به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت الاسلام محمدتقی سهرابی‌فر عضو هیت علمی گروه کلام پژوهشگاه، در گفتگو با خبرگزاری مهر پیرامون امام جواد (ع) گفت: امامت امام جواد (ع) در سنین کودکی از ابعاد مختلف دارای اهمیت بود. یکی این که امامت امری الهی است و راه هایی همچون انتخاب مردم، اعمال قدرت و یا هر راه دیگری، در اصل منصب امامت نقش ندارد. ظهور الهی بودن امر امامت با امامت امام جواد (ع)، بسیاری از کسانی را که به عمق باور تشیع راه نیافته بودند را دچار تزلزل کرد. در نتیجه برخی از اصحاب امام رضا (ع) مسیر دیگری را پیمودند. با این که مسلمانان ماجرای نبوت عیسی مسیح (ع) و یحیی (ع) در دوران کودکی را در قرآن خوانده بودند اما امامت به ظاهر کودکی امام جواد(ع) را نتوانستند هضم کنند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: در کنار ادله بسیار و متقن بر حقانیت امامت امامان دوازده گانه و ادله ای که بر ویژگیهای این بزرگواران دلالت دارد، امامت امام جواد (ع) در سن کم، دلیلی عینی و محکم بر این ویژگی ها بود. برخی از ویژگی ها که در احادیث بیان شده بود اکنون با امامت کودکی حدوداً هفت ساله به منصه ظهور می رسید. از این رو تحمل این امر بر مخالفان بسیار سخت بود. از اباصلت نقل شده که مأمون تمام تلاش خود را در شکستن شخصیت امام انجام داد. او دانشمندان از هر دین و مذهب را جمع آوری کرد بلکه بتوانند نقصانی در مرتبه علمی امام بیابند و آن را در بین مردم شایع کنند، اما سرنوشت همه پرسشگران و سؤال کنندگان از امام (ع)، جز سکوت چیز دیگری نبود.
استاد سطوح عالی حوزه سپس گفت: مبارزه امام جواد (ع) با گروه های اهل حدیث، واقفیه، زیدیه و غالیان در تاریخ ثبت شده است. از این چهار گروه، اهل حدیث برخاسته از میان اهل سنت است و بقیه سه گروه برخاسته از شیعیان هستند، لذا این مبارزه نشانگر آن است که امام (ع) در مقام حفظ اسلام، به همه انحرافات اعم از انحرفات بیرون تشیع و انحرافات درون تشیع توجه داشتند. طبق نقل ایشان با این گروه ها برخوردهای تند داشته اند. حاکمان در دوران امام رضا (ع) و امام جواد (ع) تلاش داشتند با ریا و تزویر خود را دوست و محب آنان نشان دهند. می توان ولایت عهدی تحمیلی امام رضا (ع) و ازدواج امام جواد (ع) با ام الفضل دختر مأمون را از نشانههای این ریا دانست. بنا به نوشته شیخ مفید در «الارشاد» ازدواج امام با ام الفضل به درخواست مأمون بوده است. در چنین شرایطی کار بر امام دشوارتر بود. چرا که بسیاری از مردم نمی توانستند مسیر حق و باطل را از هم تشخیص دهند و امام تلاش می نمود تا تفاوت دو مسیر را برای مردم تبیین کند.
وی افزود: امام جواد(ع) با همه محدودیت هایی که داشت از طریق نصب وکلا در شهرهای مختلف به نیروهای شیعه انسجام بخشید. برخی از این شهرها عبارت بودند از اهواز، همدان، سیستان، ری، بصره، بغداد، کوفه و قم. همچنین طبق نقل امام به برخی هواداران خود اجازه داد که در درون دستگاه دولتی در مناصب مهم حضور داشته باشند. بعد از مأمون، معتصم در سال ۲۲۰ ق امام را از مدینه به بغداد آورد. طبیعتاً درخشش علمی امام در بغداد برای برخی از عالمان آن جا قابل تحمل نبود. حسادت آنان و بدگویی آنان از امام در پیش معتصم و دشمنی درونی معتصم با امام سبب شد تا معتصم اقدام به قتل امام (ع) بکند.
محمدتقی سهرابی‌فر ادامه داد: شرایط خاص سیاسی و عمر کوتاه ۲۵ ساله سبب شد که احادیث زیادی از آن حضرت ثبت و ضبط نشود. برخی مجموع احادیث امام جواد را در حدود ۲۵۰ حدیث بیان کرده اند. اما در عین حال جایگاه علمی امام چنان بود که حتی برخی از محدثان و دانشمندان اهل تسنن نیز از ایشان نقل حدیث کردند. به عنوان مثال خطیب بغدادی با سند خود احادیثی از آن حضرت نقل کرده است. مناظره های امام در موضوعات مختلف اعتقادی، فقهی و … همچنین احادیث نقل شده از آن حضرت نشانگر علم وافر و حکمت عمیق ایشان است.
وی سپس اظهار کرد: امام جواد(ع) می فرمایند: الْمُؤْمِنُ یَحْتَاجُ إِلَی تَوْفِیقٍ مِنَ اللَّهِ وَ وَاعِظٍ مِنْ نَفْسِهِ وَ قَبُولٍ مِمَّنْ یَنْصَحُهُ. امام در این حدیث نیاز همه خداباوران بر سه امر را بیان می کند: یکی توفیق الهی است. مؤمنین هر چقدر هم که تلاش کنند بدون توفیق الهی به جایی نخواهند رسید. از این روست که در کنار تلاش و فعالیت باید به جد، توفیق خواند را طلب کنیم. دوم واعظ درونی؛ همه انسان ها در همه زمان ها و مکان ها در معرض خطا و اشتباه هستند. این حالت سبب نیاز انسان به کنترل همیشگی است. سوم پذیرش از ناصحان و خیرخواهان. همه ما جهت پیشرفت در مسیر تعالی نیازمند آنیم که از انسان های خیرخواه بهرمند شویم و توصیهها و نقدهای آنان را بشنویم.
محمدتقی سهرابی‌فر همچنین عنوان کرد: امام جواد (ع) می فرمایند: إیّاکَ وَ مُصاحَبَهُ الشَّریرِ، فَإنَّهُ کَالسَّیْفِ الْمَسْلُولِ، یَحْسُنُ مَنْظَرُهُ وَ یَقْبَحُ أثَرُهُ. امام در این حدیث موضوعی را مطرح فرمودند که امروزه بیشترین نیاز را به آن داریم. میفرمایند که از دوستی از افراد شر دوری کن. چنین افرادی همانند شمشیر برهنه هستند. ظاهری زیبا ولی اثری بد و خطرناک دارند.
وی خاطرنشان کرد: کتاب ها و مقالات زیادی نیز به زبان های مختلف درباره امام جواد (ع) نوشته شده است که به عنوان نمونه از کتب قدیمی می توان به «الارشاد» اثر شیخ مفید و در کتب معاصر به «سیر پیشوایان» اثر مهدی پیشوایی اشاره کرد. بخش هایی از این دو کتاب به امام جواد (ع) اختصاص دارد. همچنین کتاب جعفر مرتضی عاملی تماماً در باره زندگی سیاسی آن حضرت است. دو کتاب «الارشاد» و «الحیاه السیاسیه للامام الجواد» به زبان فارسی نیز ترجمه شده اند.
