به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی روز گذشته بیست و دوم خرداد مصادف با جشن میلاد کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها، نشست نقد و بررسی چهار جلد چاپ شده دانشنامه علوم قرآن تولید شده توسط پژوهشکده دانشنامه نگاری دینی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با حضور حضرات حجج الاسلام و المسلمین عبدالکریم بهجت پور، حسن طارمی راد، علی خراسانی، ابوالقاسم مقیمی حاجی، سعید داودی، اکبر زراعتیان و احمدی مهدی زاده برگزار گردید. به زودی گزارش مفصل جلسه به همراه فایل صوتی و بخش های منتخب تصویری در سایت قرار داده می شود.
نظرات حجه الاسلام والمسلمین حسن طارمی معاون علمی بنیاد دائره المعارف اسلامی درباره دانشنامه علوم قرآن
مشتمل بر دو بخش است. ۱. امتیازات دانشنامه علوم قرآن ۲.برخی معایب و راهکارهای اصلاح
بخش اول: امتیازات دانشنامه قرآن شناسی
- این دانشنامه دارای مقدمه بسیار جامع و خوبی است.
- ارجاع درون متنی ها بسیار ستودنی است. از جمله در مقاله قرآن که به ۳۰ مقاله مرتبط ارجاع دارد. در دائره المعارف نویسی شبکه ارجاعی بسیار مهم بوده و شجاعت میخواهد.
- این دانشنامه ناظر به دانشنامه های قرآن لایدن و راتلیج نگارش شده است و از این جهت کار بسیار مهم و با ارزشی است و خدمت بسیار بزرگی به جامعه علمی است. البته به نظر میرسد در مواردی مقداری شتابزده عمل شده و گاهی جنبه جدلی پیدا کرده است.
- استفاده از پژوهشگران و استادان علوم قرآنی از امتیازات این دانشنامه است.
- مقاله ترتیب نزول سوره ها جدولهای خوبی با توضیحات دارد
بخش دوم: کاستی ها و پیشنهادها
در اینجا بهتر است از کلمه نقد استفاده نکنیم چون دستگاه و معیار سنجش نداریم لذا از تعبیر مرور استفاده می کنیم
- با توجه به اینکه این دانشنامه موضوع محور است ، خوب است درختواره موضوعات در ابتدای جلدها ارائه شود تا خواننده با نظام موضوعی مداخل و جایگاه مقالات آشنایی پیدا کند.
- لازم است نمایه تفصیلی و دقیق در پایان دانشنامه ارائه شود.
- لازم است مدخل های ارجاعی با فونت پررنگ تر نشان داده شود.
- در برخی مقالات از جهت نقد لایدن قوی نیست و از برخی آثار جدید استفاده نشده است مانند مقاله تاریخگذاری،
- آقای بهنام صادقی مقاله مفصلی در تاریخگذاری قرآن دارد و درباره قدمت تاریخ صنعا کار بسیار خوبی انجام داده است. خوب است در نسخه های خطی گزارش شود
- در برخی مقالات از منابع معتبر استفاده نشده به ویژه در موارد ناظر به شرق شناسان. مثلا در مقاله قرآن، قرآن از نگاه شخصیت های غیر مسلمان، درباره دیدگاه اینشتین ارجاع به احمد امین شده است.
- تسامح در برخی تعبیرات، در مقاله قرآن بین سه تعبیر مرجعیت قرآن، اعتبار قرآن و حجیت خلط شده است. یا کاربرد تعبیر «ابهام» در مورد قرآن درست نیست. یا در مقاله قرائات سبع، تعبیر باسناده درست ترجمه نشده است.
- درباره امی بودن پیامبر به آیه سوره اعراف استدلال شده است. که اگر نمی شد بهتر بود.
نظرات حجه الاسلام والمسلمین علی خراسانی مدیر گروه دائره المعارف های پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم دفتر تبلیغات اسلامی در باره دانشنامه علوم قرآن
مشتمل بر دوبخش امتیازات دانشنامه علوم قرآن و برخی معایب و راهکارهای اصلاح
بخش اول: امتیازات دانشنامه قرآن شناسی
دانشنامه دارای امتیازات فراوانی است از جمله:
- بهره گیری از منابع جدید و معتبر و اصیل و تعدد منابع
- ساختار و چینش مناسب از مفهوم شناسی و بسامد و توالی منطقی و ورود و خروج در پاراگراف ها.
