به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کتاب “جمهوری اسلامی ایران و چالش های کارآمدی ” اثر سید مرتضی نبوی، محقق گروه مطالعات انقلاب اسلامی پژوهشگاه منتشر شد.
پژوهش حاضر، نتیجه تلاش علمی محقق ارجمند جناب آقای سید مرتضی نبوی است که در گروه مطالعات انقلاب اسلامی سامان یافته است.
این اثر ارزشمند از چهار بخش زیر ترکیب شده است.
بخش اول که کلیات نظری و تاریخی شامل:نظریه های موجود در خصوص تصمیم گیری سیاسی، بوروکراسی و کارآمدی، فساد دولت، منطق درونی نظریه های سیاسی و نظریه ی سیستمی –کارکردی است.
در بخش دوم نویسنده برای تعریف نظام سیاسی ایران و چالش های کارآمدی به مباحثی از قبیل آشنایی با نظام سیاسی ایران، چالش های کارآمدی جمهوری اسلامی نوع حکومت و ساختار قانونی –سیاسی، چالش های کارآمدی جمهوری اسلامی بحران توسعه سیاسی و فرهنگ سیاسی پرداخته است.
بخش سوم کتاب، به چالش های کارآمدی جمهوری اسلامی از دیدگاه کارکرد گرایی سیستمی با رویکرد هایی از قبیل کارآمدی و شاخص های آن در ایران، چالش های کارآمدی جمهوری اسلامی و وضعیت سازو کارهای داخلی، چالش های کارآمدی جمهوری اسلامی و فرآیندتصمیم گیری سیاسی و چالش های کارآمدی جمهوری اسلامی و تطبیق با شرایط متغیر محیطی روی آورده است .
نهایتا در بخش چهارم این تحقیق فاخر به نتیجه گیری کلی در این بحث پرداخته است.
در بخشی از مقدمه نویسنده میخوانیم که :
باهر رویکردی به سیاست، اکثر حکومتها با چالشهای کارآمدی روبهرو هستند و گاهی این چالشها به «بحران کارآیی» تبدیل میشود و اگر دامنه این بحران گسترش یابد، ممکن است «بحران مشروعیت» را به دنبال داشته باشد.
ارتباط کارآمدی با فرایند تصمیمگیری عمومی (سیاسی)، ارتباطی تنگاتنگ و نزدیک است و در بیشتر حکومتها یک یا چند ساختار مؤثر در فرایند تصمیمگیری، ضعف کارکرد و مشکل ناکارآیی دارد.
جمهوری اسلامی ایران نیز با چالشهای کارآمدی ناشی از فرایند تصمیمگیری سیاسی (عمومی) مواجه بوده است. نارسایی در ارکان تصمیمگیری مثل نداشتن اطلاعات بروز، مشخصنکردن اهداف دقیق، عدم شناخت تهدیدها و فرصتها در برنامه، برقراری ارتباطات غیرمنطقی و منازعه آمیز بین عوامل و ساختارهای نظام سیاسی مثل احزاب، مجلس، دولت و قوه قضائیه و ناهماهنگی بین مراحل مختلف فرایند تصمیم گیری سبب بروز چالشهای کارآمدی شده است. در اثر این چالشها، نظام سیاسی در دسترسی به بعضی اهداف و انجام بعضی کارویژههای خود دچار مشکل شده و نتوانسته است آن‌طورکه باید و شاید رضایت و اعتماد عمومی را جلب کند.
با توجه به مطالب فوق و عنایت به اینکه ممکن است چالشهای کارآمدی در صورت تراکم از بحران مشروعیت سردرآورد، طرح سؤال «مهمترین چالشهای کارآمدی جمهوری اسلامی ایران ناشی از چه عواملی است؟»، تحقیق درباره آن و یافتن پاسخهای مناسب، میتواند راهبردی برای برطرفکردن چالشها و بالابردن کارآیی نظام تصمیمگیری سیاسی باشد.
کارآمدی در یک نگاه کلان پاسخ به سؤال چگونه حکومتکردن است. همان‌گونه که مشروعیت، پاسخ به سؤال چه کسی میتواند حکومت کنداست. از نگاه کارکردگرایی اگر همه ساختارها یا نهادها یا عوامل حکومت، کارویژههای خود را به صورت انفرادی و اجتماعی با موفقیت انجام دهند، حکومت کارآمد است.
