خطبه های فاطمه (س)

حضرت فاطمه(س)، همچون پدر، همسر و فرزندانش، سخنوری، توانمند و زبردست بود. از ایشان سه خطبه در دفاع از ولایت باقی مانده که اصول فکری، اعتقادی، سیاسی و اجتماعی آن حضرت در این خطبه‌ها نمایان است.

خطبه اول، سخن گفتن با مهاجمان به خانه‌انش: پس از درگذشت رسول خدا(ص) و ماجرای سقیفه، گروهی از طرفداران خلیفه برای گرفتن بیعت از علی(ع) به خانه او هجوم بردند که فاطمه(س) پشت در ایستاد و در خطبه‌ای، ضمن دفاع از حق ولایت همسرش، واقعه غدیر خم را به آنها یادآور شد.

خطبه دوم، خطبه فدکیه: به این خطبه که در مسجد مدینه ایراد شد، «لُمَّه» نیز می‌گویند؛ چرا که فاطمه(س) همراه گروهی از زنان بود. این خطبه با اختلاف در برخی واژگان و ترتیب متن، در متون فراوان شیعه و اهل سنّت نقل شده و تاکنون شرح‌های فراوانی بر آن نوشته شده است. خطبه فدکیه دربردارنده معارف ناب و نکته‌های ژرف و آموزه‌های فراوان و از نفیس‌ترین میراث‌های معنوی دختر رسول خداست.

فاطمه(س) خطبه فدکیه را با حمد و ثنای پروردگار آغاز کرد و پس از شهادت به یگانگی خداوند و رسالت پیامبر اسلام(ص)، اهل مجلس را به چنگ‌زدن در ریسمان قرآن و عترت فراخواند. پس از بیان برخی معارف اسلامی و حکمت برخی از احکام؛ به ترسیم اوضاع عربستان پیش از بعثت پرداخت که پیامبر اکرم(س) آنان را از این وضعیت نجات داد و با معرفی امیرمؤمنان(ع) به خلافت، رسالت خود را به انجام رساند، ولی مردم پس از رحلت پیامبر(ص)، با غصب خلافت و به جاهلیت نخستین بازگشتند. در بخشی دیگر از این خطبه، با بهره‌گیری از شواهد قرآنی با بیان احکام ارث، پرداخت و تأکید کرد که تنها وارث رسول خداست و انصار را به سبب یاری نکردن خود، نکوهش کرد.

ابوبکر در پاسخ فاطمه(س) ادعا کرد که ارث پیامبران تنها کتاب و حکمت و دانش و نبوت بوده و اموال باقی‌مانده از پیامبران، در اختیار ولی امر بعدی است. حضرت فاطمه(س) سخنان ابوبکر را نپذیرفت و آن را تهمت به پیامبر اسلام(ص) و خیانت به وی دانست.

با اینکه صداقت گفتار فاطمه(س) بر همگان آشکار بود، خلیفه از بازگرداندن فدک به وی خودداری کرد. چرا که به گفته ابن‌أبی‌الحدید، خلیفه با بازگرداندن فدک به فاطمه(س)، غاصبانه بودن اقدامات حکومت را تأیید می‌کرد و او ناچار بود، خلافت را نیز به امیرمؤمنان(ع) واگذار کند.

خطبه سوم، این خطبه، سخنان حضرت فاطمه(س) در جمع زنان مهاجر و انصار بود که به عیادتش آمده بودند. آن حضرت(س) در سخنان خود، به‌شدت از همسران آن زنان انتقاد کرد که چگونه خلافت اسلامی را از بنیان‌های استوار رسالت دور کردند و از امیرمؤمنان(ع) بدون هیچ جرمی انتقام گرفتند. حضرت زهرا(س) حرکت آنان را در انتخاب خلیفه، باطل و بدفرجام خواند.