به گزارش روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، بخش‌هایی از سخنان حجت‌الاسلام دکتر قاسم ترخان، عضو هیأت علمی و مدیر گروه تخصصی علوم انسانی قرآنی پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه است که به مناسبت فرا رسیدن ولادت حضرت فاطمه معصومه(س) با شبستان در میان گذاشته‌است، در ادامه مشروح این گفت وگو تقدیم حضورتان می‌شود:
امروز مصادف با ولادت حضرت فاطمه معصومه(س) و روز دختر است، به این مناسبت لطفا اشاره ای در مورد مقامات و خصایص کریمه اهل بیت علیهم السلام و چرایی نائل شدن ایشان به این جایگاه داشته باشید.
حضرت معصومه (س) الگویی برای دختر مسلمان است. او از ارزش و جایگاه والایی برخوردار بود و شایسته است دختران مسلمان تلاشی را در جهت نیل به این جایگاه سامان دهند.
در این مجال اشاره ای می کنم به کرامات و خصایص حضرت(س)؛ نخست آنکه زیارت ایشان عاملی برای ورود به بهشت است چنانچه امام رضا(ع) به یکی از یارانشان به نام سعد اشعری فرمودند: «نزد شما اهل قم قبری از ماست». سعد گفت: عرض کردم فدایت شوم قبر فاطمه دختر موسی بن جعفر(ع) را می‌فرمایید؟ فرمودند: «آری، بهشت برای آن کسی است که او را زیارت کند در حالی که عارف به حقش باشد: «نعم مَنْ زَارَهَا عَارِفاً بِحَقِّهَا فَلَهُ الْجَنَّة» (بحار الأنوار، ج۹۹، ص۲۶۶)؛ سپس طریقه زیارت ایشان را بیان فرمودند.
در اینجا تعبیر «عَارِفاً بِحَقِّهَا» در حق حضرت معصومه (ع) و مأثوره بودن زیارت ایشان، نشان از عظمت آن بانو دارد؛ این همان تعبیری است که در زیارت امامان معصوم (ع) از آن استفاده شده است: عن الصادق (ع): «من زار أمير المؤمنين عليّ بن أبي طالب عليه السّلام عارفا بحقّه كتب له بكلّ خطوة حجّة مقبولة و عمرة مبرورة» (الغارات، ج۲، ص۸۵۴).
«مَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَيْنِ (ع) عَارِفاً بِحَقِّهِ كَانَ كَمَنْ زَارَ اللَّهَ فِي عَرْشِه»(كامل الزيارات، ص۱۴۹).
– «قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ الرِّضَا (ع) ضَمِنْتُ لِمَنْ زَارَ قَبْرَ أَبِي (ع) بِطُوسَ- عَارِفاً بِحَقِّهِ الْجَنَّةَ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَل» (وسائل الشيعة، ج۱۴، ص۵۵۳).
«عارفا بحقه» به معنای شناخت جایگاه امامت است؛ یعنی شناخت اینکه آنها حجت خدا روی زمین هستند، از عصمت برخوردارند و… نه اینکه فقط از نسل رسول اکرم(ص) اند و …
مساله دوم آنکه شفاعت حضرت معصومه(س) عاملی برای ورود به بهشت و ارتقای درجه در بهشت محسوب می شود، چنانچه می دانیم که شفاعت شفیعان در دو جا شامل حال بندگان مؤمن می شود؛ یکی زمان ورود به بهشت و دیگری در بهشت برای ارتقای درجه.
در توضیح مورد اول باید گفت که شفاعت کنندگان در این دو مرحله متفاوتند. اساسا دایره افرادی که می‌توانند برای ارتقای درجه بهشتیان شفاعت کنند محدودتر از افرادی است که می‌توانند برای ورود به بهشت شفاعت کنند. بر اساس روایات، علما و شهدا پس از انبیاء در روز قیامت برای ورود به بهشت شفاعت می‌كنند و شفاعت آنان نیز مورد پذیرش خداوند واقع می‌شود (ر.ک: بحارالأنوار، ج۸، ص۳۴؛ مجمع البیان، ج۶، ص۴۲۰).
مساله دوم اینکه برای ورود به بهشت هم سقفی قرار دارد و تعداد افرادی که می‌توانند مورد شفاعت قرار بگیرند، محدود اند، برای مثال درباره شفاعت شهید وارد شده که آنان می‌توانند هفتاد نفر از بستگان خود را شفاعت كنند (صحيفة الإمام الرضا (ع)، ص۹۳).
حضرت معصومه (س) از خاص‌ترین بندگان خداست که نه تنها از مقام شفاعت برای وارد کردن شیعیان به بهشت برخوردار است، بلکه محدودیتی از نظر تعداد شفاعت شوندگان برای ورود به بهشت ندارند و هم می‌توانند در بهشت برای ارتقای درجه مؤمنان شفیع شوند.
