به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در آستانه سالروز رحلت رسول گرامی اسلام(ص)، سایت شبستان به گفتگویی با حجت الاسلام سید سجاد ایزدهی رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه پرداخته است تا ابعاد تمدنی جامعه پیامبر(ص) را بررسی کند، در ادامه مشروح این گفت وگو تقدیم حضورتان می شود:
با توجه به اینکه در آستانه سالروز رحلت حضرت رسول(ص) قرار گرفته ایم، چه ابعادی را در حوزه تمدن سازی می‌توان از سبک زندگی ایشان استخراج کرد؟
اول باید دید کاری که پیامبر(ص) انجام داد در راستای بحث تمدن سازی بود یا اینکه حضرت رسول(ص) فقط یک ظرفیت دینی و فرهنگی آن هم در سطح فردی ایجاد کردند.
واقعیت آن است که پیامبر اکرم(ص)، اسلام را در ابعاد فردی و اجتماعی به جامعه عرضه کرد و در عملکرد خود اعتقاد داشت که این جهان شمولی دینی حاصل نمی شود مگر آن که این آموزه ها تبدیل به تمدن شود چراکه تمدن قابلیت اداره یک جامعه کلان را دارد.
بر خلاف برخی که تلقی شان از پیامبر(ص) و آموزه‌هایش این بود که حضرت(ص) می خواهد مردم را از بت پرستی به سمت عبادت خداوند و یکتاپرستی سوق دهد و تمام!
تاریخ نشان می دهد که پیامبر اکرم(ص) سطح وسیعی از تحولات را در منطقه خود مد نظر داشت و به گونه ای بستر را فراهم کرد که عملا یک تمدن اسلامی در جهان بر اساس همان آموزه ها پدید آورد و از آنجایی که بحث تمدن با مدنیت گره خورده و زوایای زندگی مادی و سنخ روابط اجتماعی و سازمان ها و نهادها و سبک های زندگی و حکومت را در بر می گیرد طبیعتا پیامبر(ص) در زمان خودشان فضای موجود زندگی جاهلی را کلا دگرگون کردند و نه فقط مردم را به سمت عبادات سوق دادند که زندگی متفاوتی را برای مردم به ارمغان آوردند که مبتنی بر دنیا و آخرت، ماده و معنا و آسایش و آرامش بود.
آیا این جامعیت پیوست تمدنی داشت؟
این جنبه جامعی بود و پیامبر(ص) فقط به این موارد هم اکتفا نکرد بلکه برای تحقق آنها نهادها و حکومت تاسیس کرد و مردم را به سمتی کشاند که رویکرد حداکثری به دین ایجاد شده و تمام جزیره العرب را در قالب اسلام یکپارچه کرده و محوریت قبیله ای را از میان برداشت و حکومت مرکزی ایجاد کرد.
به بیان دیگر حضرت رسول(ص) سبک زندگی مبتنی بر آداب و تربیت، محبت و مساوات میان مردم ایجاد کرد و این باور را نهادینه کرد که ملاک برتری انسان ها در ارزش های آنها خلاصه می شود نه جنسیت.
در چنین فضایی که در جهان برده داری و نظام طبقاتی حاکم بود، حضرت محمد(ص) نگاه ها را تغییر داد و بر آن اساس یک تمدن را شکل داد.
تصور من این است که مهمترین مولفه ای که از نوع حرکت پیامبر اکرم(ص) می توان برای زندگی امروز برداشت کرد آن است که افراد با تکیه بر این نظام تمدنی یکپارچه ای که حضرت رسول(ص) ایجاد کرد، گفتمان دینی اسلام را در قالب فرهنگی به جهان عرضه کنند. اصلا یکی از اهداف رسول خدا(ص) همین بود که سبک زندگی انسان ها قرین با مودت و همراهی یکدیگر باشد تا در این فضا تمدن شکل بگیرد.
چرا آن سبک زندگی، آن مسیر از تمدن سازی ادامه نیافت، به هر صورت ما امروز وارثان دین اسلام هستیم همان دین که پیامبر(ص) برایش از همه چیز خود گذشت، با این وجود چرا آن سبک و سیره در همان قالب استمرار پیدا نکرد؟
یکی از دلایل مهم آن است که بعد از پیامبر(ص) نوعی مدنیت ولو ناقص از جامعه اسلامی رواج یافت و بسیاری از ارزش ها دستخوش تغییرات شد. هر کس بر طبل عقاید خود کوبید و به جای آنکه از ولایت دفاع کند در مقام دفاع از آن آرمان هایی برآمد که جز دنیاپرستی و مال اندوزی ارمغانی نداشت در نتیجه جامعه به کل با تشتت مواجه شد.
به نظرتان با وجود تمامی این اتفاقاتی که در طول تاریخ افتاده است، انقلاب اسلامی چه قدر توانسته در مسیر تمدن اسلامی و لبیک به ندای جهان شمولی اسلام حرکت کند؟
بسیار، چراکه انقلاب اسلامی صرفاً از بین بردن نظام شاهنشاهی نبود. مبارزه با حاکمیت صرف نبود بلکه بحث تحقق جامعه مدینه النبی(ص) را داشت و این در حالی بود که مباحثی نظیر اومانیسم و ماتریالیسم در جهان حاکم بود یک نوع متفاوتی از زندگی را ترسیم کرد.
با این نگاه فراقومیتی و فراملیتی انقلاب بود که بسیاری از آن تاثیر گرفتند. توجه داشته باشیم که پیامبر(ص) نیز دعوت خود را محدود به مکه و مدینه نکرد بلکه دعوتی جهان شمول داشت از این جهت هم بود که مرحوم امام خمینی(ره) بحث صدور انقلاب را نه به معنای فتح فیزیکی کشورها که به واسطه معرفی هنجارها و مبانی مدنی اسلام، با توجه به شرایط جهان کنونی مطرح کرد و بسیاری از کشورهای اسلامی و غیر اسلامی تحت تاثیر آن قرار گرفتند.
انقلاب اسلامی امروز با توجه به شرایط حاکم در منطقه و اسلام ستیزی‌ها، چگونه می تواند آموزه های نبوی را به جهانیان در راستای ساخت تمدن نوین اسلامی منتقل کند؟
امروزه انقلاب اسلامی به مثابه سیستمی که جایگزین و یا در ادامه سیستم پیامبر(ص) بود مطرح است با همان ارزش ها. همچنان که پیامبر اکرم(ص) این بنا را در آن زمان ایجاد و تمدن اسلامی را بنا نهاد و امروز جمهوری اسلامی این قابلیت را دارد که در رویارویی با تمدن های صرفا مادی با اهتمام به رویکرد انقلابی –اسلامی بتواند سبک زندگی متفاوتی را به ارمغان بیاورد.
