به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و به نقل از خبرگزاری ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصفر جبرئیلی، عضو هیئت علمی گروه کلام پژوهشگاه، شامگاه چهارم اردیبهشت‌ماه در ادامه سلسله مباحث بیان قرآن به موضوع سنت‌های الهی از نگاه مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای پرداخت و گفت: در قرآن از چند سنت نام برده شده است؛ سنت‌الله، سنتنا و سنت الاولین که سنتنا همان سنت‌الله است. در آیه شریفه آمده است که «وَلَا تَجِدُ لِسُنَّتِنَا تَحْوِیلًا» و «وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّهِ اللَّهِ تَبْدِیلًا».
وی افزود: سنت الاولین هم یعنی سنت‌هایی که خدا بر مردم گذشته اجرا کرده است. در آیه ۵۵ کهف فرمود: وَمَا مَنَعَ النَّاسَ أَنْ یُؤْمِنُوا إِذْ جَاءَهُمُ الْهُدَى وَیَسْتَغْفِرُوا رَبَّهُمْ إِلَّا أَنْ تَأْتِیَهُمْ سُنَّهُ الْأَوَّلِینَ أَوْ یَأْتِیَهُمُ الْعَذَابُ قُبُلًا؛ و چیزى مانع مردم نشد از اینکه وقتى هدایت به سویشان آمد ایمان بیاورند و از پروردگارشان آمرزش بخواهند، جز اینکه [مستحق شوند] تا سنت [خدا در مورد عذاب] پیشینیان درباره آنان [نیز] به کار رود یا عذاب رویارویشان بیاید (۵۵).
وی افزود: تبدیل و تحویل دو چیز است؛ تبدیل یعنی جایگزینی و تحویل یعنی تغییر در کم و کیف چیزی، لذا سنت‌های الهی نه تبدیل و نه تحول‌پذیر هستند، بنابراین وقتی وعده نصرت یا عذاب داد، نه در کم و کیف این سنن تغییری حاصل می‌شود و نه دگرگون خواهد شد.
جبرئیلی بیان کرد: از محورهای بیانات مقام معظم رهبری در آثارشان و هم در سخنرانی‌ها، توجه کردن و توجه دادن دیگران به سنن الهی است و این حاکی از ایمان به خدا و قرآن و حاکی از توکل بالای ایشان است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه سنت‌های الهی تخلف‌ناپذیر هستند، اضافه کرد: البته این سنن شروطی دارند و آن اینکه انسان باید خودش را در این ظرف قرار داده و زمینه تحقق این سنت‌ها را فراهم کند. در این صورت بدون هیچ شک و شبهه، این سنن محقق خواهند شد.
استاد حوزه علمیه اضافه کرد: سنت‌ها به دو دسته فردی و اجتماعی و سنت‌های مطلق و مقید قابل تقسیم هستند؛ دسته اول سنت‌های مطلق هستند؛ یعنی شامل انسان مؤمن و کافر می‌شود و کافر هم اگر مقدمات آن را فراهم کند، این سنت محقق خواهد شد؛ سنت آزمایش و ابتلاء یکی از این سنن‌های مطلق است که برای همه هست.
امتحانات الهی و نقش آن در تکامل انسان
جبرئیلی بیان کرد: مقام معظم رهبری در این زمینه تعبیر زیبایی دارند و فرموده‌اند امتحان‌های الهی شبیه امتحان معلم از دانش‌آموز نیست. اینجا امتحان خدا از قبیل ورزش دادن مربی برای ورزیدگی ورزشکار است تا در افراد آمادگی ایجاد شود؛ امتحان یعنی تحمل سختی برای رسیدن به هدف بالا؛ این سنت در تاریخ اسلام و عصر ائمه بوده و در انقلاب هم کم ندیدیم و نخواهیم دید.
وی افزود: سنت مطلق دیگر سنت تعیین سرنوشت است؛ رهبری در این باره به آیه ۱۱۵ نساء «وَمَنْ یُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُ الْهُدَى وَ یَتَّبِعْ غَیْرَ سَبِیلِ الْمُؤْمِنِینَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّى وَ نُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَ سَاءَتْ مَصِیرًا؛ و هر کس پس از آنکه راه هدایت براى او آشکار شد، با پیامبر به مخالفت برخیزد و [راهى] غیر راه مؤمنان در پیش گیرد، وى را بدانچه روى خود را بدان سو کرده واگذاریم و به دوزخش کشانیم و چه بازگشتگاه بدى است (۱۱۵)» اشاره فرموده‌اند که سرنوشت انسان به دست خود او هست.
این پژوهشگر گفت: به تعبیر ایشان، وقتی مردم حجاج بن یوسف ثقفی را قبول کردند، خدا با معجزه او را بر نمی‌دارد و امام سجاد(ع) را جای او نمی‌گذارد و خود این مردم باید در این زمینه تلاش کنند، وی همچنین به آیه شریفه «إِنَّ اللَّهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ» استناد فرموده‌اند.
جبرئیلی با بیان اینکه سنت دیگر جهاد و کوشش است، ادامه داد: یعنی هر تلاش و زحمتی حتماً نتیجه خاص خود را دارد «وَأَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى»(نجم/۳۹)؛ تلاش ارتباطی به کفر و دین ندارد و هر کسی برای مقصدی تلاش کند به نتیجه می‌رسد و تلاش هم صرفاً برای آخرت نیست و در دنیا هم پاداشش به او اعطا می‌شود.
جبرئیلی بیان کرد: سنت‌های مقید یا برای اهل حق و یا برای اهل باطل و مخصوص هر گروه است، باطل با کارهای باطل و اهل ایمان با تلاش و کوشش در مسیر حق، این سنت را برای خود محقق می‌کنند؛ پیروزی حق بر باطل از جمله این سنت‌هاست و ما باید زمینه تحقق آن را فراهم کنیم. سنت نصرت و تناصر یعنی دین خدا را نصرت بدهیم و به دیگران هم یاری برسانیم.
سنت عاقبت‌بخیری مؤمنان
وی اضافه کرد: عاقبت‌بخیری بشر هم جزء سنت‌های الهی است، گرچه مشکلات زیادی وجود دارد، ولی عاقبت برای صالحان است. در آیه ۱۰۵ انبیاء فرمود: «وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ»؛ یا در سوره مبارکه قصص هم تعبیر مشابهی وارد شده است و در آیات متعدد دیگر هم بر این مضمون تأکید شده که مصداق عینی آن در دوره ظهور رخ خواهد داد.
جبرئیلی تصریح کرد: سنت‌های استدراج، رسوایی کافران و شکست انسان‌های زورگو هم از سنن قطعی است که به مؤمنین امیدواری می‌دهد که از قدرت پرطمطراق ظاهری ابرقدرت‌ها هراسی نداشته باشند.
