شناخت حقیقت توحید ذاتی از معماهایی است که کشف راز آن در حد قامت انسان نیست، اکثر متکلمان و امروزه مکتب تفکیک تعمیم حقیقت توحید وجودی به جهان هستی را برنتافته و آن را مخالف مبانی خداشناسی مثل خالقیت و تنزه خدا از مخلوق توصیف کرده‌اند. (نظریه کثرت و تباین وجود). فلاسفه، عرفا و جمعی از متکلمان توحید ذاتی را به توحید وجودی تفسیر کرده‌اند، به این معنی که وجود حقیقی به وجود الوهی منحصر است، حقیقتا «توحید وجودی» به خداوند متعلق است و غیر خدا اصلا وجودی ندارد تا به وصف وجودی حتی ناقص و متناهی متصف گردد، بلکه آن چه به ظاهر «وجود» می‌نماید، نمود، ظهور و تجلی حق تعالی هستند.