به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، عضو هیأت علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه، در جلسه تفسیر سوره دخان گفت: سور حوامیم که دخان هم یکی از آنها است، برای جداسازی صف مومنین از مشرکین است.
وی افزود: به همین دلیل، در سوره مؤمن شدیداً در برابر مشرکین موضع گرفته شده و مورد انتقاد خدا هستند. همین مطلب در سوره فصلت هم تعقیب شده است، زیرا عشایر و قبائل شروع به برخورد با مسلمین کرده و اعتقادات موحدین را به چالش می‌کشیدند.
بهجت‌پور تصریح کرد: خداوند در این سوره توصیه اکید فرموده که در برابر فشارهای اجتماعی مشرکین استقامت کنید. تعابیری مانند «واستقم»، یعنی مومنان باید بتوانند خود را در برابر هجوم دشمن نگه دارند؛ امروز این موضوع به هجوم فرهنگی و شبیخون فرهنگی تعبیر می‌شود، لذا مفاهیم این سوره‌ها برای مقابله تهاجم فرهنگی اموز دارای کاربرد و ارزشمند است.
عضو هیأت علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه با بیان اینکه امروز تفکر تنوع ادیان با تعبیر پلورالیزم در دنیا رایج است، تصریح کرد: قرآن در سوره مبارکه شوری به این ادعا پاسخ داده که درست است که تنوع ادیان وجود دارد، ولی ریشه آن به خدای واحد باز می‌گردد، نه اینکه هر چیزی را به نام دین مطرح کرده و حقانیت آن را بپذیریم.
روایات فضیلت و خواص سور را زود باور نکنیم
این مفسر قرآن در بخش دیگری از سخنانش در بحث فضیلت سور قرآن اظهار کرد: بسیاری از فضیلت‌های مطرح شده برای سوره‌های قرآن، ساختگی است؛ ریشه این مباحث غالباً به تعدادی از صوفیان بر می‌گردد، زیرا دیدند مردم سرگرم دنیا هستند، بنابراین برای جلب نظر مردم به سمت قرآن فضیلت‌تراشی کردند؛ لذا باید روایات مربوط به فضیلت و خواص سوره‌ها را با دید تردید بنگریم.
عضو هیأت علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه با اشاره به سخنانی که این روزها عده‌ای منتشر کردند که چرا مراقد شریفه نمی‌توانند جلوی بیماری را بگیرند، اضافه کرد: رسالت اهل بیت(ع) دستگیری مردم است، ولی برخی طوری ایشان را جلوی چشم مردم قرار می‌دهند که گویا ائمه کارشان برطرف کردن فقر، بیماری، سرطان و … است، در حالی که ایشان در طول اراده الهی کار می‌کنند و کار آنان راهبری و ارشاد مردم است.
بهجت‌پور بیان کرد: قرآن هم این ویژگی را دارد و کتابی است که از ما گمراهی را دور کرده و بصیرت عنایت می‌فرماید؛ بنابراین در بحث خواص و فضیلت سوره‌ها باید توجه کنیم و آنها را با دید تردید بنگریم و هر چیزی را باور نکنیم.
وی اظهار کرد: روایات فضیلتی که بتواند غرض سوره را توجیه کرده و در راستای اهداف باشد تا حدودی قابل اعتماد است، اما ضابطه کلی این است که اگر روایت فضیلتی وجود داشت، زود آن را به عنوان باور قطعی اسلامی ننگریم که اگر نتیجه نداد، در اصل اعتقادات تردید ایجاد شود.
عضو هیأت علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه افزود: در مورد حوامیم و سوره دخان، روایات فضیلتی هست از جمله به نقل از پیامبر فرموده‌اند که حوامیم، سبع است و درهای آتش جهنم هم هفت عدد است، و هر کدام از حوامیم جلوی درهای آتش می‌ایستند و می‌فرمایند خدایا داخل این در نکن کسی که به من ایمان داشته و مرا خوانده است.
بهجت‌پور اضافه کرد: روایت بالا پذیرفتنی است، زیرا در اینکه قرآن شفیع است، تردیدی نیست؛ امام علی(ع) قرآن را شافع مشفع می‌داند؛ همچنین محتوای این روایت با وجوهی که می‌تواند مسئله شرک را برطرف و انسان را به سمت توحید بکشاند، سازگار است و وجه تربیتی توحید را در ما تقویت می‌کند؛ لذا، روایت درستی است.
روایت فضیلت دخان
وی افزود: روایتی از پیامبر بیان شده است که اگر کسی سوره دخان را بخواند، صبح می‌کند در حالی که ۷۰ هزار فرشته برای او دعا می‌کنند؛ اینکه ملک و فرشته، فردی را که به قرآن ایمان دارد و آن را می‌خواند مورد استغفار قرار می‌دهند، قابل پذیرش است.
عضو هیأت علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه بیان کرد: سوره دخان در مضامین و شناسه سوره قابل توجهی است و نقش ارزنده تربیتی در زندگی دارد و ما هم باید با این رویکرد به سمت مطالعه و تدبر آن برویم. ۹ آیه اول آن توضیح می‌دهد که قرآن نزولی از جانب حق داشته است، سپس به واکنش منفی مشرکان در برابر قرآن اشاره کرده است و از اینجا برخورد با جریان شرک شروع می‌شود.
بهجت‌پور تصریح کرد: حم از حروف مقطعه است که مورد بحث در میان مفسران است و هر کسی احتمالاتی داده است؛ برخی گفته‌اند که اینها اسامی از قرآن است که به دنبال آن عظمت قرآن بیان شده، یعنی قرآنی که نازل شده، ریشه در همین حروف دارد و شما اگر می‌توانید همانند آن بیاورید. این تعبیر، گفته لطیفی است؛ چون قرآن تحدی کرده که اگر می‌توانید یک سوره همانند قرآن بیاورید، ولی قطعاً از انجام آن ناتوان هستید.
وی افزود: برداشت دیگر این است که اینها رموزی میان خدا و پیامبر است، لذا آن را تفسیر هم نمی‌کنند، ولی برخی می‌گویند رمز هست، ولی طوری نیست که این رمز هیچ وقت برای ما گشوده نمی‌شود، لذا باید سراغ کسانی برویم که این رموز را می‌دانند، لذا باید به روایات اهل بیت در این موارد رجوع کنیم.
عضو هیأت علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه بیان کرد: روایت از معصومان داریم که حروف مطقعه، «ح» به معنای حمید و «میم» به معنای مجید یعنی حمید مجید است، لذا این نگاه به حروف مقطعه کار بجا و شایسته‌ای است. یعنی خدا با این دو اسم بزرگش سوره‌ای را بر ما نازل کرده است.
