به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کتاب ” معرفت شناسی و نفس شناسی کانت ” به قلم اسماعیل سعادتی خمسه، محقق ارزشمند گروه معرفت شناسی پژوهشگاه منتشر شد.
در بخشی از مقدمه نویسنده میخوانیم :
کم اهمیت شدن علم النفس در مکاتب فلسفی مختلف غرب، و یا نقد و رد کامل آن بزعم برخی از فیلسوفان غربی، به هیچ وجه از اهمیت حقیقی و جایگاه مهم آن در فلسفه نمی کاهد. طوری که عدم آشنایی دقیق و یا شناخت اندک فیلسوف نسبت به واقعیت، وجود و کارکردهای قوا و توانایی های شناختی نفس منجر به ضعف وکاستی های مهم و اساسی در نظام معرفتی وی می شود. زیرا نمی توان بدون داشتن علم و شناخت دقیق و شایسته از شناسنده و ظرف شناخت دارای معرفت شناسی دقیق و استواری بود.
کانت در فصل «مغالطات عقل محض» صریحاً به مخالفت با علم النفس فلسفی پرداخته و به نقد براهین مربوط به جوهریت، بساطت و تشخص نفس می پردازد. تعجب آور این که خود کانت در قسمت تحلیل استعلایی و بویژه در تحلیل درون ذهنی به طرح و تحلیل و تبیین مطالبی می پردازد که جز علم النفس فلسفی نام دیگری نمی توان بر آنها نهاد. کانت در استنتاج درون ذهنی ناگزیر می شود برای تبیین فرایند حصول معرفت به تحلیل قوای شناختی انسان بپردازد و طبعاً این کار را با روش عقلی انجام می دهد و نه با روش تجربی. همان جاست که تعلیم «خود ادراکی» را طرح و شرح می کند و از تالیف های سه گانه و لزوم وجود قوه ی خیال سخن می گوید. در تعلیم خود ادراکی نوعی شناخت از خود را مورد تاکید قرار می دهد و آن را اساس و شالوده ی اجتناب ناپذیر حصول هرگونه شناختی می داند و می شناساند.
در این مرحله، خودشناسی یا ذهن شناسی و یا سوژه شناسی کانت از یک سو با علم النفس فلسفی در ارتباط است، و از سوی دیگر گره گاه اساسی معرف شناسی او را آشکار می سازد.
تعلیم خود ادراکی و روان شناسی مضمون در نقد عقل محض اگر با دقت و وسواس مطالعه شود برای پی بردن به ارتباطمقابل نفس شناسی و معرفت شناسی در فلسفه ی نقدی و نیز قوت یا ضعف آن دو بسیار روشنگر و مفید خواهد بود. به همین دلیل در این پژوهه بررسی و ارزیابی این دو نظریه مورد اهتمام جدی قرار گرفته است.
محقق در بخشی دیگر از مقدمه کتاب، به بیان روش تحقیق خود در این اثر پرداخته و می گوید:
اولاً، سعی می شود متناسب با حجم کتاب اصول و مبانی و نیز آن دسته از تعالیم کانتی، که آشکارا یا بطور ضمنی حاکی از تاثیر و تاثّر بین نفس شناسی و معرفت شناسی کانت است، شناسایی و با بهره گیری از شروح شارحان برجسته ی آثار کانت تشریح و ایضاح شود. برای انجام این کار به نقد عقل محض و شروحی که بر آن نوشته شده است اکتفا نکرده ام، بلکه آثار مهم دیگر کانت و متخصصان فلسفه ی وی نیز در ظرف مطالعه آمده و مورد استفاده قرار گرفته است. ثانیاً، تلاش شده است بر آن دسته از تعالیم کانت که در آنها ارتباط میان نفس شناسی و معرفت شناسی وی چشمگیرتر استبیشتر تامل شده و اصول و مبانی و لوزم آنها ابتدا به نحو درون متنی و مستقلاً و سپس از منظر فلسفه ی صدرایی به بوته ی بررسی و ارزیابی انتقادی سپرده شود. ثالثا، قبل از اقدام به ارزیابی های انتقادی و نیز طی آن برخی از آراء خاص ملاصدرا، بویژه نظریه ی علم حضوری، به اجمال معرفی و مورد تاکید قرار خواهد گرفت. از این رهگذر در پایان فصل مربوط به خود ادراکی استعلایی به مقایسه ی اجمالی نظریه ی علم حضوری با اقسام مختلف سوبژکتیویسم پرداخته و نقش و اهمیت آن در فراروی از سوبژکتیویسم به معنای هایدگری، که سوبژکتیویسم کانتی نیز ذیل آن قرار می گیرد، تاکید شده است. رابعاً، از آنجا که سوبژکتیویسم شالوده ی نظری آراء و تعالیم کانت محسوب می شود و سایه ی سنگین آن بر همه ی اضلاع و ارکان و اجزاء فلسفه ی وی، از معرفت شناسی تا نفس شناسی، گسترده شده است لازم است ایرادهای کانت بر علم النفس فلسفی، که در فصل «مغالطات عقل محض» بیان شده است، به طور جداگانه و با توجه به مطالعات و نکات انتقادی متعددی که در فصول پیشین بر مبانی و اصول نظری آن ایرادها وارد گشته است مورد ارزیابی انتقادی و مقایسه ای قرار گیرد. بالاخره، راقم می کوشد ضمن تبیین نسبت حکمت نظری با حکمت عملی در نظام فکری کانت و ملاصدرا تبدّل جوهری نفس از منظر فلسفه ی صدرایی را طبق فهم خود تبیین و ایضاح کند و رابطه ی آن را با اخلاق و اخلاقیات تشریح و تحلیل نماید. بحث اخیر نیز به نوبه ی خود و از جنبه ی خاصی آشکار می سازد که نظام حکمت متعالیه نه تنها کوته دستی و تنگ نظری حاکم بر سوبژکتیویسم در تبیین و توضیح عقل پسند مسائل و مشکلات مهم فکری را به خوبی تشخیص می دهد، بلکه عملاً از آن فراتر رفته و هستی، انسان و معرفت را از منظر واقع بینانه تر، جامع تر و عقلانی تری مورد تامّل قرار داده است.
کتاب “معرفت شناسی و نفس شناسی کانت ” دارای سه بخش اصلی به شرح زیر است.
بخش اول: مسئله شناخت
بخش دوم: نسبت نفس شناسی و معرفت شناسی
بخش سوم: نفس در مقام ظرف معرفت (نقد نقد علم النفس فلسفی
گفتنی است کتاب ” معرفت شناسی و نفس شناسی کانت ” به قلم اسماعیل سعادتی خمسه، با قیمت ۴۰۰۰۰ تومان در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.
علاقمندان جهت کسب اطلاعات تکمیلی و تهیه کتاب میتوانند به نشانی www.poiict.irمراجعه کنند.
