به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و انمدیشه اسلامی، عطاءالله رفیعی آتانی، دبیر علمی و رئیس دبیرخانه دائمی کنگره بینالمللی علوم انسانی اسلامی و سردبیر مجله کتاب نقد پژوهشگاه عصر روز پنجشنبه مورخ ۵ بهمن ماه در اختتامیه دومین نشست منتخبی از اساتید علوم انسانی اسلامی ویژه اقتصاد اسلامی با تأکید بر مالی و بانکداری اسلامی که در بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، ضمن قدردانی از مشارکت کلیه اساتید و صاحبنظران حوزه اقتصاد و بانکداری اسلامی در این نشست، اظهار کرد: امیدوارم خداوند توفیق دهد و بتوانیم این جلسات را ادامه دهیم.
وی ادامه داد: ما به عنوان کسانی که در حوزه اقتصاد اسلامی فعالیت میکنیم، سرمایههای انباشته خوبی داریم که شاید مهمترینش فقه باشد. ظرفیتی که در فقه معاملات و فقه اقتصادی و مالی برای تولید دانش در قلمرو اقتصاد اسلامی، وجود دارد، کمنظیر است. سایر رشتههای علوم انسانی اسلامی از چنین ظرفیت یا پیشینه علمی مرتبطی برخوردار نیستند.
رئیس دبیرخانه دائمی کنگره بینالمللی علوم انسانی اسلامی با اشاره به اینکه وجود نظریهپردازان برجسته اقتصاد اسلامی در دوران معاصر همچون شهید صدر که در تراز مرجعیت در این حوزه ورود کرده و برای ما راهگشا بودهاند، از سرمایه مهم ما به شمار میرود، افزود: این خود یک فرصت استثنائی محسوب میشود و به اعتقاد من این ظرفیت در سایر رشتههای علوم انسانی با نگاه اسلامی وجود ندارد و منحصر به فرد است.
وی ضمن بیان اینکه دستاوردهای علمی چون کتاب، مجله و غیره در اختیار داریم، اضافه کرد: نمود علمی و عملی سایر کشورهای اسلامی از دیگر فرصتهایی است که با تولید دانش و تجربه برای ما همراه است. برخی حوزههای استئنایی کاربردی مانند بانکداری اسلامی نیز با همه اینکه میتوانیم نقد کنیم، تکمیل کنیم و یا تجربه کسب کنیم، کمککننده و فرصت بسیارخوبی است.
رفیعی آتانی متذکر شد: با وجود تمام این فرصتها، با چالشهای اساسی مواجه هستیم. به هرحال بخشی از ما تمایل داریم واقعیتها و مسائل اقتصادی را برجسته کنیم و برخی دیگر مایلیم در فضای الگوی مطلوب اقتصادی تأمل کنیم، این جداسازی یکی از مشکلات ما به شمار میرود. راه صحیح این است که بتوانیم به واقعیات و مسائل زندگی در چارچوب الگوی مطلوبی که صحیح میدانیم، فکر کنیم.
رئیس دبیرخانه دائمی کنگره بینالمللی علوم انسانی اسلامی با بیان اینکه مبناگروی جدی در کنار نتیجهگرایی جدی است، افزود: رویکرد مبناگرایی خود را در رویکرد فلسفی، اخلاقی، روح کلی حاکم بر فقه و… نشان میدهد و رویکرد نتیجهگرایی، فقه را مبنا قرار داده و به دنبال این است ابزاری عملی برای اداره زندگی اقتصادی پیدا کند. به اعتقاد من، برای این فرآیند فیمابین باید اهمیت قائل شد و به یک طی طریق از پایه تا پایان به طور همزمان اندیشید.
سردبیر مجله کتاب نقد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی جزءنگری و کلنگری را از دیگر چالشهای موجود در میان صاحبنظران اقتصاد اسلامی عنوان کرد و افزود: این چالش به دو گونه خود را نشان میدهد؛ بخشی از آن به نظام دانشی، نگاه فقهی، فلسفی و حتی گاهی اخلاقی مربوط میشود و به نظر میرسد که راهحل منطقی نیز این باشد که به یک نظام جامع فکر کنیم و آن را در یک دستگاه واحد ببینیم که اضلاع یک دانش واحد را نشان میدهد.
رفیعی آتانی اضافه کرد: گونه دیگر، رویکرد سیستمی است که در نهایت موجب میشود اقتصاد را در کل نظام جامعه و زندگی اجتماعی سیاسی نبینیم و این درخور تأمل است؛ فقدان گفتمان از دیگر مشکلاتی است که با آن مواجهیم چراکه فضای عمومی جامعه با این موضوعات درگیر نیست و مفاهمهای جدی میان ما و جامعه وجود ندارد.
وی عدم وجود کارگزاران متخصص و مؤمن و نیاز به تربیت دانشجو و طلبه در این زمینه را از دیگر چالشهای این حوزه دانست و اضافه کرد: یکی دیگر از مشکلات ما، تجربه ناموفق بخشی از اقتصاد کشور است که به نوعی به اقتصاد اسلامی مربوط میشود و ما کم کم باید هزینه آن را هم بپردازیم. به عنوان مثال اکنون در مظان پاسخگویی به مشکلاتی که بانکها بوجود آوردهاند، قرار گرفتهایم.
رئیس دبیرخانه دائمی کنگره بینالمللی علوم انسانی اسلامی تأکید کرد: به همان میزان که تولید دانش اهمیت دارد، گفتمانسازی و حضور در رسانهها نیز ضروری است. همچنین اصلاح ساختار بانکی از دیگر موضوعات حائز اهمیت به شمار میرود، زیرا همه ما این ضرورت را باور داریم که نظام بانکی باید در چارچوب نظام اقصادی اسلام بازسازی شود.
وی در خاتمه ضمن بیان اینکه مجموعه مقالات این نشست در مجلدی به چاپ خواهد رسید بر ادامه جلسات مذکور تأکید کرد و افزود: باید یک تیم پژوهشی درست کنیم و یک ابرپروژه بانکداری تعریف کنیم و همه نهادها و سازمانهای مسئول در آن مشارکت کنند. میتوان یک ستاد مرکزی برای این پروژه ایجاد کرده و پروژه بین دانشگاهها، مراکز حوزوی و حتی نظام بانکی تقسیم شود.