به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،همزمان با سالروز ولادت با سعادت کریم اهل بیت امام حسن مجتبی(ع)، برداشتی از مقاله “امام حسن(ع) و قرآن” از گروه قرآن و اهل بیت دانشنامه قرآن‌شناسی به قلم حجت‌الاسلام و المسلمین محمدعابدی، خدمتتان ارائه می‌گردد:
امام حسن(ع) اولین فرزند امیرمؤمنان(ع) و فاطمه زهرا(س) در نیمه رمضان سال سوم هجرت در شهر مدینه به دنیا آمد و بعد از شهادت امیرمؤمنان(ع) (۴۰ق) ده سال امامت را بر عهده داشت. امام حسن(ع) دارای امتیازات اخلاقی و فضائل انسانی فراوانی بود و شخصیتی بزرگوار، بردبار، باوقار، متین، سخی و بخشنده داشت و مورد ستایش مردم بود. در طول عمر دوبار تمام داراییاش را و سه بار نصف ثروتش را در راه خدا بخشید. پیامبر۹ به دوستی او تاکید داشت و او و برادرش را سرور جوانان بهشت و پیشوای امت مینامید.
امام حسن(ع) دارای آگاهی‌های گسترده برای تبیین قرآن بود و روایات متعددی به صورت عام مانند روایت انحصار و شناخت قرآن در کسانی که مخاطب آن قرار گرفته‌اند «و انحصار وجود کل قرآن ظاهر و باطنش نزد اوصیا» بر عمق دانش و آگاهی آن حضرت به ویژه در تفسیر دلالت دارند.
از مجموعه روایاتی از امام که به ما رسیده است، تعدادی به جایگاه تفسیر در عصر امام و جایگاه دانش تفسیری حضرت اشاره دارند و از برتری دانش تفسیری حضرت و تأثیرگذاری اهل‌بیت سخن می گویند و بخشی از آنان قرآن را از منظر امام(ع) توضیح می‌دهند؛ بخشی از دیگر از روایات به شناساندن امام حسن(ع) در قرآن و ابعاد شخصیت حضرت به عنوان یکی از اهل‌بیت عنایت دارند، روایاتی هم ناظر به برخی از علوم قرآن از منظر امام(ع) است، مانند مسئله تفسیر به رأی، عصمت پیامبر(ص) در اخذ و القای وحی.
امام حسن(ع) یکی از دو وزنه گران‌بها (دیگری قرآن) بود که رسول خدا(ص) میان امت به یادگار گذاشت و مرجع تفسیر معتبر قرآن نیز بود. لذا از مردم می‌خواهد از آنها پیروی کنند که پیروی از آنها بر مردم واجب است، چون مقارن با اطاعت از خدا و فرستاده‌اش است و در مقام استدلال بر این مرجعیت و لزوم اطاعت از آنها نیز به آیه ۵۹ سوره نساء استناد میکند که خواهان اطاعت مردم از خدا و رسول و اولی‌الامر و مرجع قرار دادن خدا و رسول در منازعات است و اینکه نتیجه بازگرداندن به خدا و رسول آگاهی از ریشه‌های مسائل است واز اینکه به سخنان شیطان گوش کنند برحذرشان میدارد و در مورد بیوفایی و اعلام برائت شیطان از آنان به آیه ۴۸ سوره انفال توجه می‌دهد.
حضرت تصریح داشت خدا تنزیل و تأویل را به پیامبر آموخت و او هم همه علوم خود را به علی(ع) داد و از طرفی در زیارت آن حضرت نیز عبارت «السلام علیک ایها العالم بالتأویل» گویای اهمیت این بخش از برتری علمی حضرت در تأویل آیات است.
قرآن در نگاه امام(ع) معیار و ملاک عمل در ابعاد مختلف فردی و اجتماعی و سیاسی بود. در رفتارهای اجتماعی آموزه های قرآن را ملاک عمل قرار می‌داد. قرآن را کتاب عمل و چراغ‌های نور و شفای قلب‌ها میدانست و اینکه انسان باید در نور آن راه برود و از نظر امام شرح همه چیز در قرآن هست و باطل در آن راه ندارد. معتقد بود در دنیایی که تنها قرآن باقی مانده، مردم باید قرآن را امام خود قرار دهند تا هدایت شوند و از مردم می‌خواست برای قرابت با قرآن، به آن عمل کنند، چرا که ملاک دوری از قرآن را عمل نکردن به آن میدانست؛ هرچند افراد قرائتش کنند و عمل به حلال و ترک حرام‌های قرآن و ایمان به متشابهاتش را موجب ورود به بهشت و تباه کردن حدود و احکامش و ارتکاب حرام‌های قرآن را موجب کشیده شدن به آتش میدانست و از زبان پیامبر(ص) توصیه می‌کرد مردم به محکم قرآن عمل کنند و به متشابهش ایمان آورند و بگویند به آنچه خدا نازل کرده، ایمان آوردیم.
