معرفی قطب علمی فلسفه دین
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نهادی علمی فکری است که در سال ۱۳۷۳ حسب الارشاد مقام معظم رهبری (دام ظله) تاسیس شده است. این پژوهشگاه نقادی و بازپیرایی مواریث معرفتی-علمی بازمانده از سلف صالح در حوزه دین‌پژوهی، حکمت، معرفت دینی و نظامات اجتماعی اسلام، نواوری و نظریه پردازی در این عرصه و دفاع علمی از حکمت و اندیشه و فرهنگ دینی را پی می‌گیرد. این پژوهشگاه در زمینه فلسفه دین تاکنون بیش از ۲۰۰ اثر علمی منتشر کرده، همایش‌ها و نشست‌های علمی متعددی برگزار نموده و طرح‌های فراوانی در دست تحقیق دارد. مجله علمی پژوهشی قبسات ویژه فلسفه دین است که تاکنون بیش از ۶۰ شماره آن منتشر شده است. با توجه به فعالیتهای گسترده در رشته فلسفه دین و عنایت خاص به توسعه و تاسیس فلسفه دین اسلامی، این پژوهشگاه به تاسیس قطب فلسفه دین همت گماشت و بحمدالله مجوز آن از سوی وزارت علوم صادر شد.
اعضای هسته اصلی عبارتند از حجج اسلام و المسلمین آقایان علی‌اکبر رشاد، ابوالفضل ساجدی، حمیدرضا شاکرین، محمدحسن قدردان قراملکی و محمد محمدرضایی.
در این میان حجت الاسلام والمسلمین آقای دکتر ابوالفضل ساجدی مدیر قطب فلسفه دین، حجت الاسلام والمسلمین آقای دکتر محمدحسن قدردان قراملکی مدیر علمی و حجت الاسلام والمسلمین آقای امیر رستگار دبیر اجرایی قطب می باشند.
قطب علمی مرکزی است که در آن دانشمندان و اعضاء هیأت علمی برجسته یک رشته با همکاری و در قالب کار گروهی می‌کوشند تا با تولید دانش و نوآوری پاسخگوی نیازهای علمی، اجتماعی و فرهنگی این رشته باشند. اعضاء رسمی‌و غیر رسمی‌قطب با فعالیت سازمان یافته خود در قالب یک مؤسسه با توان علمی‌بالا سعی دارند به فعالیت های علمی‌خود در این زمینه انسجام بخشیده و در سطح ملی، منطقه‌ای یا بین‌المللی تاثیرگذار باشند.
«وزارت علوم، تحقیقات و فناوری» به هر مجموعه علمی‌برخوردار از اولویتهای لازم، مجوز قطب علمی را اعطا میکند تا حمایتی ویژه را در تحقق بخشی از اولویت های پژوهشی و فناوری کشور ایفا نماید.
تفاوت قطب علمی‌با سایر مراکز و موسسات علمی‌و دانشگاهها این است که مراکز علمی‌در یک رشته خاص می‌توانند متعدد باشند اما قطب علمی‌در هر رشته ای واحد است و فقط مجوز آن به یک مرکز اعطا می‌شود که به عنوان مهمترین مرکز علمی‌به حساب می‌آید.
البته قطب علمی‌هچون موسسات علمی‌فرهنگی دارای تشکیلات آموزش و جذب هییت علمی‌نیست بلکه با اندیشمندان حاذق مرتبط است. اگرچه هر قطب فعالیت خود را زیر نظر یک موسسه شروع میکند اما عملکردی فرا موسسه ای و فرا دانشگاهی دارد.
هر قطب دارای یک برنامه ۵ ساله است که پس از پایان هر دوره ، از طرف وزارت علوم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. اگر فعالیتهای این بازه ۵ ساله مورد تأیید وزارت قرار گرفت امتیاز قطب تمدید می‌شود و الا به سایر مراکزی که درخواست کرده‌اند و امتیاز لازم را دارند واگذار میگردد.
وزارت علوم تاکید دارد که با توجه به بیانات مهم مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) در خصوص موضوع تحقق مرجعیت علمی جمهوری اسلامی ایران در جهان، در پنجاه سال اینده، انتظار می رود قطبهای علمی کشور، حرکت و کوشش مضاعفی برای دستیابی به جایگاه مرجعیت علمی در کشور داشته باشند. منظور از این مرجعیت یعنی از یک میزان و استانه از تولیدات علمی برخوردار باشند و در حوزه تخصصی خود به عنوان محل رجوع به حساب ایند.
