عبادت در لغت به معناى نهايت خضوع است، و در اصطلاح، عملى همراه با قصد قربت و انگيزه الهى. عبادت، ركن دين در وجهه سلوكى آن است و على(ع)نمونه آرمانى عبادت و عبوديت.
كيفيت و كميت عبادت او در وصف نمى گنجد. از منظر على(ع)عبوديت ويژگى همه پديده هاى جهان هستى است. به جز اين عبوديت تكوينى، آدميان با عبوديت ارادى، يعنى حالت تسليم در برابر خداوند، از ساير پديده هاى جهان ممتاز مى شوند. عبوديت بستر عبادت است و مراتب و لايه هاى گوناگون دارد. آزادگى، توكل و صبر و ظرفيت روحى، از مهم ترين دستاوردهاى عبوديت است. از ديدگاه على(ع)انسان براى تكامل آفريده شده و اين تكامل از گذر عبادت امكان مى پذيرد.
عبادتِ فطرى سويه پنهان آدمى است. او ناآگانه خدا را مى پرستد. رابطه متقابل خدا و انسان بر سه اصل استوار است: احاطه فراگير و كامل خداوند به آفريدگان خود؛ رحمت و لطف فراگير خداوند؛ راه ممكن و آسان ارتباط. عبادت بر دو پايه بنا شده است: عمل و نيت. گستره عبادت در اسلام پردامنه است و عرصه هاى فردى، عملى و زمانى و مكانى گوناگون را دربرمى گيرد. عبادت از لحاظ عمل (فعل عبادى)، گونه هاى فريضه و نافله، عبادت فردى و اجتماعى، و عبادت ظاهرى و باطنى را شامل مى شود.
عناصرى همچون محتواى عبادت، زمان، مكان و حالات مى توانند در اهميت و ارزش عبادت مؤثر افتند. عابدان نيز منزلتى يكسان ندارند و بر پايه نيت ها و انگيزه ها رتبه مى گيرند. عبادت پديده اى عملى – معرفتى است و دستاوردهاى گوناگون دارد. فعال سازى بُعد معرفتى انسان، كسب بينش متعالى، افزايش ظرفيت روانى، و صفا و لطافت روحى، از دستاوردهاى معرفتى عبادت است. آثار عملى و رفتارى عبادت نيز شامل دورى از گناه و گرايش به نيكى مى شود. عبادت دستاوردهاى جسمى و گاه بهداشتى نيز دارد. ارتقاى اخلاق اجتماعى نيز بُعد ديگرى از آثار عبادت است. دانش و آگاهى، يارى خواستن از خداوند، جديت و پشتكار و موعظه و تذكر، اسباب گرايش آدميان به عبادت و عبوديت است. همچنين هواى نفس، ريا، عُجب و شكل گرايى، موانع عبادت راستين به شمار مى آيند.
