دانشنامه فرهنگ فاطمی(س) مجموعه ای است علمی متشکل از دو بخش .
در بخش اول محور تمام مقالات وجود مقدس و مطهر حضرت فاطمه زهرا(س) است و در بخش دوم نیز به جهت فرهنگ سازی و بسط معارف فاطمی(س) در حوزه زن وخانواده.
طبیعی است که حضرت زهرا(س) از موقعیت ویژه ای در بین معصومین(ع) برخوردارند و حسن ارادتی که همه شیعیان به ایشان دارند آنها را وا می دارد که از ژرفای وجود حضرت زهرا(س) و از آنچه که در این دریای متلاطم فضیلت ها وجود دارد بهره مند شوند. در طول تاریخ همیشه وجود ایشان مورد اهتمام پژوهندگان بوده و طبیعتاً تالیفات زیادی درباره حضرت هست اما همه این تالیفات جای یک تالیف همه جانبه را در میان خود خالی می دیدند. تالیف متقنی آن هم در شکل دانشنامه ای و دایره المعارفی احساس می شد که بتواند با توجه به نیازمندی های عصر حاضر و بخصوص با مساله تنوع مذاهب اسلامی و نگاه تقریبی به مذاهب مجموعه گرانسنگی تهیه شود که محل مطالعه پژوهندگان شیعه و سنی باشد.
بر همین اساس اصرار بر این بوده که به حسب لزوم از منابع دست اول شیعیان و آنچه که در کتاب های اهل سنت وجود دارد به عنوان مسائل مشترک فی مابین راجع به فضائل حضرت مورد استناد قرار گیرد. همین مطلب ضریب اطمینان و اعتماد را از سوی مذاهب اسلامی نسبت به این مهم بالا می برد. چه اینکه در بخش اهل سنت اطلاعات بسیار کمی از این یادگار حضرت رسول(ص) دارند و متاسفانه گاهی شاهد هستیم که راجع به برخی بانوان حرم پیامبر(ص) کتاب های قطوری تالیف شده اما در مورد حضرت فاطمه (س ) گاهی از خلال کتاب های بزرگ و پر صفحه صفحات اندکی به حضرت اختصاص داده شده است. به هر حال یک کار دانشنامه ای بزرگ که بتواند مورد اعتماد و استناد علمای جهان اسلام قرار بگیرد، آغاز شد.
در بخش اول وسه جلد نخست، زندگی ،فضائل ، ابعاد مختلف سیره حضرت و حکمت فاطمی(س) به رشته تحریر درآمد و تلاش شد در مقالات یک نگاه حداکثری به تمام آنچه که از میراث حضرت در دست ما هست و قابل اعتماد و ذکر آن شایسته بوده، توجه کامل شود .از این رو به جرأت می توان گفت که این دانشنامه در بخش تبیین زندگانی وسیره حضرت حتما به فرازهای مختلف زندگی حضرت که مورد وثوق بوده پرداخته است.
در بخش دوم مجلدات چهار تا شش، مجموعه مقالاتی درباره دیدگاه های دینی پیرامون زن و خانواده در حدود ۵۰ مدخل تالیف شده ودیگاه اسلام در مسائل فوق ارائه شود. در این بخش سعی شده در هر موضوع از افراد شاخص مقالاتی گرفته شود. کار دانشنامه ای چون یک کار مجموعه ای است شاید بتوان گفت به ما کمک می کند تا به شیوه اجتهادی همه مسائل و اسناد و مدارک در یک موضوع را مورد نظر قرار دهیم و یک نگاه جامعی ازمداخل و موضوعات وهمچنین مطالبی که در هریک از آنها مطرح می شود ،به ما می دهد.
روندتدوین دانشنامه در دو مرحله اساسی صورت گرفت البته نه به این معنا که مراحل متعددی فی ما بین نبوده است.
مرحله اول که با شورای علمی کار خود را در سه گروه سیره ،حکمت، و زن و خانواده شروع کرد. کارگروه های تخصصی از افراد محقق و صاحب رای در این حوزه ها تشکیل شد. و پس از مدخل شناسی در جلسات متعدد ، سفارش مقالات به نویسندگان متخصص آغاز شد . در مرحله نخست، مقالات به طور تخصصی ودر قالب علمی پژوهشی وگاه در حجم زیاد،و بدون استانداردهای مرسوم دانشنامه، تالیف شدند. به طور طبیعی در این مرحله مقالات درگروه علمی وسپس شورای علمی دانشنامه به تصویب رسیدند.
در مرحله دوم تدوین دانشنامه به خاطر تاسیس پژوهشکده دانشنامه نگاری وتغییراتی که در روند کار دانشنامه نگاری در پژوهشگاه صورت گرفت ، مقالات نگارش شده ، نیازمند به تغییرات جدی بودند. از این رو بخشی به نام واحد علمی ساختاری به دانشنامه نگاری ملحق شد. در این واحد سعی شد تا استانداردهای لازم در رابطه با دانشنامه نگاری دینی در مقالات رعایت شود. این مرحله دریک فرآیند بسیار طولانی، شامل تغییرات محتوایی وفنی بود.تمام مقالات در فرمت و شکل جدید ی از قالب گزارش علم و گزارش موضوع دانش، به قالب و لحن گزارشی وجامع ومستند تبدیل شد .در این راستا منابع هر مقاله در واحد مذکور ،افزون بر تلاشهای نویسندگان، دوباره بازتنظیم و غنی سازی شده و مقالات با زحمت زیاد ، تکمیل شدند. روشن است که کار بازبینی واستاندارسازی در صورت امکان با خود نویسنده و در بیشتر موارد که پژوهشگر به دلایلی فاصله گرفته بود، واحد علمی ساختاری و محققین مستقردر پژوهشکده دانشنامه نگاری،آن را انجام دادند .
شورای علمی دانشنامه با اعضای نسبتاً جدیدی تشکیل و کار بازبینی مقالات را بر اساس تحولاتی که تابع استانداردهای دانشنامه نگاری بود، آغاز کرد. در شورای جدید افرادی آشنا با مباحث حکمت ، تفسیر و قرآن، تاریخ ،حدیث شناسی ومسائل زنان ، گرد هم آمدند. مقاله های بازنویسی شده به شورای علمی، ارجاع و در شورا بررسی شده و گاهی برای رفع اشکالات متعددی به معاونت مربوطه و واحد علمی ساختاری ارجاع می شد. بنا بر این کار بسیار سنگین و پرتلاشی طی شد تا اینکه مقالات به وضع کنونی رسید. طبیعی است که برخی پژوهشگرانی که نگاه ایده پردازانه تری داشتند از تبدیل شدن مقاله خود به یک مقاله دانشنامه ای خلاصه، خرسند نباشند، اما به هر طریق این جریان خود جریان پرکار و پرتلاشی بود که انجام گرفت.
در نهایت تدوین دانشنامه فاطمی (س) از نظر رده بندی علمی، در رده قابل قبولی صورت گرفت و کسانی که به این مقالات مراجعه می کنند با توجه به سطح ارجاعات موجود می توانند با ضریب اطمینان بالا، به مقالات استناد نمایند. همه این مسائل و رخدادها باعث شد که این پروژه عظیم زمانی طولانی به تعویق بیفتد، اما به یاری خداوند متعال و همکاری دوستان در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی وپژوهشکده دانشنامه نگاری امسال شاهد رونمایی از این اثر گرانسگ خواهیم بود.
