به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی، رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی در گفت‌وگویی با مفتاح، درباره نقش جمهوری اسلامی ایران در عرصه اسلامی سازی علوم انسانی خاطرنشان کرد: وقتی از یک جامعه، انسان و تمدن صحبت می شود باید نرم افزار آن نیز در نظر گرفته شود.
وی افزود: نمی شود اسلام به عنوان دین جامع، خاتم، جهان شمولی و… مطرح شود ولی تلقی خاصی از نرم افزار هدایت جامعه نداشته باشیم. اسلام به عنوان دینی که قرار است تا یوم القیامه مسیر هدایت همه عالم را مشخص کند باید نرم افزار متناسب و بومی خود را برای هدایت انسان و اداره جامعه بیان کند.
رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی، با تأکید بر این که اسلام دنیا را مزرعه آخرت می داند، بیان داشت: وقتی اسلام چنین موضوع را مطرح می کند باید بتواند متناسب با آموزه های خود سعادت انسان در دنیا و آخرت را تأمین کند. تأمین این سعادت نیز در توجه به امور مادی و معنوی است. آیا اسلام می تواند ادعای سعادت انسان ها را داشته باشد ولی نرم افزار متناسب با آموزه های خود را ارائه ندهد؟
وی ادامه داد: بنیادهای علوم غربی الحاد، مادی گرایی، ماتریالیسم و… است، آیا براساس این اقتضائات می توان به اهداف اسلام رسید؟ وقتی دید غالب علوم غربی مسائل مادی است، چگونه می تواند معنویت افراد را تأمین کند؟ اگر اسلام می خواهد سعادت انسان در دو بُعد مادی و معنوی را تأمین کند باید براساس اقتضائات خود برای آن ها برنامه ارائه دهد و ارائه این برنامه بدون لوازمش امکان پذیر نیست.
حجت‌الاسلام ایزدهی، اسلامی‌سازی علوم انسانی یا بومی‌سازی علوم انسانی را یکی از لوازم مهم برای بیان اهداف اسلام در رساندن افراد به سعادت برشمرد و یادآور شد: در دنیای امروز مؤلفه‌های متعددی داریم که نوع نگاه به جهان، انسان، غایت و… را بیان می‌کند. غرب نیز براساس مؤلفه‌های خود که مبتنی بر تکثرگرایی، مادی‌گرایی، ثروت‌گرایی و… است نوع نگاهش را بیان می‌کند.
وی تصریح کرد: تمدن و سبک زندگی غربی براساس مؤلفه‌های مادگرایی ایجاد شد، سبک زندگی تمدن غربی عمدتاً شامل مادی‌گرایی است با این وجود اگر بخواهیم از معنویت صحبت کنیم آیا می‌توانیم به آن تکیه کنیم؟ وقتی ما می‌توانیم تمدن و سبک زندگی اسلامی داشته باشیم که مؤلفه‌های آن براساس اسلام شکل گیرد، در این مسیر راهی جز اسلامی‌سازی علوم انسانی یا بومی سازی علوم نداریم.
رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی اذعان داشت: تا ساختار، روش، نظریه و… ما اسلامی نشود نمی توانیم تمدن و سبک زندگی اسلامی را ایجاد کنیم. خیال نکنیم تنها با اسلامی سازی پوسته علوم می‌توانیم به تمدن اسلامی برسیم. تمدن اسلامی در گروی این است که روش و نظریه ما اسلامی باشد.
وی تأکید کرد: اسلامی‌سازی علوم نیز بدین معنا نیست که ما تمدن غربی را بگیریم و پوسته آن را اسلامی کنیم. برای نمونه نمی‌شود بانکداری غربی را با تمام لوازم مادیش بگیریم و تنها ماده قراردادها را تغییر دهیم و خیال کنیم که اسلامی شده است. اسلامی سازی این است که روش، ساختار و نظریه اسلامی شود نه پوسته. اگر این نوع نگاه را نداشته باشیم به تمدن نمی‌رسیم.
ایزدهی با اشاره به این که پیش از انقلاب اسلامی نگاه ها به علوم اسلامی براساس تمدن سازی نبود، یادآور شد: انقلاب اسلامی طلیعه‌ای ایجاد کرد که در بحث تمدن‌سازی حرکاتی صورت گیرد. البته توقع نیست اگر امروز علوم انسانی را بازسازی کردیم فردا تمدن اسلامی را محقق کنیم. بلکه این کارها زمان بر است.
وی ادامه داد: اگر اکنون می‌بینیم تمدن غرب بر روی دیگر جوامع چنبره زده تلاش دو قرن آن‌ها است. تمدن اسلامی اکنون مانند یک نهال نوپا است که باید آن را به درخت تنومند تبدیل کنیم. در این مسیر نخستین گام این است که بپذیریم حرکت برای رسیدن به تمدن اسلامی میسر است. بپذیریم نهال نوپای تمدن سازی اسلام در حال رشد و شکوفایی است. سپس مبانی و اقتضائات تبدیل علوم انسانی به رویکرد اسلامی را ایجاد کنیم.
رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی، با تأکید بر این که بدون شک به تمدن اسلامی خواهیم رسید، گفت: مسیر، مسیر روشنی است البته مسیر سهل الوصولی نیست ولی راه یافتنی است. در گام نخست باید باور کنیم که می توانیم به این منطق برسیم. در گام دوم بپذیریم رسیدن به این تمدن اقتضائاتی دارد. گام نخست که داشتن باور است، ایجاد شده است. در گام دوم نیز کارهایی صورت گرفته ولی هنوز با نقطه مطلوب فاصله داریم.
وی افزود: راهکار تحقق گام دوم این است که اولاً بدانیم کار زمان بر است. دوماً، برای محققان فرصت ایجاد کنیم. کاری کنیم که محقق امنیت روانی داشته باشد. سوماً، برای این کار هزینه کنیم. چهارماً، اجازه نقد دهیم و از نقد نهراسیم. ممکن است نقدهای اشتباهی نیز صورت گیرد ولی می‌توان پاسخ داد. پنجماً، در این زمینه تا جایی که می توانیم تلاش کنیم. اگر هر کدام از این مؤلفه هایی که بیان کردیم نباشد کار ناقص می شود. بدانیم غرب سرمایه های مشرق زمین را به غارت برد و آن را تبدیل به علم کرد و اکنون به عنوان سلطه نوین از آن استفاده می کند.
دکتر ایزدهی با بیان این که اگر بستر اسلامی‌سازی علوم انسانی فراهم نشود و تنها از علوم غربی الگوبرداری کنیم هر چند پوسته آن را اسلامی کرده‌ایم اما سکولاریسم خفیف شکل می‌گیرد. سکولاریسم خفیف زمانی صورت می‌گیرد که ذات را از غرب بگیریم و پوسته را از اسلام. این سکولاریسم خطرناکتر از سکولاریسم آشکار است. این خطر نیز بنیادی است.
وی در پایان سخنان خود، با تأکید بر این که امام راحل و رهبر معظم انقلاب به عنوان نماد حاکمیت اسلامی بسترهای لازم را فراهم کرده‌اند، گفت: از حوزه علمیه و دانشگاه این توقع می رود که به این سمت حرکت کنند. اکنون جوانه‌ها زده شده و امیدواریم به برکت انقلاب اسلامی شکل و ساختار عینی و عملیاتی آن نیز هر چه سریع تر محقق شود.
