلمین محمدصفر جبرئیلی عضو هیأت علمی گروه کلام پژوهشگاه در ابتدا به ضرورت و تعریف کلام اجتماعی پرداخت و گفت: «کلام اجتماعی» تعاریف متعددی دارد از جمله: تبیین روزآمدی از متون و نصوص دینی با محوریت اعتقادی.
وی افزود: دانش کلامی بعد از غیبت صغری هویت پیدا کرده و با رویکرد اجتماعی ارائه شده است و کلام اسلامی یا شیعی باید امتداد پیدا کند و در سطح اجتماع ظهور و بروز یابد.
عضو هیأت علمی گروه کلام پژوهشگاه اظهار داشت: کلام اجتماعی دارای ویژگی هایی از جمله: تبیینی، دفاعی و ناظر به ابعاد اجتماعی می باشد.
وی افزود: مبانی کلام اجتماعی شامل: اجتماع محوری در کنار فرد محوری، جامعیت اسلام(سیاست توسعه)، تفکر سیستماتیک، کرامت انسانی، حقوق بشر و تکالیف اجتماعی می باشد.
سرکار خانم مرضیه عبدلی به عنوان ناقد این کرسی در ادامه به تحلیل و ارزیابی مباحث استاد جبرئیلی پرداخت و گفت: مصادیقی که به عنوان کلام اجتماعی شمرده می شود بعضاً مصادیق فقه اجتماعی یا تفسیراجتماعی می باشد و این امر سبب فربه شدن کلام و دلالت بر بی موضوعی بودن دانش کلام می کند و با تلقی شما از علم کلام ناسازگار است.
وی خاطرنشان کرد: کلام و الهیات دقیقاً مترادف هم نیستند لذا نمی‌شود توقع و انتظاراتی که از الهیات اجتماعی در غرب داریم را از کلام اجتماعی نیز داشته باشیم؛ باید الهیات اجتماعی اسلامی را در چارچوب اسلامی مشخص کنیم.
حجت الاسلام محمد جعفری سپس به عنوان ناقد دیگر بحث گفت: اکنون در کلام اجتماعی دچار تأخیر تاریخی هستیم و شروع کننده آن غربی ها هستند، آنها در عرصه خاص مباحث الهیات اجتماعی کار کرده اند.
وی با اشاره به بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی خاطرنشان کرد: این بیانیه بستری مناسب برای مطالعات الهیات اجتماعی در عرصه های مختلف اجتماع به شمار می رود. کلام اجتماعی می خواهد امتداد علوم اعتقادی را در علوم اجتماعی نشان دهد؛ کلام اجتماعی در همه عرصه های علوم اجتماعی دیده می شود.
در ادامه حجت‌الاسلام جبرئیلی پاسخ های خود را پیرامون نقد و نظرات اساتید چنین بیان کرد: اکتفا به فقه کارآمدی فردی ندارد و نیازمند توسعه فقه مضاف هستیم. ادعای مرزبندی مشخصی وجود ندارد بلکه رویکرد مشخص است. معاضدت علوم اجتماعی مورد قبول و پذیرش است. همچنین می توان به مباحث نگاه دو وجهی داشت مانند امر به معروف و نهی از منکر که بیشتر جنبه کلامی دارد تا فقهی.
سرکار خانم طیبه حاتمی در پایان به عنوان دبیر علمی در جمع بندی مباحث چنین بیان داشت: «کلام اجتماعی» شاخه‌ای از الهیات اجتماعیِ اسلامی است که به استنباط، تبیین و دفاع از آموزه‌های اعتقادی و دیدگاه‌های دینی در باب مسائل اجتماعی می‌پردازد.
وی تأکید کرد: با استفاده از لوازم کلام اجتماعی همچون: آشنایی با روح فرهنگ اسلام، آشنایی با جهان اسلام، دغدغه مند بودن نسبت به اصلاح اوضاع اجتماع و خودباخته نبودن در مقابل مکتب ها و جریان های بیرونی می تون از دید وسیع برخوردار شد و با خلوص و اجتناب از التقاط، احساس عزت و شرافت، وحدت معنوی فرهنگ و ایدئولوژیک و تشخیص دردها و ارائه راه کار، به نتایج و آثار کلام اجتماعی دست یافت