با توجه به جایگاه ویژه قطبهای علمی‌در داخل و خارج کشور، تاسیس قطب در رشته فلسفه دین ضرورتی ویژه دارد. زیرا در سالیان اخیر با توجه به پژوهش‌های گسترده‌ی غیر مسلمانان در مورد دین، شاخه‌ی فلسفه‌ی دین شاهد رویش و زایش فزاینده‌ای بوده است. ریشه‌ی این درخت تنومند در الاهیات مسیحی و تحولات گسترده‌ی آن قرار دارد و از اساس با بافت اسلامی‌تفاوت دارد. بیشتر فلاسفه‌ی دین یا مسیحی یا دارای گرایش‌های الحادی و دست کم لاییک هستند. طبیعی است در چنین فضایی و تحت سیطره‌ی فرهنگ مدرنیته، آن‌چه محصول مباحث است انطباق حداقلی با فرهنگ و تفکر اسلامی‌موجود دارد. از سوی دیگر، با هجوم این افکار به فضای آکادمیک و ترجمه‌های فراوان از آثار غربی که در دو دهه‌ی اخیر رایج شده و بدون هرگونه نقد و بررسی دقیقی به چاپ رسیده‌اند؛ فضای جامعه از این شرایط تاثیر پذیرفته و آرام آرام دین پژوهی با چالشهای جدی مواجه شده است. در حقیقت، در موضوع فلسفه‌ی دین و به تبع آن کلام معاصر، لطمه‌های جدی در حال شکل‌گیری است. به این ترتیب ضرورت دارد متفکران دینی با سازماندهی نیروهای فکری خود در قالب قطب فلسفه دین به تولید و بازآرایی افکار اسلامی‌روی آورند و در زمینه‌های مختلف با جایگزینی فکر فاخر اسلامی، هم معضلات اجتماعی حاصل از فرهنگ و اندیشه غربی را پیشگیری نمایند و هم در عرصه بین المللی، حضور علمی اثرگذار داشته باشند.
با توجه به ضرورت تلاشهای علمی، فرهنگی و اجتماعی در رشته فلسفه دین، قطب علمی‌این رشته در نظر دارد تا در راستای تاسیس و توسعه فلسفه دین اسلامی‌گام بردارد. این قطب در نظر دارد با تأکید بر استفاده از ظرفیت علمی‌کشور در مراکز آموزشی و پژوهشی و با سامان‌دهی پژوهش و آموزش تخصصی در راستای بسط حوزه معرفتی فلسفه دین به خصوص فلسفه دین با گرایش اسلامی در چارچوب اهداف تعریف شده و ناظر بر رفع نیازها و معضلات فکری جامعه فعالیت نماید.
لازم به ذکر است قطب علمی فلسفه دین وابسته به پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از ناحیه وزارت علوم و فناوری در پانزدهمین جشنواره تجلیل از پژوهشگران و فناوران کشور در میان تمامی قطبهای کشور، به عنوان برترین قطب علمی در سال ۹۳ معرفی شده است.
