عبادت در لغت به معناى نهایت خضوع است، و در اصطلاح، عملى همراه با قصد قربت و انگیزه الهى. عبادت، رکن دین در وجهه سلوکى آن است و على(ع)نمونه آرمانى عبادت و عبودیت.
کیفیت و کمیت عبادت او در وصف نمى گنجد. از منظر على(ع)عبودیت ویژگى همه پدیده هاى جهان هستى است. به جز این عبودیت تکوینى، آدمیان با عبودیت ارادى، یعنى حالت تسلیم در برابر خداوند، از سایر پدیده هاى جهان ممتاز مى شوند. عبودیت بستر عبادت است و مراتب و لایه هاى گوناگون دارد. آزادگى، توکل و صبر و ظرفیت روحى، از مهم ترین دستاوردهاى عبودیت است. از دیدگاه على(ع)انسان براى تکامل آفریده شده و این تکامل از گذر عبادت امکان مى پذیرد.
عبادتِ فطرى سویه پنهان آدمى است. او ناآگانه خدا را مى پرستد. رابطه متقابل خدا و انسان بر سه اصل استوار است: احاطه فراگیر و کامل خداوند به آفریدگان خود؛ رحمت و لطف فراگیر خداوند؛ راه ممکن و آسان ارتباط. عبادت بر دو پایه بنا شده است: عمل و نیت. گستره عبادت در اسلام پردامنه است و عرصه هاى فردى، عملى و زمانى و مکانى گوناگون را دربرمى گیرد. عبادت از لحاظ عمل (فعل عبادى)، گونه هاى فریضه و نافله، عبادت فردى و اجتماعى، و عبادت ظاهرى و باطنى را شامل مى شود.
عناصرى همچون محتواى عبادت، زمان، مکان و حالات مى توانند در اهمیت و ارزش عبادت مؤثر افتند. عابدان نیز منزلتى یکسان ندارند و بر پایه نیت ها و انگیزه ها رتبه مى گیرند. عبادت پدیده اى عملى – معرفتى است و دستاوردهاى گوناگون دارد. فعال سازى بُعد معرفتى انسان، کسب بینش متعالى، افزایش ظرفیت روانى، و صفا و لطافت روحى، از دستاوردهاى معرفتى عبادت است. آثار عملى و رفتارى عبادت نیز شامل دورى از گناه و گرایش به نیکى مى شود. عبادت دستاوردهاى جسمى و گاه بهداشتى نیز دارد. ارتقاى اخلاق اجتماعى نیز بُعد دیگرى از آثار عبادت است. دانش و آگاهى، یارى خواستن از خداوند، جدیت و پشتکار و موعظه و تذکر، اسباب گرایش آدمیان به عبادت و عبودیت است. همچنین هواى نفس، ریا، عُجب و شکل گرایى، موانع عبادت راستین به شمار مى آیند.
