به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست نقد کتاب “توحید ذاتی و وحدت وجود” توسط گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه دوشنبه ۲۵ اسفند ماه جاری به صورت مجازی تحت نرم افزار اسکایپ برگزار شد. این نشست با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین محمدحسن قدردان‌قراملکی نویسنده کتاب، حجت‌الاسلام و المسلمین بهرام دلیر و دکتر ابوالفضل روحی به عنوان ناقد و قاسم بابائی به عنوان دبیر علمی جلسه برگزار شد.
وحدت هستی و وجود
حجت‌الاسلام و المسلمین محمدحسن قدردان‌قراملکی نویسنده کتاب با تبریک اعیاد شعبانیه به توضیحی درباره مطالب کلی کتاب پرداختند.نویسند به تبیین سوال اصلی کتاب پرداختند که در این کتاب سوال اصلی بررسی ینکه«چه نسبتی بین توحید وجودی(ذاتی)وجهان هستی(کثرات خارجی)وجود دارد؟به تعبیر دیگر آیا بین توحید وجودی و جهان هستی نسبت این همانی وهمسانی یا ناهمسانی وجود دارد؟. حجت‌الاسلام و المسلمین محمدحسن قدردان‌قراملکی در پاسخ به پرسش اصلی به تبیین گونه های وحدت وجود پردختند ،اینکه شناخت حقیقت توحید ذاتی از معماهایی است که کشف راز آن در حد قامت انسان نیست، اکثر متکلمان و امروزه مکتب تفکیک تعمیم حقیقت توحید وجودی به جهان هستی را برنتافته و آن را مخالف مبانی خداشناسی مثل خالقیت و تنزه خدا از مخلوق توصیف کرده‌اند. (نظریه کثرت و تباین وجود). فلاسفه، عرفا و جمعی از متکلمان توحید ذاتی را به توحید وجودی تفسیر کرده‌اند، به این معنی که وجود حقیقی به وجود الوهی منحصر است، حقیقتا «توحید وجودی» به خداوند متعلق است و غیر خدا اصلا وجودی ندارد تا به وصف وجودی حتی ناقص و متناهی متصف گردد، بلکه آن چه به ظاهر «وجود» می‌نماید، نمود، ظهور و تجلی حق تعالی هستند.این کتاب بعد از تبیین و تحلیل مبانی و ادله دو دیدگاه متفاوت به تقریر و اثبات نظریه همسان‌انگاری حقیقت وجود الوهی با جهان هستی(وحدت هستی و وجود) پرداخته است.
امکان یا عدم امکان بررسی وحدت وجود با رویکرد کلامی
در ادامه جلسه حجت‌الاسلام و المسلمین بهرام دلیر به عنوان ناقد به بررسی کتاب پرداختند .ایشان در بررسی کتاب به این اشکال پرداختند که قرار است کتاب درفضای علم کلام گفتگو کند ولی ارجاعات ومنابعی که مورد استفاده قرار گرفته کتابهای کلامی نیست و بیشتر افراد و کتابهای که مورد استناد قرار گرفته،منابع فلسفی و عرفانی است.ازطرفی ملاحظه مبحث وحدت وجود با رویکرد صرفا کلامی قابل اثبات نیست.
اضافه اشراقیه در وحدت وجود
ناقد دیگر جلسه دکتر ابوالفضل روحی بودند ایشان در ابتدا از مولف تقدیر و تشکر کردند که موضوعی که مولف به آن پرداخته پدیده نو در علم کلام است که می تواند در گسترش علم کلام تاثیرگذار باشد . دکتر روحی در ادامه به بیان چند اشکال محتوایی به کتاب داشتند .
۱٫نویسنده در بخشی از کتاب به بررسی توحید ذاتی پرداختند اما مشخص نکردند که توحید وحدتی یا توحید واحدی مرادشان است .به عبارتی توحید به دو بخش توحید ذاتی و توحید وحدتی تقسیم می شود . در توحید واحدتی نفی خدای دیگر می شود ولی در توحید وحدتی به بیان بساطت خداوند متعال پرداخته می شود .
۲٫نویسنده در بخشی از کتاب(ص۱۱۲) می نویسد «موجود ممکن موجود ربط است بلکه عین ربط است که وجودش ظل و پرتو وجود علت مفیضه است )به نظر می رسد در بخش علت فاعلی آنچه مطرح است اینکه رابطه دوسویه نیست بلکه بنابر اضافه اشراقیه رابطه یک سویه است که تجلی فاعل و فیض اوست که مضاف الیه را پدید می آورد.
۳٫عنوان کتاب است توحید ذاتی و وحدت وجود از نگاه کلام این عنوان اجمال دارد ومی تواند بیانگر چند عنوان باشد.
درادامه دبیر علمی جلسه آقای قاسم بابائی با تبیین اشکالات ارزیابان پرسش روش شناختی را از نویسنده سوال کردند که با توجه به اینکه علم کلام از نگاه درون دینی به بحث می پردازد،آیا می شود موضوعی را از علم دیگر وارد علم کلام کنیم بدون آنکه عقبه دانشی دیگر را ملاحطظه نکنیم؟وحدت وجود در دستگاه ملاصدرا بر اساس اصاله وجود پیش رفته است چگونه می توان اینگونه مباحث را بدون لحاظ مباحث هستی شناسی در علم کلام مطرح کرد.
در ادامه جلسه نویسنده محترم به بررسی اشکالات نویسندگان پرداختند وپاسخ هایی مناسبی ارایه دادند.
