در چهل و ششمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، این پرسش مطرح می‌شود که چه عاملی این انقلاب را به بزرگ‌ترین تحول قرن تبدیل کرد؟ انقلابی که نه تنها جغرافیای ایران، بلکه نظم جهانی را دگرگون کرد و با تکیه بر ایمان به خدا، معنویت، مردم‌سالاری و اخلاق، الگویی بی‌بدیل برای مقاومت در برابر سلطه‌گران شد. امام خمینی(ره) با بنیان‌گذاری مبانی فکری این انقلاب، نشان داد چگونه می‌توان با اتکا به ارزش‌های دینی و مردمی، در برابر قدرت‌های جهانی ایستاد و پیروز شد. این انقلاب، با شعار «یا شهادت یا پیروزی» نه تنها در ایران، بلکه در غزه، لبنان و دیگر نقاط جهان، الهام‌بخش مقاومت‌هایی شد که امروز شاهد تأثیرات عمیق آن هستیم.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در گفت‌وگوی روزنامه قدس با حجت‌الاسلام دکتر سیدسجاد ایزدهی، رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه، این موضوعات به تفصیل بررسی شده است. با ما همراه باشید تا در این گفت‌وگو، به بررسی عمیق‌تر مبانی فکری امام خمینی(ره) و تأثیرات ژئوپلتیک انقلاب اسلامی بپردازیم و ببینیم چگونه این انقلاب توانست جهان را تغییر دهد.
تأثیر جهانی انقلاب اسلامی بر نظم بین‌المللی و قدرت‌های سلطه‌گر
دکتر ایزدهی با بیان اینکه انقلاب اسلامی ایران به دلایل مختلف بزرگ‌ترین انقلاب قرن گذشته محسوب می‌شود، توضیح می‌دهد: این انقلاب نه تنها در محدوده جغرافیایی ایران، بلکه در منطقه غرب آسیا و حتی در سطح جهانی تأثیرات عمیقی برجا گذاشت. موج ایجاد شده توسط انقلاب اسلامی بر ساختارهای جهانی و نظم بین‌الملل اثر گذاشت و موجب تغییرات چشمگیری در شیوه برخورد با قدرت‌ها شد. انقلاب اسلامی در جنبه‌های مختلف تأثیرگذار بود؛ از معنویت و مردم‌گرایی تا ارزش‌گرایی و دین‌گرایی و همچنین افول قدرت‌های سلطه‌گر جهانی. این انقلاب به شکلی نبود که تنها در دوران خاصی اثرگذار باشد و سپس محو شود؛ بلکه هرچه از زمان انقلاب گذشت، نفوذ آن در میان مردم، به‌ویژه مستضعفان و طبقات تحت سلطه، بیشتر شد و فشار بر نظم جهانی و قدرت‌های سلطه‌گر افزایش یافت.
ایشان می‌افزاید: این انقلاب بر مبانی خاصی مبتنی بود که امام خمینی(ره) آن‌ها را بنیان‌گذاری کرد و پس از انقلاب نیز این مبانی ادامه یافت. یکی از ویژگی‌های مهم انقلاب اسلامی، ایمان به خداست. در زمانی که جوامع مختلف به سمت الحاد و ماتریالیسم رفته بودند، انقلاب اسلامی نشان داد ایمان به خدا می‌تواند اثرگذاری عمیق داشته باشد. این انقلاب به اثبات رساند معنویت می‌تواند در پیروزی و تغییرات اجتماعی نقش مؤثری ایفا کند. حتی شاهد بودیم گروه‌هایی چون طالبان و داعش که به نوعی از این اثرگذاری معنوی الهام گرفته‌اند، به دنبال ترویج نسخه‌های منحرف از این انقلاب بودند.
پیروزی مردم‌سالاری و معنویت در مسیر اهداف عالی امام خمینی(ره)
رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی به نکته مهم دیگری اشاره کرده و توضیح می‌دهد: یکی از ویژگی‌های برجسته انقلاب اسلامی، برخلاف بسیاری از انقلاب‌ها و حتی کودتاها، مردم‌سالاری و حضور گسترده مردم در تمامی مراحل انقلاب بود. مردم از ابتدا در این انقلاب نقشی محوری ایفا کردند؛ از راهپیمایی‌های گسترده در دهه فجر گرفته تا مشارکت بی‌نظیر در تعیین سرنوشت کشور از طریق آرای عمومی. انقلاب اسلامی، برخلاف بسیاری از انقلاب‌های دیگر، همچنان بر پایه مردم استوار است و این مردمی بودن، یکی از ویژگی‌های بارز آن است. حتی در شرایط امروز، وقتی مردم در سراسر جهان برای مقابله با ظلم و قدرت‌های سلطه‌گر به میدان آمده‌اند، می‌بینیم حضور مردمی همچنان نقش کلیدی در پیشبرد اهداف دارد.
