به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کرسی ترویجی با عنوان “کارکرد های اصل عفاف در حقوق خانواده”با ارائه حجت‌الاسلام فرج الله هدایت نیا و ناقدی آقایان حجج الاسلام و المسلمین ولی الله تقی پور فر و ابولقاسم مقیمی روز سه شنبه مورخ ۱۴/ ۷ / ۹۴ در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم برگزار شد.
حجت الاسلام فرج الله هدایت نیا، عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی درباره کارکردهای اصل عفاف در حقوق خانواده اظهار داشت: دین مبین اسلام جایگاه ارزشی و ممتازی برای عفاف قائل شده و منزلت عفیف را تا رتبه مجاهد شهید و فرشتهای مقرب بالا برده است.
وی با اشاره به آیه ۳۲ و ۳۳ سوره مبارکه نور ادامه داد: از سوی دیگر از نظر اسلام راهی برای عفیف ماندن جز ازدواج یا خویشتن داری جنسی وجود ندارد؛ به این ترتیب یکی از مبانی ازدواج در اسلام برای زن و مرد، حفظ پاکدامنی است.
عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ابراز کرد: حال مسأله این است که عفاف صرفا یک اصل ارزشی و اخلاقی است یا کارکرد فقهی و حقوقی نیز دارد؛ بررسیهای به عمل آمده نشان میدهد که عفاف تنها یک اصل اخلاقی نیست، بلکه آثار فقهی متعددی بر آن وارد میشود.
حجت الاسلام هدایت نیا با اشاره به قانون اساسی گفت: اصولا خانواده نمیتواند بی اعتنا به اخلاق یا نافی آن باشد؛ چرا که مطابق اصل دهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، از آنجا که خانواده واحد بنیادی جامعه اسلامی است، همه قوانین و مقررات و برنامهریزیهای مربوط باید در جهت آسان کردن تشکیل خانواده، پاسداری از قداست آن و استواری روابط خانوادگی برپایه حقوق و اخلاق اسلامی باشد.
وی افزود: با توجه به اصل دهم، کارکردهای فقهی و حقوقی عفاف نیز باید مورد توجه قرار بگیرد؛ کارکردهای اصل عفاف در فقه و حقوق خانواده به ایجابی و سلبی تقسیم میشود؛ در کارکرد ایجابی، عفاف میتواند نکاح را برای زن و مرد، واجب کند یا میتواند پاسخگویی به مطالبات جنسی همسر را بر شوهر واجب کند.
عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در تشریح کارکرد سلبی ابراز کرد: حفظ عفاف میتواند موجب گسست زوجیت و انحلال نکاح شود؛ اگرچه کارکرد ایجابی نکاح مشترک میان زن و مرد است، اما کارکرد سلبی آن برای زوجه اهمیت زیادی دارد.
وی ادامه داد: اگر زنی ناشزه باشد یا دچار ناتوانی جنسی گردد شوهر میتواند از وی جدا شود یا با حفظ رابطه زوجیت، همسر دیگری به عقد دائم یا منقطع اختیار کند؛ پس او میتواند خود را از خطر آلوده دامنی حفظ کرده و نافرمانی یا ناتوانی جنسی زوجه برای وی خطری ندارد.
حجت الاسلام هدایت نیا درباره حق زن در شرایط مشابه تصریح کرد: وضعیت زن در شرایط مشابه متفاوت است و وی حق طلاق ندارد؛ از طرفی تا از قید زوجیت فعلی خلاص نشود، نمیتواند شوهر دیگری اختیار کند؛ در فرضی که زوجیت برای وی کارکرد خود را از دست داده است، اگر راهی برای گسست نکاح وجود نداشته باشد، خطر آلوده دامنی وی را تهدید میکند.
وی به تشریح کارکرد ایجابی و سلبی اصل عفاف پرداخت و اظهار داشت: از لحاظ ایجابی خوف فساد موجب وجوب ثانوی نکاح میشود؛ درحالی که در شرایط عادی عقد نکاح واجب نیست؛ همچنین خوف فساد مقتضی آن است که شوهر به مطالبات جنسی همسرش پاسخ دهد و این درحالی است که در شرایط عادی، حق زوجه بر مواقعه چهار ماه یکبار است.
عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به کاردکرد سلبی اصل عفاف اشاره کرد و گفت: خوف فساد موجب مشروعیت دخالت حاکم برای طلاق زوجه میشود؛ مانند زنی که شوهرش غایب و زنده یا مرده بودنش نامعلوم باشد؛ زنی که شوهرش بیمار یا ناتوان از ایفای وظیفه همسری باشد؛ همچنین خوف فساد در فرض شدت کراهت یا بیزاری زن از شوهر موجب وجوب خلع بر شوهر میشود.
حجت الاسلام هدایت نیا در پایان اظهار داشت: به طور کلی در مواردی که زوج نمیتواند به نیاز جنسی همسرش پاسخ دهد و زوجه قادر به خویشتنداری نبوده و در معرض فساد و وقوع در معصیت باشد، طلاق حاکم دارای مشروعیت میشود.
حجت الاسلام ولی الله نقی پور فر، استاد حوزه و دانشگاه به عنوان ناقد اول در بخش دیگر به تلاش برای صلح پیش از طلاق تاکید کرد و گفت: در امر طلاق باید نهایت تلاش بر صلح طرفین انجام شود و حتی اگر زنی از شوهرش نفرت داشته باشد، بر وی واجب است که از شوهرش تمکین کند.
حجت الاسلام ابوالقاسم مقیمی، رییس پژوهشکده دانشنامه نگاری دینی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به عنوان ناقد دیگر این نشست علمی تأکید کرد: این چنین بحثهایی که در رابطه با خانواده است، باید ابتدا به صورت علمی و تخصصی مرز بندی شود و سپس مورد بررسی قرار گیرد.
گفتنی است کرسی ترویجی با عنوان “کارکرد های اصل عفاف در حقوق خانواده” روز سه شنبه مورخ ۱۴/ ۷ / ۹۴ از ساعت ۱۴ تا ساعت ۱۶ در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم برگزار شد.
