در ضرورت تالیف این دانشنامه، توجه به شخصیت جناب ایشان و جایگاه حضرت در هندسه معارف شیعی می باید مورد توجه قرار بگیرد. از منظر کلی حضرت زهرا(س) از سه جایگاه یا سه زاویه دید و منظر اعتقادی، تاریخی و جنسیتی، قابل بررسی و تحلیل هستند
حجت الاسلام و المسلمین سید کاظم طباطبایی عضو شورای علمی دانشنامه فاطمی(س) در گفت و گویی با روابط عمومی پژوهشگاه در ادامه مطلب فوق، افزود: از منظر اعتقادی اینکه حضرت زهراء(س) به عنوان یکی از چهارده معصومه(ع) و به عنوان حجت الهی، الگو و اسوه در نظام معرفتی شیعی جایگاه خاصی دارند که می بایست مورد توجه باشد، چراکه اگرچه منصب امامت را به عنوان یک منصب اجتماعی یا منصب ویژه در ارتباط با مردم دارا نیستند ولیکن از منظر حجیت و دارا بودن مقام عصمت همانند دیگر معصومین (ع) می باید نحوه عملکرد ایشان، کنش ها و واکنش ها و همینطور سخنان ایشان مورد توجه قرار گیرد.
وی ادامه داد: از منظر تاریخی نیز حضرت جایگاه ویژه دارند از آن جهت که از حدود دوران آغازین اسلام و از بدو تولد ایشان در نظام فکری ما جای داشته و بویژه بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) در حوادث تاریخی بعد از ایشان نیز جایگاه ویژه تری دارند و این جایگاه ایشان را به عنوان محور تحلیل های تاریخی پس از پیامبر(س) قرار داده است. بعد از پیامبر جریان حاکم به شدت به دنبال یافتن مشروعیت برای خود بود، لکن نگاه و عملکرد حضرت زهرا(س) در تحلیل آن دوره هم برای مردمان آن زمان و هم برای مردمان پسین مورد توجه هست. منظر سوم که می توان به حضرت زهرا نگریست از منظر جنسیتی است چراکه در مجموعه چهارده معصوم(ع) تنها یک زن وجود دارد و آن وجود مبارک حضرت زهرا(س) است.
وی افزود: از منظر تفکری اینکه جنسیت، مانعی برای انسان کامل بودن نیست، اگر ما انسان کاملی همانند امیر المومنین(ع) داریم که الگو واسوه ماست که مراحل بالای تکامل، ترقی و انسانیت را طی کرده است، هم طراز و هم کفو ایشان حضرت زهرا(س) را داریم. بنا بر این آنچه مهم است اینکه انسان باید وظایف خود را شناخته و به وظایفش عمل کند اما جنسیت تنها محدوده وظایف را تعریف می کند نه اینکه انسان به جهت جنسیت مانعیتی از تکامل داشته باشد. الگو و اسوه بودن حضرت زهرا(س) برای همه مردمان فارق از جنسیت و بویژه برای زنان می تواند مورد توجه قرار بگیرد. همه اینها نشان می دهد که کاری شایسته در مورد وجود مبارک ایشان ضروری و لازم است.
حجت الاسلام و المسلمین طباطبایی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: ما از دوره کهن نگاشته های فراوانی در ارتباط با حضرت زهرا(س) داشته ایم. اولین نگاشته ها در مورد حضرت مربوط به دوره امامت است که معمولاً به بیان روایاتی در خصوص شخصیت حضرت می پرداختند ولی در طول دوره این نگاشته ها دقیق تر، منضبط تر و شایسته تر شدند. الآن هم نگاشته های فراوانی وجود دارند، لکن نیاز به روزآمد ساختن معارف مرتبط با همه معصومین که در مرحله حاضر ما نگاهمان به حضرت زهرا(س) هست و ارائه نو و مطابق با فرهنگ زمانه از مجموعه سخنان و سیره حضرات معصومین (ع) در اینجا احساس می شد.