آیا تصریحاتی درباره مقام شفاعت حضرت فاطمه معصومه(س) در لسان معصومان علیهم السلام وجود دارد؟
بله، امام صادق (ع) فرمودند: «إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَكَّةُ أَلَا إِنَّ لِرَسُولِ اللَّهِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِينَةُ أَلَا وَ إِنَّ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ حَرَماً وَ هُوَ الْكُوفَةُ أَلَا وَ إِنَّ قُمَّ الْكُوفَةُ الصَّغِيرَةُ أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمَانِيَةَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا إِلَى قُمَّ تُقْبَضُ فِيهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِي اسْمُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ مُوسَى وَ تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِيعَتِي الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِمْ (بحار الأنوار، ج۵۷، ص۲۲۸)؛ خداوند حرمی دارد که مکه است پیامبر حرمی دارد و آن مدینه است و حضرت علی (ع) حرمی دارد و آن کوفه است و قم، کوفه کوچک است که از هشت دربِ بهشت سه دربِ آن به قم باز می شود، زنی از فرزندان من در قم از دنیا می‌رود که اسمش فاطمه دختر موسی (ع) است و به شفاعت او همه شیعیان من وارد بهشت می‌شوند.»
تعبیر «تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِيعَتِي الْجَنَّةَ» و همچنین «بِأَجْمَعِهِمْ» در این روایت گواه آن است که اولا حضرت فاطمه معصومه(س) از مقام شفاعت برای وارد کردن شیعیان به بهشت برخوردار است؛ ثانیا این مقام برای وی محدود به تعداد خاصی نیست و شامل همة شیعیان می‌شود.
از سویی دیگر در زیارت ایشان می‌خوانیم: «يَا فَاطِمَةُ اشْفَعِي لِي فِي الْجَنَّةِ فَإِنَّ لَكِ عِنْدَ اللَّهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْن» (بحار الأنوار، ج۹۹، ص ۲۶۷) تعبیر «فی الجنه» یا به معنای آن است که در ارتباط ما با بهشت شفاعتم کن؛ یعنی مرا به بهشت برسان یا در خود بهشت شفیعم باش؛ یعنی در درجات بهشت و ارتقای درجه شفاعتم کن. لذا بعید نیست که گفته شود با شفاعت حضرت معصومه(س) بزرگان شیعه هم ترفیع درجه پیدا خواهند کرد.
این همان چیزی است که در زیارت حضرت فاطمه زهرا (س) هم آن را داریم: «ثُمَّ يَقُولُ جَبْرَئِيلُ ع يَا فَاطِمَةُ سَلِي حَاجَتَكِ فَتَقُولِينَ يَا رَبِ شِيعَتِي فَيَقُولُ اللَّهُ قَدْ غَفَرْتُ لَهُمْ فَتَقُولِينَ يَا رَبِّ شِيعَةَ وُلْدِي فَيَقُولُ اللَّهُ قَدْ غَفَرْتُ لَهُمْ فَتَقُولِينَ يَا رَبِّ شِيعَةَ شِيعَتِي فَيَقُولُ اللَّهُ انْطَلِقِي فَمَنِ اعْتَصَمَ بِكِ فَهُوَ مَعَكِ فِي الْجَنَّةِ فَعِنْدَ ذَلِكِ يَوَدُّ الْخَلَائِقُ أَنَّهُمْ كَانُوا فَاطِمِيِّين» (تفسير فرات الكوفي، ص ۴۴۶).
چه چیز سبب وجود چنین مقاماتی برای حضرت فاطمه معصومه(س) شده است؟ آیا می توان با پیاده کردن این رموز در سبک زندگی و الهام از حضرت(س) مورد عنایت الهی و معصومان علیهم السلام قرار گرفت؟
اگرچه از زندگی آن حضرت(ع) گزارش تفصیلی در اختیار ما نیست، اما روشن است که: تکیه بر جای بزرگان نتوان زد به گزاف/ تا که اسباب بزرگی همه آماده کنی.
امام رضا (ع) در روایتی آن بانو را به «معصومه» ملقب کرده است: «مَنْ زارَ الْمَعْصُومَةَ بِقُمْ کَمَنْ زارَنی؛ کسی که معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسی است که مرا زیارت کرده باشد.» (ذبیح‌الله محلاتی، ریاحین الشریعه، ج ۵، ص ۳۵).
این لقب گویای آن است که او پاک زندگی کرده و از گناه مبرا بوده است. مقصود از این عصمت، اگرچه مصونیت و معصومیت کلی نیست، اما بیان می‌کند که آن بانوی مکرمه هیچ نسبتی با گناه یا کار ناپسند نداشته و در بالاترین درجات پاکی و طهارت معنوی به سر می‌برده و از عصمت نسبی برخوردار بوده است. از این جهت دختران مسلمان با الگوگیری از این بانوی معصومه خود را به گوهر حجاب، عفاف و پاکدامنی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌آرایند و با آنانی که در قالب چهارشنبه‌های سفید، یا کمپین‌هایی مانند برقص تا برقصیم و… درصدد ترویج برهنگی و بی‌بندو باری‌اند، میانه‌ای ندارند.
