به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مجموعه طرح «از نگاه نبوی (ص)»، سلسله دفاتر کم حجم و متنوعی است که با زبانی ساده و روان موضوعات مختلفی را از زاویه سنت پیامبر اکرم(ص) مورد واکاوی قرار داده است.
کتاب «فلسفه اخلاق از منظر پیامبر(ص)» دفتر دوم از این مجموعه، به قلم حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن معلمی در مرکز پژوهش‌های جوان وابسته به پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی سامان یافته است.
در ادامه یادداشتی از آقای معلمی با محوریت این کتاب آمده است که از منظرتان خواهد گذشت:
نظام اخلاقی عنوانی است که ممکن است معانی مختلفی را بدنبال داشته باشد که عبارتند از:
۱ – تمام افعال و صفات اخلاقی با یک چینش منطقی و مترتب بر یکدیگر در یک نظام از پایین تا بالا جهت نشان‌دادن نحوه سیر سلوک از صفر تا بی نهایت، ارائه شوند. به عنوان مثال از توبه شروع شود تا به قرب الهی برسد و در این بین نیز مراحل و مراتب و اعمال و صفات و غیر آن دارای چینش خاصی باشد.
۲ – نظام معرفتی و منطقی به لحاظ مبانی اخلاق و نتایج آن ارائه شود؛ یعنی ابتدا مبانی اخلاق (مبانی دور و نزدیک) و سپس اصول کلی اخلاق و در نهایت آثار و نتایج اخلاقی بودن مطرح شود.
۳ – ارائه روند منطقی رسیدن به اخلاق صحیح، مثل آن که باید به مبدأ و معاد و تکامل روح انسان با اختیار و اعتقاد داشت تا با ضمیمه رابطه عمل انسان و نتایج آن و روح وروان و تکامل آن این روند را تبیین کرد.
البته ممکن است علاوه بر این سه معنا، معانی دیگری برای نظام اخلاق بتوان در نظر گرفت.
با توجه به معانی مذکور، آنچه تا اندازه‌ای می‌توان از کلمات گهربار رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم اصطیاد کرد معنای دوم و سوم است، یعنی هم مبانی دور و هم مبانی نزدیک و هم نتایج اخلاقیات را با نمونه‌هایی از اخلاقیات می‌توان از مجموع کلمات ایشان بدست داد.
در بخش مبانی اخلاق، عقل نظری و عملی و دو نوع ادراک و رابطه باید و هست و کلیت قواعد اخلاق از مطالب ارزشمندی است که در بخش‌های گذشته مطرح شد. علاوه بر آن اعتقاد به خداوند متعال به عنوان مبدا و قرب الهی به عنوان معاد و قابلیت تکامل انسان با عمل اختیاری، مبانی ارائه شده در کلمات گهربار رسول اکرم صلی الله و علیه و آله و سلم هستند.
انسان موجودی مختار با قابلیت حرکت به سمت کمال مطلق است و هدایت درونی و بیرونی می‌تواند این مسیر را طی کند و اعمال و رفتار و صفات او کمال انسانی و حقیقت او را شکل می‌دهند و اخلاق اسلامی در واقع از خدا به عنوان مبدأ و شروع و به خدا به عنوان مبدأ غایی ختم و در بین راه نیز با هدایت الهی توسط انبیاء الهی به کمک انسان کامل به کمال انسانی نائل می‌گردد. پس در نظام اخلاقی اسلام از نظر رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم خدا محور است به عنوان مبدأ فاعلی و غایی و هدایتگر راه و معاد و قیامت سرمنزل همه انسان‌ها است و اعمال و رفتار صفات انسان نتایج تکوینی به دنبال دارند و بین اخلاق و حقایق رابطه عمیق بر قرار است و انسان در این مسیر از نقطه صفر تا بی نهایت در حال حرکت است.
