روايات امام على(ع)

 روايت از ديدگاه محدثان، كلامى است كه با معصوم ارتباطى مستقيم داشته باشد. آن چه از على(ع)روايت شده به روايات نبوى و علوى تقسيم مى شود. على(ع)آگاه ترين كس به سنت نبوى است. از اين رو، پيامبر مسلمانان را به او ارجاع داده است. على(ع)نيز مردمان را به عمل به سنت پيامبر تشويق مى كرد، انگيزه فراگيرىِ حديث و نگاشتن آن را رواج مى داد و خود از كاتبان وحى و سخنان پيامبر بود. همچنين آن حضرت احاديث نبوى را به املاى پيامبر مى نگاشت و از آن ها در خطبه ها و حكمت ها بهره مى برد؛ لذا تاريخ از وجود كتاب هاى حديث نبوى به خط على(ع)خبر مى دهد. كتاب جامعه، صحيفه على(ع)، كتاب الملاحم يا صحيفة الدوله، كتاب جفر، و مصحف على(ع)از آن جمله اند. روايات اين كتب درباره احكام حلال و حرام، وقايع تاريخىِ پس از پيامبر، حقايق ناظر به ايمان و مؤمنان، و تأويل آيات قرآن بوده است. بعدها امامان معصوم(ع)برخى از اين احاديث را بازگو كرده اند؛ اما اكنون هيچ يك از اين كتاب ها در دست نيست.

 با آن كه اهل سنت درباره رفعت مقام روايىِ على(ع)سخنان بسيار گفته اند، در مجامع حديثى خود، احاديث اندكى از آن حضرت نقل كرده اند. عوامل تاريخى و مخالفت ها و دشمنى ها را علت اين امر شمرده اند.

 احاديث علوى نقل شده به سه دوره زمان حيات پيامبر، دوره خلفاى سه گانه و عصر خلافت حضرت تقسيم مى شوند. امام براى ماندگارى و نشر سخنان خويش در ميان مردمان، از شيوه هايى مختلف بهره مى جست. ايراد خطابه، حكمت ها و كلمات كوتاه، نامه ها، آموزش حديث و احتجاج ها، برخى از آن شيوه ها محسوب مى شوند.

 مصحف فاطمه(س) نيز مجموعه مطالبى است كه خداوند به واسطه جبرئيل به حضرت زهرا(س) الهام كرده و على(ع)هم آن را به خط خود نگاشته است. اين كتاب به بيان مقام پيامبر، آينده نسل فاطمه(س)، علم حوادث، نام پيامبران و اوليا و حاكمان و وصيت فاطمه(س) پرداخته است.

 اصحاب على(ع)از همان آغاز همواره كوشيده اند تا كتاب هايى گرد آمده از سخنان آن حضرت فراهم آورند. مصادر رجالى و تاريخى شيعه از اين كتاب ها سخن گفته اند. احاديث على(ع)دايره گسترده اى از موضوعات عقيدتى، تفسيرى، فقهى، اخلاقى، دعايى و فضايل خود و اهل بيت(ع)را در بر مى گيرد. آن حضرت درباره راويان و شيوه نقد رجالى روايات نيز احاديثى دارد. احاديث على(ع)را نُه تن از خاندان او، ۶۶ تن به نقل مصادر سنى، ۱۲۹ تن به نقل منابع شيعى، ۱۵۸ تن از راويان تابعى در مصادر سنى، و ۱۸۰ تن از راويان تابعى در مصادر شيعى نقل كرده اند. امامان معصوم نيز از راويان احاديث آن حضرت به شمار مى آيند.