به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست علمی با موضوع “الهیات تعزیت(بررسی ماهیت ، حکمت، مشروعیت و مضامین)” روز دوشنبه مورخ ۸ مردادماه ۱۴۰۳ توسط گروه کلام اسلامی و الهیات جدید پژوهشگاه به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.
این نشست علمی با حضور حجج اسلام و المسلمین مهدی فرمانیان، حبیب الله بابایی و محمدباقر پورامینی برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر پورامینی، مدیر گروه کلام اسلامی و الهیات جدید پژوهشگاه، با بیان اینکه الهیات تعزیت به عنوان یکی از انواع الهیات معاصر مطرح است، گفت: این الهیات تلاش می‌کند بعضاً ناهمسو با الهیات سنتی و در نقطه مقابل آن برای رفع چالش‌های زندگی و ارائه یک تصویر جدید و دگرگون از ایمان و خداوند قرار بگیرد. حوزه‌های مطالعاتی متعددی هم در این باره مطرح است که از آن جمله می‌توان به الهیات رنج، پویشی، فمنیستی، رهایی‌بخش و … اشاره کرد.
وی افزود: خاستگاه این نوع الهیات‌ها هم از غرب شروع شده است و تقابل بین الهیات پروتستان و کاتولیک تلقی می‌شد؛ در مواجهه با این رویکرد جدید از مباحث الهیاتی باید یک فهم انتقادی داشته باشیم زیرا دستگاه و متن معرفتی آن متفاوت است.
حجت‌الاسلام والمسلمین پورامینی بیان کرد: نگاه جدید دیگری هم در این عرصه وجود دارد یعنی ما در کنار این الهیات معاصر در بستر و خاستگاه کلام سنتی بر الهیات مضاف به معنای اخص آن یعنی رویکرد کلام اجتماعی و عملی تمرکز کنیم.
مدیر گروه کلام اسلامی و الهیات جدید پژوهشگاه اضافه کرد: گروه کلام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با این نگاه جلسات متعددی را درباره الهیات مقاومت، کلام اجتماعی و کاربردی برگزار کرده و الهیات تعزیت هم در این راستا در حال برگزاری است.
وی افزود: تعریفی که در مورد الهیات تعزیت داریم، این است که الهیات به معنای خداپژوهی است که از دو بخش عملی و نظری برخوردار است یعنی صرفاً مباحث و حقایق ایمانی صرف بررسی نمی‌شود و مباحث ارزشی و عملی را در برمی‌گیرد، گرچه قدما و متکلمین سنتی از واژه الهیات استفاده کرده‌اند؛ از جمله تفتازانی و فخررازی و آیت‌الله العظمی سبحانی از این واژه استفاده کرده‌اند و به مجموعه معارف کلامی از ابتدا تا انتها می‌گویند.
مدیر گروه کلام اسلامی و الهیات جدید پژوهشگاه با بیان اینکه تعزیت هم دو معنا دارد، گفت: یک معنا تسلیت و دیگری سوگواری و نوحه و عزاداری و گریه است؛ بنابراین الهیات تعزیت باید مترادف با لاتین آن اینطور معنا شود که نوحه، عزاداری و گریه چه رابطه‌ای می‌تواند با خداوند داشته باشد البته جریان سکولار تعزیت را بدون ارجاع به خدا معنا می‌کنند ولی هدف ما این نیست و تعزیت را در رابطه با خدا معنا می‌کنیم. یعنی کاوشی خداشناسانه در مسئله عزاداری و سوگواری است لذا تمرکز بر ویژگی‌های سوگوارانه خداوند است از این رو پرسش‌های متعددی در این حیطه قابل طرح است.
وی در مورد حکمت، فلسفه و چرایی تعزیت و سوگواری برای امام حسین(ع)، بیان کرد: تعزیت راهی برای محبت به صاحب مصیبت است که مضامین روایی متعددی درباره آن وجود دارد؛ قدردانی از تلاش و مجاهدت و رنج آن حضرت برای دین هم از دیگر دلایل و فلسفه‌های عزا است؛ از جمله این تعبیر در برخی دعاها وجود دارد که جاهدت فی الله حق جهاده.
تعزیت اعلام موضع در برابر باطل است
حجت‌الاسلام والمسلمین پورامینی اظهار کرد: اگر جنبه فردی را در تعزیت در نظر بگیریم، از منظر روایات ما محبوب‌ترین چشمان چشم گریان برای امام حسین(ع) است و یا براساس برخی روایات، گریه باعث خاموشی آتش قهر خداوند می‌شود. همچنین یکی از علل تعزیت، اعلام موضع است، تعزیت یک حرکت است و نه سکون؛ نقطه ثقل آن هم اجتماعی است.
مدیر گروه کلام اسلامی و الهیات جدید پژوهشگاه گفت: در سخنان حضرت زهرا(س) داریم که بقای دین به حج است و در فرمایش برخی بزرگان وجود دارد که بقای مذهب هم به تداوم مجالس سوگواری برای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) است که روایات هم آن را تأیید می‌کنند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه وقتی تعزیت را هویت‌بخش دینی و دنیوی بدانیم با لحاظ بعد اجتماعی می‌تواند باعث اعلام موضع انسان در قالب تولی و تبری یا نوعی مناسک برای اعلام مواضع سیاسی و اجتماعی باشد، تصریح کرد: یعنی ما اهل قهر و دشمنی با یزید و یزیدیان در هر دوره هستیم و محب و دوستدار ائمه(ع) و دوستداران آنان؛ انی سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم.
پورامینی با تأکید بر اینکه الهیات عاشورا یعنی اینکه مانیفست فکری معرفتی یک عزادار این است که اگر من هم در کربلا بودم با جبهه حق همراه و با جبهه دشمن در دشمنی بودم، به برخی امور نامتعارف در برخی عزاداری‌ها اشاره و اضافه کرد: کارهای غیرمتعارف و غیرعرف در عزاداری مورد پذیرش و وفاق بزرگان نیست و غیر از این‌ها عزاداری پسندیده و لازم است و اگر این افزوده‌های نامتعارف حذف شود، بزرگان بر مشروعیت و اهتمام به آن مصر هستند.