از نگاه دیگر اگر حکومت بتواند اعتماد و رضایت مردم را جلب کند، کارآمد است. با رویکرد سیستمی، بقای درازمدت نظام و توانایی تطبیق آن با شرایط متغیر محیطی مبنای کارآمدی است. اسلام، حکومت ایدهآل یا کارآمد را حکومتی میداند که کارگزاران آن ایمان داشته باشند و اعمال شایسته و صالح از آنها صادر شود؛ یعنی وظایفشان را به‌خوبی تشخیص و انجام دهند.
جمهوری اسلامی به عنوان یک نظام سیاسی، از ابتدای شکلگیری تا به امروز با چالشهاییدر فرایند تصمیمگیری روبهرو بوده است: نارسایی در ارکان تصمیمگیری نظام، نداشتن اطلاعات روزآمد، مشخصنبودن اهداف دقیق، عدم شناخت تهدیدها و فرصتها در برنامهریزیها، برقراری ارتباطات غیرمنطقی و منازعهآمیز بین عوامل و ساختارهای سیاسی مانند احزاب، قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضائیه و ناهماهنگی بین مراحل مختلف فرایند تصمیمگیری، سبب بروز چالشهای کارآمدی شده است.
در اثر این چالشها نظام سیاسی در دسترسی به بعضی اهداف و انجام برخی وظایف و کارویژههای خود دچار مشکل شده و نتوانسته رضایت و اعتماد عمومی را آن‌طورکه باید و شاید، جلب کند.
بحث در باب «چالشهای کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران»، مربوط به نظام تصمیمگیری است. تصمیمگیری مبحثی بین رشتهای است و بنا به ماهیت موضوع، در حوزههای پژوهشی مختلف بررسی میشود. در تصمیمگیری، علوم مختلف مثل سیاست، مدیریت، اقتصاد، فلسفه، ریاضیات، آمار، سیستمها، سیبرنتیک، جامعهشناسی، روان‌شناسی و انسانشناسی دخالت دارند. تصمیمگیری عمومی، مؤثر و کارآمد مستلزم استفاده بهینه از رهنمودهای متخصصان تمامی این رشتههاست.
در این تحقیق نیز تلاش شده است این ویژگی تحقیق مورد توجه قرار گیرد. جمهوری اسلامی، نظامی سیاسی مبتنی بر اندیشه دینی است. ارکان و نهادهای عمده تصمیمگیری در این نظام، برگرفته از اسلوب دینی است؛ ازاینرو در بررسی چالشهای تصمیمگیری، گزاره و احکام دینی باید مورد توجه قرار گیرد.
ماهیت جمهوری اسلامی به عنوان یک «نظام سیاسی» و شیوه حکومتداری، بررسی چالشهای تصمیمگیری را به حوزه علوم سیاسی و فلسفه سیاسی پیوند میزند و مباحثی نظیر سیاست تطبیقی، مردمسالاری، قانون اساسی، توسعه سیاسی را در نظر پررنگ میکند.
تصمیمگیری در هر نظام سیاسی، ارتباط ارگانیکی با ساختارها، سازمانها و بوروکراسی، در جامعه مورد مطالعه دارد؛ ازاینرو متغیرهای جامعهشناختی نیز در این تحقیق مورد توجه قرار خواهد گرفت. تصمیمگیری، امری مربوط به حوزه مدیریت و تصمیمسازی است که بنا به آن مدیران باید بر اساس اصول علمی مدیریت، تصمیمگیری کنند.
لذا برای تنظیم خطمشی عمومی تصمیمگیری، ناگزیر از پرداختن به نظریههای حوزه مدیریت خواهیم بود. این طرح تلاش میکند تا به طور جامع، متغیرهای مدیریتی، جامعهشناختی، آماری، اقتصادی، دینی و سیاسی را در بررسی چالشهای تصمیمگیری مورد توجه قرار دهد.
گفتنی است کتاب “جمهوری اسلامی ایران و چالش های کارآمدی ” به قلم سید مرتضی نبوی با قیمت ۲۰۰۰۰ تومان در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.
علاقمندان جهت کسب اطلاعات تکمیلی و تهیه کتاب میتوانند به نشانی www.poiict.orgمراجعه کنند.
