- به عنوان نخستین سوال در مورد انگیزه خود از نگارش این اثر بگویید و اینکه چه شد تصمیم گرفتید به این موضوع جدید بپردازید؟
طبیعتا در زمانه‌ای قرار داریم که بیش از هر دوران دیگری نیازمند به بهره‌مندی از سیره معصومان هستیم؛ چراکه تاسی از سیره آن بزرگواران تاثیر به سزایی در سبک زندگی می‌گذارد، آن هم در شرایطی که جامعه با انواع و اقسام هجمه ها مواجه است.
از سوی دیگر سوالات، شبهات و ابهامات فراوانی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در مورد رفتار دینی و منش سیاسی یک حاکم اسلامی وجود دارد و مباحثی نظیر منش دینی، علمی و سیاسی یک نظام سیاسی در دوران غیبت به کرات مطرح شده و می شود بنابراین نقطه آغاز پژوهش من در مقام پاسخ به این شبهات بود.
- آیا این پژوهش دستاورد یا پیامی برای جامعه امروز ما دارد؟
قطعا، اصلا یکی از اهداف همین بود که این الگوی نبوی و اهل بیتی را مطرح کنیم. واقعیت آن است که ائمه(ع)، چه در دورانی که حاکم بودند و چه در دورانی که حاکمان جور سر کار بودند همواره با رویکرد همراه با تدبیر خود الگویی عملی برای همگان به شمار می رفتند. امروز وظیفه ما در عصر غیبت همین است که از این الگو پیروی کنیم.
- کدام ادوار تاریخی در این اثر بررسی شده است؟
این اثر در دو جلد و البته با فاصله منتشر شد. در اثر اول، عصر حضور پیشوایان معصوم را به دو دوره تقسیم کردیم، نخست دوره‌ای که آن بزرگواران، اقدام به تاسیس حکومت کردند، مرحله بعد دوره ای بود که امکان تشکیل حکومت از آنان سلب شد و دوره ای بود که با وجود تشکیل حکومت اسلامی، شرایطی فراهم نیامد تا آن بزرگواران بتوانند در این عرصه حضور یابند و مجبور بودند که با شرایط موجود کنار بیایند.
- بنابراین می توان قلمداد کرد که هر دو جلد یک سیر موضوعی را دنبال می کنند؟
بله، در هر دو جلد تلاش کردم تا شرایط و وضعیت موجود را در سه مرحله توضیح دهم یعنی چه دورانی که حکومت از آن ائمه(ع) بود، چه دورانی که حکومت در اختیارشان نبود و چه دورانی که ائمه(ع) با حکمای جور مقابله می کردند، این سه، در کتاب ها بررسی شده است.
در جلد اول سه مرحله بررسی شده است؛ مرحله اول نوع مواجهه ائمه(ع) را با مردم در دورانی بررسی کردم که آن بزرگواران بر جامعه حکومت داشتند. در مرحله دوم روش و سیره ائمه(ع) در مواجهه با کارگزاران حکومت بررسی شده است یعنی کسانی که از سوی اهل بیت(ع) در امور حکومت منسوب شده بودند.
مرحله سوم اختصاص به بررسی نوع مواجهه ائمه(ع) با مخالفان نظام سیاسی اسلام دارد یعنی افرادی که به هر دلیلی نظام سیاسی اسلام را قبول نداشتند.
- جلد دوم این کتاب چه مباحثی را مد نظر قرار داده است؟
در جلد دوم، سیره سیاسی معصومین(ع) مورد بررسی قرار گرفته است که این قسمت از پژوهش نیز سه بخش دارد. یک بخش مربوط به ارتباط معصومین با مردم چراکه خودشان گرچه در ذیل یک حکومت قرار داشتند اما به عنوان امام جامعه مسلمین در آن عصر شناخته می شدند و باید با مردم تعامل سیاسی می داشتند.
در بخش دوم ارتباط ائمه اطهار(ع) با نظام سیاسی حاکم بررسی شده است، به هر روی شرایط به گونه ای بود که تقیه می کردند، اما اینگونه نبود که هیچ برخوردی با کسانی که در راس قدرت هستند، نداشته باشند، ما بررسی کردیم که ائمه(ع) در این چنین وضعیتی چگونه برخوردی داشتند و آیا اصلا تعامل داشتند یا خیر و اگر داشتند به چه شکل بوده است.
در دوره بنی امیه، بنی عباس، مروانیان، بسیاری از افراد مخالف حکومت آنان بودند و بسیاری شاید حتی دوستدار ائمه(ع) نبودند اما باز هم مخالف حکومت این افراد بودند.
- دستاوردی که ذیل ارایه این پروژه در قالب کتاب برای جامعه امروز ما حاصل می شود، چیست؟
از اهداف ما در هر دو تحقیق استفاده به‌روز از سیره پیشوایان دین یعنی ائمه(ع) برای جامعه امروز بوده است. من درصدد بودم این مساله را تببین کنم که امروز چگونه می توانیم سیره آن بزرگواران را در زندگی جاری و ساری کنیم.
مثال می زنم تا بحث ملموس تر شود. امروز با پدیده آقازادگی مواجهیم و برخی از این افراد تخلفاتی می کنند، ما مصداق آورده ایم که زمان حیات ائمه(ع) برخی منسوبین به آن بزرگواران نیز دچار تخلفاتی بودند اما ائمه(ع) با آنان برخورد کردند. این شیوه برخورد و تحلیل آن، در این کتاب ارایه شده است.
