به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست “دلالت‌های بیانیه گام در ساحت حکمرانی فضای مجازی” روز ۲۹ مهر ماه ۹۹ با حضور دکتر عزیز نجف‌پور آقابیگلو (رییس مرکز مطالعات فضای مجازی پژوهشگاه) و حجت الاسلام دکتر سید محمدحسین هاشمیان (رییس گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع)) برگزار شد.
- دکتر عزیز نجف‌پور در ابتدای این نشست در پاسخ به این سوال که جایگاه فضای مجازی در بیانیه گام دوم کجاست، گفت: فضای مجازی ساحت دوم زندگی انسان‌هاست و صرفا یک حوزه راهبردی در نظام حکمرانی جمهوری اسلامی نیست بلکه ساحت دوم حکمرانی است و ازاین‌رو، تمام محورهای بیانیه گام دوم را می‌توان به حوزه فضای مجازی ترجمه کرد. ایشان حاکم اصلی فضای مجازی موجود را آمریکا دانست به این معنا که فضای مجازی جهان یک حکمران اصلی دارد و آن آمریکاست و بقیه کشورها در ذیل حکمرانی آمریکایی ها هستند و صرفا چین و روسیه حداقلهایی از استقلال را توانسته اند کسب نمایند.
وی افزود: درواقع ما در شرایط استعمار مجازی به سر می‌بریم. ازاین‌رو، شاخصهای ملی و دینی ما در فضای مجازی موجود تضعیف شده و آرمان‌های اصلی انقلاب اسلامی یعنی جمهوریت، اسلامیت و استقلال در فضای مجازی نحیف‌تر شده است.
نجف‌پور با اشاره به اینکه استفاده از پلتفرم‌های خارجی باعث شده است کلان‌داده‌های جامعه ایران در اختیار دیگران و دشمنان قرار گیرد و نامحرمان از آن برای دستکاری اذهان و رفتار ایرانیها استفاده میکنند، گفت: ما حتی نمی‌توانیم قوانین و مقررات خودمان را در عرصه حضور و فعالیت کاربرانمان در پلت فورمها و پیام رسانهایی مثل تلگرام و اینستاگرام را اجرایی کنیم و الان مثلا اینستاگرام و تلگرام هستند که فعالیت مجازی کاربران ایرانی و محتواها را رگولاتوری میکنند.
وی ادامه داد: آنچه باعث شده است کشور نتواند گام‌های اصلی حکمرانی فضای مجازی را بردارد، مدیریت دوگانه فضای مجازی است؛ به این معنا که نظام هنوز نتوانسته است کنشگران مختلف را در ذیل سیاستهای کلان فضای مجازی مدیریت کند و برخی کنشگران حکمرانی کشور با نگاه درون حزبی و گروهی به این فضا می‌نگرند و نگاه کلان ملی و منافع کلان جامعه را ندارند و این بزرگترین فاجعه است.
نجف‌پور با اشاره به فرایند پنج‌گانه تحقق تمدن اسلامی (انقلاب، نظام‌سازی، دولت‌سازی، جامعه‌سازی و تمدن‌سازی) توضیح داد که محورهای مختلف بیانیه گام دوم را باید ذیل این پنج گام مطالعه کرد. از نظر ایشان، وضعیت کنونی جامعه ایرانی از مرحله انقلاب، نظام‌سازی و دولت‌سازی عبور کرده و به مرحلهٔ جامعه‌سازی رسیده است و بیانیه گام دوم در پی ترسیم چگونگی جامعه‌سازی برای نیل به تمدن‌سازی است. اما در فضای مجازی، جامعه ایرانی در مرحله پیشاانقلاب به سر می‌برد و باید نخست، انقلاب کند و از زیر استعمار مجازی بیگانگان بیرون بیاید و استقلال و امنیت خود را تامین کند. این انقلاب باید مبتنی بر اهداف و هویت اسلامی ایرانی جامعه انجام شود و استقلال، آزادی اسلامیت و جمهوریت را در پی داشته باشد. مثلا الان قسمتی از تلاشهای ما در راه اندازی شبکه ملی اطلاعات تامین هدف استقلال کشور است.
رییس مرکز مطالعات فضای مجازی پژوهشگاه ادامه داد: تمامی بندهایی که رهبری در برکات انقلاب اسلامی برشمرده است، در حوزه غیرمجازی است و الان هم ضرورتا باید در حوزه فضای مجازی هم جزو اولویتهای ما قرار بگیرد بدین صورت که جمهوری اسلامی تمامی توفیقات چهل ساله خود در ساحت غیرمجازی را باید عرصه مجازی هم تکرار کند و این به غیر از سرفصلها و توصیه های اساسی بیانیه برای گام دوم انقلاب است.