اهداف قطب علمی فلسفه‌ی دین
الف) اهداف کلی
۱٫ نقد فلسفه دین غربی
۲٫ تاسیس و توسعه فلسفه دین اسلامی
۳٫ پاسخ به سوالات و شبهات در زمینه مسایل فلسفه دین در عرصه جهانی و داخلی
۴٫ تغذیه و جهت دهی فعالیت های علمی‌در حوزه فلسفه دین در حوزه و دانشگاه در دو ساحت آموزش و پژوهش برای احراز مرجعیت
۵٫ پشتیبانی نظری از مبانی عقلی و برون دینی نظام اسلامی‌و کاربردی کردن فلسفه دین اسلامی‌از این رهگذر
۶٫ کشف و تبیین و دفاع از مبانی علوم انسانی اسلامی‌و نقد مبانی رقیب
۷٫ ارتقاء سطح کمی و کیفی اموزش فلسفه دین اسلامی در دانشکده های مربوطه در سراسر کشور
۸٫ سوق دادن محققین برجسته فلسفه دین به سمت مساله‌یابی در زمینه‌های مرتبط با حوزه فلسفه دین و تبیین تاثیر آن بر زندگی فردی و جمعی و ارایه راه حل برای آن
۹٫ بسترسازی مناسب برای تربیت اندیشمندان متمحض و تراز اول در حوزه مسایل فلسفه دین اسلامی
ب) اهداف جزیی
۱٫ تبیین مبانی و مسایل فلسفه دین اسلامی
۲٫ بررسی نوع رابطه دین و معنویت (تعامل، تعارض و ابتناء)، مقایسه عرفانهای صادق و کاذب یا معنویت دینی و غیر دینی
۳٫ تبیین ابعاد رابطه وحی، تجربه عرفانی و دینی ناظر به شبهات جاری در باب اعتبار وحی قرانی
۴٫ بررسی میزان تاثیر دین در پارادایم‌های علوم طبیعی و انسانی
۵٫ کسب شناخت بهتر از عرصه‌های جدید پژوهش در فلسفه دین اسلامی مانند رابطه دین با هنر، رسانه، ارتباطات، و تکنولوژی
۶٫ پاسخگویی به شبهات در عرصه معقولیت و مطلوبیت علم دینی و نوع مناسبات علم و دین در روش و محتوا
۷٫ توسعه تحقیقات در عرصه کارکرد، کارامدی، و کارایی دین در برابر تیوریهای رقیب در عرصه فرهنگ، اقتصاد، سیاست، اجتماع، تعلیم و تربیت و خانواده
۸٫ استخراج و پاسخ به معضلات ناگشوده در عرصه فهم و تفسیر دین و متون مقدس
۹٫ راه اندازی پایگاه اینترنتی قطب علمی فلسفه دین اسلامی جهت معرفی توانمندی های علمی و پژوهشی ان به مراکز علمی و پژوهشگران داخلی و خارجی مرتبط به فلسفه دین
۱۰٫ ایجاد ارتباط میان تیوری‌پردازی‌های علمی و نیازهای کاربردی در قلمرو فلسفه دین اسلامی
۱۱٫ دیده وری و پیشرانی حوزه فلسفه دین اسلامی و ورود به فضاهای ناشناخته در این عرصه
۱۲٫ اینده پژوهی و تدوین راهبرد علمی در این رشته
قطب علمی‌فلسفه دین برای نیل به اهداف کلی خود در برنامه ۴ ساله، ۴ محور کلی فلسفه دین را استخراج کرده و ذیل آن ریز موضوعات چالش‌برانگیز در فضای فکری جامعه علمی‌را گردآورده است. این ۴ محور کلی هر یک هدف و شعار کاری یک سال از فعالیت قطب فلسفه دین قرار گرفته تا بتوان به نتیجه نهایی مطلوب دست یافت که عبارتند از:
۱٫ دین، اخلاق و معنویت (سال ۱۳۹۱)
۲٫ مبانی فلسفه دین (سال ۱۳۹۲)
۳٫ قلمرو، کارآمدی و کارکردهای دین (سال ۱۳۹۳)
۴٫ حقانیت و عقلانیت ایمان و باورهای دینی (سال ۱۳۹۴)
در همین راستا ریزموضوعات محل نزاع و چالش برانگیز، در هر یک از سالها به عنوان پروژه تحقیقاتی، کارگاه، نشست تخصصی، دوره کلاس تخصصی، همایش یا پیش نشست‌های همایش تعریف گردیده و در برنامه تفصیلی خود به وزارت علوم انعکاس یافته است. لذا برنامه قطب برای رسیدن به هدف نهایی در ۴ گامِ (هر گام در یک سال) اساسی که هر کدام، دغدغه‌های اساسی اندیشمندان مسلمان در فلسفه دین است تعریف شده است.
سخنی با محققین
از فارغ التحصیلان، اساتید و دانشمندان این رشته تقاضا داریم که قطب را متعلق به خود بدانند و بستر کار گروهی برای نیل به اهداف اسلامی قطب، تثبیت و تحکیم باورهای دینی نسل حاضر و رفع نیازهای شناختی و تا حدی گرایشی و رفتاری جامعه را فراهم سازند.
اندیشمندان، اساتید، محققین، و دانشجویان وسایر علاقه مندان جهت اعلام همکاری و اطلاع از برنامه های قطب می‌توانند به پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه به آدرس www.iict.ac.ir مراجعه کرده و یا با شماره تلفن های ۳۷۶۰۳۵۷۶–۰۲۵ و ۳۷۶۰۳۵۷۱-۰۲۵ داخلی ۱۹۷ و ۱۵۴ تماس حاصل نمایند.
