به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، آیت‌الله ربانی گلپایگانی، استاد و محقق کلام حوزه علمیه و از شاگردان برجسته آیت‌الله العظمی سبحانی، پنجشنبه مورخ ۱ آذرماه جاری در همایش ملی فسلفه کلام که در پژوهشگاه دفتر قم برگزار شد، گفت: امروز هجمه‌های دین‌ستیز و سکولار با عنوان تهاجم فرهنگی به کشور به میزان زیادی وارد می‌شود و وظیفه حوزه و مراکز پژوهشی آن است که متناسب با آن به مقابله علمی بپردازند.
وی افزود: شاهد هستیم که پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با مدیریت خوب و مدبرانه آیت‌الله رشاد در مواجهه با این تهاجم کارهای خوبی کرده و پژوهش‌های گرانقدری در زمینه‌های مختلف علوم انسانی داشته است.
ربانی گلپایگانی با تجلیل از مقام علمی آیت‌الله سبحانی و به خصوص تخصص ایشان در علم کلام با بیان اینکه از سال ۵۶ در محضر ایشان بوده است، افزود: بنده به جایی نرسیده‌ام اما همین مقداری را هم که در زمینه کلام قلم زده و مطلب نوشته و تحقیق کرده‌ام مدیون ایشان هستم؛ آیت‌الله امینی در مورد ایشان می‌فرمودند که آیت‌الله سبحانی به اندازه پنج نفر تلاش علمی دارند و ایشان فردی فاضل، عالم و محققی دقیق و صاحبنظر و استادی فرزانه و عظیم الشان و از مفاخر حوزه هستند.
این استاد حوزه همچنین درباره علم کلام و فلسفه کلام بیان کرد: فلسفه علم کلام زیر مجموعه فلسفه علم است؛ فلسفه هم در نگاهی تاریخی همواره سه ویژگی داشته است؛ تمایل به وضوح، نگرش نقادانه و استدلال‌گرایی و پرهیز از ترجیح سلیقه شخصی بر برهان.
ربانی گلپایگانی با بیان اینکه فلسفه‌های مضاف، فلسفه‌هایی است که متعلق و موضوع آن مانند فلسفه هنر و حقوق و … ذکر می‌شود، اظهار کرد: اولین کسی که این موضوع را در میان اندیشمندان شیعه به خوبی مطرح کرد شهید مطهری بود که در آموزش فلسفه این اصطلاح را به کار برده‌اند.
وی با بیان اینکه فلسفه علم دارای دو کاربرد خاص و عام است، تصریح کرد: کاربرد خاص آن، علوم تجربی است و کاربرد عام به هر علمی از علومی بر می‌گردد؛ یعنی هر علمی فلسفه دارد همچنین معرفت‌ها را به درجه اول و درجه دوم تقسیم می‌کنند، که معرفت درجه دوم این است که بعد از شکل‌گیری علمی، فیلسوفانه سراغ آن علم برویم پس فلسفه علم کلام هم علمی درجه دوم است.
استاد و محقق حوزه علمیه با اشاره به مسائل فلسفه ادامه داد: بیش از ده موضوع در تمامی علوم وجود دارد که از جمله می‌توان به تبیین موضوع علم؛ غایت، مسائل علم، مبانی و پیش فرض‌ها، منابع و ابزارهای معرفت، رابطه با علوم دیگر، رهیافتهای علم، نقش و کارکرد فردی و اجتماعی علم، موانع و مشکلات و آسیب‌ها و راه حل‌های آن علم اشاره کرد که برخی از این مسائل از اهمیت بیشتری برخوردار است.
ربانی گلپایگانی با بیان اینکه روش فلسفه، عقلی است اظهار کرد: گاهی عقل در مفهوم تجریدی آن مانند ریاضی و … کاربرد دارد و گاهی عقل انضمامی در آن کاربرد دارد و در روش‌شناسی نیز رو بسیط و ترکیبی داریم.
این استاد و محقق حوزه با بیان اینکه در علم کلام روش‌های نقلی، عقلی و سلوکی برای بررسی این علم داریم همچنین در فقه، روش عقلی _ نقلی است، بیان کرد: فلسفه علم کلام، پژوهش فیلسوفانه در مورد علم کلام است.
وی درمورد تعریف علم کلام با بیان اینکه تعیین، تبیین، اثبات و دفاع وظیفه کلام است، تاکید کرد: پس فلسفه علم کلام پژوهشی فیلسوفانه در مورد مسائل علم کلام است.
ربانی گلپایگانی با اشاره به پیشینه فلسفه علم کلام با بیان اینکه علمی جدید است گفت: اگر مراد پرداختن به مسائل علم کلام است بخش عظیمی را مرحوم لاهیجی در آثار خود(گوهر مراد) مورد بحث قرار داده است و در میان معاصرین نیز مرحوم شهید مطهری به صورت مستوفا به آن پرداخته است.
این استاد و محقق حوزه علمیه تصریح کرد: البته باید در میان معاصرین از حضرت آیت‌الله سبحانی هم یاد کنیم؛ ایشان ولو اینکه در مورد فلسفه علم کلام، بحث مستقلی ندارند ولی در مقدمه کتاب معجم طبقات المتکلمین و دیگر آثار به صورت مبتکرانه وارد این مباحث شده و خلأها را پر کرده‌اند از جمله بحوث فی الملل و النحل است که بی‌نظیر است.
یادآور می‌شود همایش ملی فلسفه کلام پنجشنبه یکم آذرماه با حضور آیت الله علی اکبر رشاد و جمعی از محققان کلام و شاگردان آیت‌الله العظمی سبحانی از سوی گروه کلام پژوهشگاه برگزار شد. برای برپایی این همایش علمی علاوه بر دریافت چندین مقاله تخصصی از سوی صاحبنظران، چندین نشست علمی نیز با حضور استادان کلام حوزه و دانشگاه در قم برگزار شد.