وی افزود: بنا بر این اگرچه پیشینه نسبتاً غنی از نگاشته ها در ارتباط با حضرت وجود دارد ولی نیاز به یک تالیف منضبط، مهندسی شده و با رویکرد پژوهش گروهی و علمی در دوره معاصر احساس می شد. مجموعه کارهایی را که در دانشنامه فاطمی در ارتباط با نگارش مقالات انجام شد اینگونه می توان ارائه کرد که در ابتدا یک برنامه ریزی دقیق و مهندسی شده در سه بخش تاریخ، حکمت و مباحث مرتبط با زنان یا جنسیت و حقوق و جایگاه زنان در نظام فکری شیعه مطرح شد. در هر گروه مدخل های شایسته نگارش معلوم شد. سرفصل هایی برای همه این مداخل در کمیته های علمی مطرح شد. در هر کمیته در مرحله تعیین مدخل و سرفصل متخصصان آن حوزه حضور داشته و معمولاً مدخل های پیشنهادی به پژوهشگران همراه با سرفصل مناسب برای آن موضوع بود. نگارش مقالات توسط افراد متخصص در هر حوزه انجام شد. به حمدلله حوزه علمیه قم همراه با فرهیختگان غیر حوزوی، مجموعه نسبتاً خوب، شایسته و کاملی را تشکیل می دهند و این منبع عظیم در اختیار دانشنامه بود تا بتواند از وجود این افراد در حوزه های مختلف استفاده کند. نگارش مقالات نیز معمولاً توسط افراد شاخص در هر حوزه و حتی افراد شاخص در موضوع خاص انجام شده است. این مداخل و مقالات توسط افرادی که از حیث فرهیختگی در رتبه شاخصی قرار داشتند و افرادی دقیق و منطقی بودند، افرادی که تعادل و انضباط علمی ایشان مورد تایید بود ارزیابی شد. مجدداً ارزیابی ها به نویسنگان ارجاع شد و در نهایت مقالات شایسته و پخته ای پدید آمد که مجموعه این مقالات دانشنامه فاطمی را به یکی از منابع شایسته در حوزه فرهنگ فاطمی و فاطمی پژوهی تبدیل کرد.
عضو هیات علمی دانشنامه فاطمی(س) پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: این مجموعه مبتنی بر منابع متقن با بهره گیری از منطق فهم شایسته، دقیق و ارائه مناسب گردآوری شد. البته ارزش مجموعه موجود یک بار به صورت تک تک مقالات می باید مورد توجه قرار بگیرد که به اعتقاد ما مجموعه مطالب موجود در دانشنامه می تواند از منظر اعتبار علمی در رده بسیار بسیار خوب ارزیابی شده و از جهت جامعیت در مباحث تاریخی در مباحث حکمت نامه و در مباحث زنان به نحو شایسته ای همه موضوعات را پوشش داده و از منظر ارائه هم به گونه مقالات تخصصی در ابتدا نوشته شد. در مرحله آخر ساختار مقالات ابتدا به صورت مقالات تخصصی بود که با ساختار دانشنامه تفاوت داشت البته مزایای خود را نیز داشت. به هر حال این مجموعه شایسته ای بود که در کمیته ارشدی که بر تمامی کمیته ها نظر داشت مورد ارزیابی مجدد قرار گرفت. به نظر می رسد کمیته علمی که در آن افرادی مثل حضرت آیت الله استادی، جناب آقای رشاد، استاد پیشوایی و یوسفی غروی حضور داشتند مجموعه غنی را پدید آورده بود که این کارها به دقت مورد بررسی قرار می گرفت و کاستی های حتی جمله بندی آنها نیز اصلاح می شد.
حجت الاسلام و المسلمین سید کاظم طباطبایی در پایان سخنان خود گفت: در مرحله آخر تمامی مقالاتی که از چند فیلتر گذشته بودند و شایستگی علمی و بیانی آنها احراز شده بود به صورت دانشنامه ای درآمد و ساختار مقالات تخصصی با ساختار دانشنامه ای از این منظر متفاوت بود ولی در نهایت قرار شد مجموعه مقالات دانشنامه فاطمی به صورت دانشنامه ای ارائه شود. بنابراین یک کار بسیار گسترده از منظر ساختاری در مرحله آخر داشتیم که تمامی مقالات تخصصی پیشین با ساختار دانشامه ای جدید بازبینی شده و دوباره مورد ارزیابی و بررسی علمی قرار گرفت تا علاوه بر حفظ مزایای پیشین ساختار دانشنامه ای نیز داشته باشد. مجموعه حاضر مجموعه ایست مقبول، منطقی، جامع و در بردارنده موضوعات مرتبط با فرهنگ فاطمی(س) برای مخاطب نسل جدید. برای مخاطبینی که الآن امکان یا فرصت مطالعه نگاشته های علمی و گسترده پیشین را دارا نیست ولی نیاز به آن را احساس می کند. امید است که این مجموعه بتواند در پر کردن خلا موجود در زمینه فرهنگ فاطمی(س) موفق باشد.