- نثر و نگارش خوب
- از جهت محتوا، دارای جامعیت مباحث، توجه به پیشینه، تفکیک رویکردها
- قطع وزیری مناسب است برای کتابخانه های شخصی و …
- اندازه مناسب حروف برای مطالعه
- دیباچه و مقدمه فاخری دارد، البته نثر دیباچه قابل اصلاح است
- وجود نویسندگان متخصص و آشنا با دایره المعارف
- نمونه خوانی کم غلط
- ارجاعات درون مقاله و برون مقاله ای خوبی دارد
- فونت نام مولفان درشت آمده که خیلی خوب است برای پیدا کردن در منابع
- توجه به نقد دایره المعارف لایدن با توجه به اینکه ترجمه لایدن در ایران بدون نقد است
- در آوانگاری اعلام کار خوبی شده است، مواردی هم نیاز است که تکمیل شود
بخش دوم: کاستیها و پیشنهادات
- نام قرآن شناسی منصرف به قرآن شناخت است، نه مباحث معارفی درون قرآنی لذا باید چارهای اندیشید
- در آدرس آیات شماره سوره اضافه شود. در قرآنهای فعلی شماره سوره آورده میشود و راحت تر قابل دسترسی است
- این دانشنامه مقداری هنجارشکنی کرد که کار را در قطع وزیری ارائه شده اگر منابع در پاورقی بیاید بهتر خواهد بود
- آیات کوتاه و با محل استشهاد در متن بیاید بسیار خوب بوده و برای مخاطب مفید است
- در مقدمه همکاران تقسیم شده اند در بخشهای پشتیبانی علمی و این تلقی کار این است که کار اجرایی است، مقابله و بازبینی ها و کارهای علمی سختی است لذا تجمیع این همکاران در بخش علمی مناسب تر است و حتی باعث تقویت روحیه اینها هم می شود
- در مدخل ها بعد از عنوان مدخل نقطه ویرگول بیاید یا دو نقطه
- فونت شناسه متفاوت با متن مقاله ارائه شود و شناسه آینه مقاله است
- نکته آقای طارمی خوب است ارائه مجموعه نام مداخل به صورت الفبایی و ساختار درختواره بسیار مهم است برای شناخت جامع و تصویر جامع در همان ابتدای کار بیاید
- ارجاعات برون مقاله ای با پیکان و فلش انجام شده و ارجاع درون مقاله با ر.ک ارجاع شده در هر دو صورت به صورت پیکان و فلش بیاید
- ارجاع از مقالات قرآن شناخت به بخش محتوایی ندیدیم
- در ارجاعات برون مقاله ای هماهنگی خوبی شده بعد از اتمام بحث، برخی جاها وسط بحث ارجاع داده شده و بعد بحث تکمیل شود که وجه آن را نفهمیدیم
- شناسه ها تقریبا خوب است اما در برخی موارد انتخاب واژگان بیشتر دقت شود مثلا در علوم قرآن آمده سیر تطور و طبقه بندی مباحث. میتوان به جای آن گفت: مجموعه ای از مباحث یا دانشی ناظر به … در مقاله تاریخ قرآن ، در شناسه مجددا تاریخ قرآن تکرار شد، به جای آن میتوان گفت : سرگذشت قرآن از آغاز نزول تا کنون
- در مقدمه بحث ضوابط مدخل گزینی قابل نقد است چون ناظر به دایره العمارف هایی به شکل الفبایی است ولی نگاه شما موضوعی است و احیانا مقتضی ایجاد عنوان است و آنچه برای شما مهم است جامعیت بحث است
- در مورد مولفان مشترک بین دو دایره المعارف باید چارهای اندیشید تا تفاوت دومقاله نمایان شود
- جلد اول همگی یک مولف دارد با توجه به این که دوستان بیشتر زحمت کشیدند کسی که بیشترین زحمت انجام داده در کنار نویسنده بیاید یا نام بخش مربوطه بیاید
- معطوف بودن به خاور شناسان در برخی مقالات کم رنگ است
- مقاله جمع قرآن مطلبی از مرحوم علامه نقل شده که قرآن در زمان پیامبر گردآوری شده است طاهرا علامه در این آدرس قبول ندارند که کل قرآن در زمان پیامبر گردآوری شده است. علامه در این آدرس داده شده بیشتر ناظر به تحریف قرآن بودند
- تفاوت این کار با کار قبلی پژوهشگاه یعنی دانشنامه امام علی ع برجسته گردد . همچنین دانشنامه امام علی به شکل نوین بازنویسی شود