دکتر ایزدهی در ادامه به نقش برجسته معنویت در انقلاب اسلامی اشاره کرده و می‌گوید: در کنار مردم‌گرایی، نکته مهم دیگری که در انقلاب اسلامی برجسته است، معنویت است. انقلاب اسلامی براساس آرمان‌های حسینی و مهدوی شکل گرفت و این شعار که «یا به شهادت می‌رسیم یا پیروز می‌شویم» نشان‌دهنده عمق معنوی این انقلاب است. این دیدگاه که بر ارتباط با خدا و ارزش‌های دینی تأکید دارد، نشان داد معنویت می‌تواند در مبارزات سیاسی و اجتماعی نیز نقشی اساسی ایفا کند. امروز، شاهد تأثیر این دیدگاه در مقاومت‌هایی چون غزه و لبنان هستیم، جایی که ایمان و معنویت به پیروزی‌های عظیمی منجر شده است.
مسئله اخلاق نیز یکی از اصول اساسی در انقلاب اسلامی بود. امام خمینی(ره) همواره بر اهمیت اخلاق تأکید داشتند و برای رسیدن به هدف، هیچ‌گاه استفاده از ابزارهای غیراخلاقی را نمی‌پذیرفتند. این نگاه اخلاقی حتی در دوران جنگ و در مواجهه با دشمنان بی‌رحم نیز حفظ شد. این نگاه اخلاقی در انقلاب اسلامی به عنوان یک اصل بنیادین باقی ماند و هیچ‌گاه از مسیر عدالت و حق‌خواهی منحرف نشد.
تجلی وحدت و ایمان در راه رهایی به رهبری امام خمینی(ره)
این استاد حوزه و دانشگاه به ویژگی‌های برجسته دیگری از انقلاب اسلامی اشاره و تصریح می‌کند: انقلاب اسلامی براساس رویکرد توحیدی و وحدت‌بخش امام خمینی(ره) شکل گرفت. امام خمینی(ره) همواره بر اهمیت وحدت میان مردم و ضرورت همبستگی در برابر دشمن تأکید داشتند. این رویکرد کلیدی، انقلاب اسلامی را از نخستین روزهای خود تا پیروزی، از حمایت گسترده مردم برخوردار کرد. علاوه بر این، انقلاب اسلامی از رویکرد اقناعی قوی بهره‌مند بود. امام خمینی(ره) با سخنرانی‌ها و تبلیغات، مردم را به آگاهی و بیداری رساندند و با استفاده از قدرت اقناع، آنان را نه تنها به پیوستن به انقلاب فراخواندند بلکه در مسیر تحقق اهداف عالی انقلاب هدایت کردند. این رویکرد اقناعی، یکی از ویژگی‌های برجسته انقلاب اسلامی بود که سبب شد مردم به‌طور داوطلبانه و با انگیزه‌ای عمیق به انقلاب بپیوندند و در راه آن فداکاری کنند.
دکتر ایزدهی در پایان تأکید می‌کند: انقلاب اسلامی با پشتوانه اصول محکم خود و تکیه بر ایمان به خدا، مردم‌سالاری، معنویت، اخلاق و وحدت، نه تنها در ایران بلکه در سطح جهانی نیز به الگویی منحصر به فرد برای ملت‌ها تبدیل شد. این انقلاب نشان داد با ایمان به خدا، باور به قدرت مردم و پیروی از اصول اخلاقی و معنوی می‌توان در برابر فشارهای جهانی مقاومت کرد و به پیروزی دست یافت. این الگو همچنان قادر است نظم سلطه‌گر جهانی را به چالش بکشد و به عنوان بدیلی برای بسیاری از مکاتب و فلسفه‌های موجود، راهی نوین در عرصه بین‌المللی ارائه دهد.