وی در باب دلالت‌های بیانیه گام دوم در حوزه حکمرانی فضای مجازی به محورهای ذیل اشاره کرد:
- توسعه روشمند فضای مجازی به عنوان پیشران توسعه کشور
- مشارکت مردم در حکمرانی فضای مجازی
- ارتقا سواد حکمرانی فضای مجازی مردم
- توسعه عدالت در/با فضای مجازی
- توسعه معنویت و اخلاق اسلامی در ساحت فضای مجازی
- ورود روشمند مردم جریان انقلاب در تولید خدمات و محتوای هدفمند و فاخر در فضای مجازی
- ارتقای حکمرانی فضای مجازی جمهوری اسلامی
- توسعه علم و پژوهش در عرصه فضای مجازی برای نظام سازی، دولت سازی و جامعه اسلامی
- توسعه اقتصاد و کسب و کارهای فضای مجازی
- توسعه سرویسها و پلت فورمهای بومی
- مطالبه سلامت و کارآمدی حاکمیت با استفاده از فضای مجازی
- حضور و فعالیت روشمند در عرصه و گستره منطقه و بین المللی فضای مجازی
- معماری فضای مجازی کشور بر اساس شاخصهای اسلامی ایرانی
- حجتالاسلام دکتر سید محمدحسین هاشمیان در ادامه این نشست علمی گفت با حضور هرچه بیشتر اینترنت در تعاملات انسانی چه‌بسا بتوان گفت فضای مجازی به ساحت نخست زندگی انسان بدل شده است. از نظر ایشان، مفهوم حکمرانی (governance) مفهومی است که از دل آراء فوکو و هابرماس برآمده است. مطابق نظر هابرماس ساحت نفس‌الامری برای حقیقت وجود ندارد و حقیقت در سپهر عمومی (public sphere) محقق می‌شود. ازاین‌رو، مردم نقشی پررنگ در تعیین حاکمیت پیدا میکنند. حکمرانی ناظر به حکومتی است که عموم مردم مشارکتی جدی در تعیین حاکمیت دارند و اساسا حکمرانی در معنای متأخرش حکمرانی مشارکتی است.
به باور هاشمیان، این فهم از حکمرانی با فهم اسلامی از حکمرانی ناسازگاری‌هایی دارد. ازجمله اینکه حکمرانی در معنای اسلامی، معیار اصلی و نهایی وضع و اجرای حکم را حقیقتی نفس‌الامری می‌داند. هرچند در نگاه اسلامی نیز بر مشارکت مردم تأکید شده است.
هاشمیان یکی از آسییب‌های کنونی حکمرانی فضای مجازی را غلبه رویکردهای اقتصادی و امنیتی دانست. از نظر وی حاکمیت، فضای مجازی را مسیری برای افزایش درامد می‌داند و تا زمانی‌که خطر امنیتی پررنگی تهدیدش نکند، کاری با آن ندارد. این در حالی است که از نظر وی، حاکمیت باید به موازین فرهنگی و سبک زندگی اسلامی (یکی از مهم‌ترین محورهای بیانیه گام دوم) در مدیریت فضای مجازی توجه کند.
به نظر وی، از دیگر محورهای بیانیه گام دوم که ارتباط مستقیمی با فضای مجازی دارد، مسئله امیدآفرینی است. در شرایط کنونی یکی از مهم‌ترین مداخلات دشمنان خارجی در فضای مجازی جامعه ایران، القای ناامیدی و یأس است که باید با آن مقابله شود.
هاشمیان تأکید کرد که علاوه بر حکمرانی فضای مجازی به حکمرانی ازطریق فضای مجازی نیز توجه شود. یعنی به ظرفیت‌های گوناگونی که فضای مجازی در اختیار حکمرانی قرار می‌دهد. ازجمله این ظرفیت‌ها که در ادبیات حکمرانی نیز به آن اشاره شده است، تأثیر مثبت فضای مجازی بر شفاف‌تر شدن مناسبات حکمرانی، امکان مشارکت جدی‌تر و گسترده‌تر مردم در امور حکمرانی و نیز امکان نظارت بیشتر مردم در این فضاست.
در پایان جلسه، دیگر حاضران در نشست به طرح پرسش‌ها و نظرات خود پرداختند. ازجمله دکتر ضیایی پرور (مشاور مرکز رسانه های دیجیتال) به دلالت‌های مستقیم بیانیه گام دوم در حوزه فضای مجازی پرداخت. ایشان به‌ویژه بر دو محور امیدآفرینی و ترویج سبک‌زندگی دینی در بیانیه اشاره کرد؛ ازنظر وی، چالش حاکمیت در این دو محور بیش از هرجا در فضای مجازی نمود دارد که البته حاکمیت هنوز برای حل این چالش کار بایسته‌ای انجام نداده است.
