به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، درپی درگذشت جناب آقای مرحوم دکتر حسین خزائی عضو هیات علمی گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشگاه، دکتر مهدی عباس‌زاده معاون امور پژوهشی و آموزشی و عضو هیات علمی گروه معرفت‌شناسی پژوهشگاه، در یادداشتی به برخی ویژگی‌ها و مکارم اخلاقی ایشان اشاره کرد.
در ادامه این مطلب، یادداشت دکتر مهدی عباس‌زاده معاون امور پژوهشی و آموزشی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از منظرتان عبور خواهد کرد.
سعه صدر علمی، لازمه ارتقای پژوهش
از اصول اخلاق پژوهش، یکی نقدپذیری و احترام به نظرات مخالف و به عبارت بهتر سعه صدر علمی است. هر تحقیقی ممکن است در مراحل و مقاطعی از اجرای آن، با مشکلات و موانعی مواجه شود، خاصه تحقیقات عرصه علوم انسانی که محل بروز و نمود رویکردها، آرا و افکار و گاه سلایق و جهت گیری‌های فکری متنوع و بعضا ناهمگون است یا احیانا از روش‌شناسی واحدی نزد محققان مختلف پیروی نمی‌کند. بر این اساس، ممکن است تحقیقی که در موسسه‌ای علمی و پژوهشی به اجرا در می‌آید یا دست کم ناظر، داور یا شورای علمی تصمیم گیر بر آن تفوق دارد، در مرحله نگارش یا داوری علمی یا تصویب نهایی، با ملاحظات و انتقاداتی روبه رو شود. فی المثل گاه پیش می‌آید که داوران تحقیق و شورای علمی، نکته سنجی و باریک اندیشی می‌کنند و کار بر محقق دشوار می‌شود. مع الوصف به نظر می‌رسد، چنین اتفاقی در امر تحقیق، طبیعی است و اگر انتقادات با انصاف علمی همراه باشد، نهایتا می تواند به رشد و تکامل کیفی ماده و صورت (محتوا و شکل) تحقیق مدد رساند.
لیکن محققی که چند سال از عمر ارزشمند خویش را صرف تحقیقی نموده، اصطلاحا فسفر مغز سوزانده، از بسیاری از خوشی‌ها و دلمشغولی‌های عامه مردم دست شسته و گاه حتی از رسیدگی کامل به امور معیشتی و تدبیر منزل خویش بازمانده است، با تحقیق خویش پیوند عاطفی خاصی برقرار می‌کند و گاه ممکن است نظر مخالف را برنتابد و انتقادات وارده به کارش را خوش ندارد. اینجاست که واکنش‌های مختلفی از سوی محققین مشاهده می‌شود. ممکن است برخی افراد، در دفاع از کار خویش تا آنجا پیش روند که بی تاب شوند و لب به اعتراض یا طعن مخالفان بگشایند.
اما اقتضای اخلاق پژوهش در چنین مواقعی صبر و شکیبایی، نقدپذیری و سعه صدر علمی است. محقق اگر این اندازه مایه‌ور باشد که بتواند به ایرادات مطروحه پاسخ علمی گوید، البته که باید چنین کند، وگرنه شایسته است ایرادات را بشنود و صحت آنها را بررسی کند و درصدد رفع ایرادات صحیح و اصلاح تحقیقش بر آید.
از جمله ویژگی‌ها و مکارم اخلاقی همکار خلیق و متخلق فقیدمان مرحوم دکتر حسین خزایی فرهنگ‌پژوه و آینده‌پژوه و عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، همین بردباری، نقدپذیری و سعه صدر علمی بود. با وجود مشکلاتی که گاه برای برخی از تحقیقات ایشان پیش می آمد (و این دست مشکلات، ممکن است برای هر تحقیقی پدید آید)، یک بار دیده نشد که ایشان بی‌تاب شوند و لب به اعتراض بگشایند. هر بار که همکاران سراغی از وضعیت تحقیقاتشان می‌گرفتند، با وقار، آرامش و تواضع خاصی پاسخ می‌دادند که در حال اصلاح تحقیق و اعمال نظرات و لحاظ ملاحظات هستند و به زودی کار را برای چاپ آماده می‌کنند. حقیقتا هم در این کار، بسیار جدی و سخت کوش بودند. این ویژگی همواره برای این ضعیف، بسیار درس‌آموز بوده و خواهد بود.
خدای تعالی ایشان را با انبیا، اولیا و علمای راستین الهی محشور بفرماید.
