به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی مراسم اختتامیه همایش ملی «بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و توسعه علوم انسانی» توسط پژوهشکده نظام های اسلامی با مشارکت انجمن علمی تحول علوم انسانی عصر سه‌شنبه ۲۸ بهمن ماه ۹۹ به صورت مجازی با سخنرانی آیت الله علی اکبر رشاد رییس و موسس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و آیت‌الله محسن قمی معاون ارتباطات بین الملل دفتر مقام معظم رهبری برگزار شد.
سخن گفتن بر اساس نیاز روز، عنصر ذاتی اجتهاد است
آیت الله رشاد در این نشست با اشاره به اینکه علوم انسانی بدون فقه، علمی سکولار با جوهره الحادی خواهد بود، تصریح کرد: فقه بدون علوم انسانی نیز گره از مشکلات و امور بشر نخواهد گشود و بدون آن نمی توانیم زندگی و زیست مؤمنانه را مدیریت کنیم؛ امروز فقه ظرفیت لازم را برای نیازهای نوآمد بشر ندارد، اگر این فقه غنی و قویم است، اما فرزند زمانه خویش بوده و باید بدانیم هر زمان و مکانی فقه مورد نیاز خودش را می طلبد؛ ما فقهی باید رقم بزنیم که روزآمد و کارساز بوده و بر سبک و سیاق فقه جواهری باشد.
رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه سخن گفتن بر اساس نیاز روز، عنصر ذاتی اجتهاد است، مطرح کرد: نسل امروز باید گام های خود را بر شانه نسل های گذشته نهاده و فقه را بر همان اساسی که بزرگان بنا کرده اند، توسعه دهند؛ فقه باید مطابق با حوائج ثابت و متغیر و نیازمندی های عصری بشر توسعه پیدا کند؛ فقه ما چونان علوم انسانی دچار فقر ساختاری و ساحاتی است و ما باید آن را تدارک کنیم، زیرا این فقر، ذاتی نیست، بلکه عصری است.
وی به تبیین نمونه هایی از نیازهای روز بشریت به ویژه امت اسلام پرداخت و اضافه کرد: امروز ابواب فقهی باید توسعه یافته و ساختار فقه روزآمد شود؛ از دیدگاه بنده امروز ابواب فقهی باید به ۱۵۲ باب توسعه پیدا کند.
بیانیه گام دوم ناظر به یک حرکت تمدنی است
همچنین آیت‌الله محسن قمی در این جلسه با بیان اینکه بیانیه گام دوم ناظر به یک حرکت تمدنی است و یکی از مؤلفه های اصلی اش نیز مسأله تحول علوم انسانی محسوب می شود، توأمانی علم و معنویت، تأکید بر لزوم گشایش افق های جدید در علم و لزوم حرکت در راستای تمدن سازی در بیانیه گام دوم را مورد توجه قرار داد و اظهار داشت: در خصوص نسبت علم و فرهنگ از گذشته سؤالاتی در اندیشه های بشری مطرح بوده است و برخی دانشمندان آن را یک رابطه بیرونی دانسته اند.
وی با تشریح نظریات موجود در زمینه رابطه میان علم و فرهنگ ابراز کرد: در بیانیه گام دوم بر لزوم افق گشایی در علوم تأکید صورت گرفته است، بنابراین ما باید سراغ علوم جدید برویم و تنها به علوم موجود اکتفا نکنیم.
نماینده مجلس خبرگان رهبری عنوان کرد: تأکید بیانیه گام دوم بر این است که ما باید به نحو کامل از فناوری های مدرن و جدید استفاده کنیم و رابطه آنها را با فرهنگ یکطرفه ندانیم، چراکه این دو دارای رابطه دو سویه هستند؛ امروز باید از علوم جدید استفاده شود، اما مشروط به اینکه در این زمینه صرفاً مصرف کننده نباشیم، بلکه تولید کننده باشیم.
وی با بیان اینکه ما باید مرزهای دانش را درنوردیده و افق های جدیدی از علوم را بگشاییم، تأکید کرد: ما باید به عقبه های فناوری های مدرن توجه کنیم و ظرفیت های مناسب فرهنگ خود را با فناوری های جدید مورد توجه قرار دهیم و کارآمدی فرهنگی خود را در چارچوب این فناوری ها تفسیر کنیم؛ امروز ضروری است که افق های جدیدی در علم گشوده شود، زیرا علوم جدید، انسان های جدید می سازد.
حجت‌الاسلام ایزدهی در سخنان کوتاهی در این مراسم با تأکید بر اینکه به دنبال ارائه مدلی بومی و سازگار با مبانی دینی از علوم انسانی هستیم، گفت: تمدن غربی که خود را بر بخش عظیمی از جهان غالب کرده، در آغاز مبانی علوم انسانی خود را به صورت ایسم‌ها و مکاتب عرضه کرده بود، ولی در ادامه به صنایع پایین دستی و سبک زندگی و ساختار تبدیل کرد و توانست استعماری جدید را در جهان رقم بزند.
وی افزود: انقلاب اسلامی تمدن خود را براساس وحی و عقلانیت بنیان نهاده است؛ لذا پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه به این باور رسید که باید در حوزه علوم انسانی و اسلامی گام بردارد و لذا وارد این عرصه شد و گرایشات دانشی مختلفی از سوی این مرکز تأسیس شد. ما ضمن ارج نهادن به تاریخ چهل‌ساله انقلاب بنابر این داریم که در گام دوم هم با سرعت بیشتری به سمت تولید علوم انسانی اسلامی بر مبنای بیانیه گام دوم پیش برویم و این مسئله نیازمند تعبیه ابزارها و روش و مدل‌هاست و در این صورت خواهیم توانست نظام حکمرانی را توسعه و به مناطق دیگر دنیا تسری بدهیم.
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا پیوندی، مدیر گروه فقه و حقوق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به ارائه گزارشی از مباحث مطرح شده در این پنل همایش پرداخت و گفت: یکی از مسائلی که در این پنل مورد توجه قرار گرفت، بحث نظامات عام شرعی جدا از احکام خرد بود؛ همچنین الزامات حقوقی برای تحقق بیانیه گام دوم موضوع دیگر این پنل بود.
وی افزود: تفاوت میان وضعیت حقوقی زنان در قبل و بعد از انقلاب و ظرفیت درونی اسلام در بحث تدوین نظام حقوقی مورد تبیین و توجه قرار گرفته، همچنین فردگرایی در توجه به حقوق زن و خانواده به عنوان آسیب برای خانواده مطرح شد. نقش فقه در حقوق و قانون در نظام اسلامی مورد بحث قرار گرفت و تأکید شد که فقه در روند قانون‌گذاری و نظارت شورای نگهبان همچنین در مجمع تشخیص به عنوان اصل محوری مورد توجه است، ضمن اینکه نقش پسینی فقه هم مورد بحث قرار گرفت.
عبدالرحیم رضاپور، مدیر گروه فلسفه و کلام مرکز پاسخگویی حوزه هم بیان کرد: در نشست‌های کارگروه حکمت و دین پژوهی، سطوح و قلمرو تحولات علوم انسانی در ۵۰ سال اخیر، رابطه کلام و عقاید با نظام اسلامی، تبیین و نقش و تأثیر دین در جامعه در پرتو انقلاب به بحث گذاشته شد، همچنین رابطه فقه و حکمت، جهش علوم انسانی، ترابط و تقابل میان انقلاب و علوم و اینکه آیا انقلاب موجب تحول در رشد علوم انسانی شد یا اینکه کلام و علوم انسانی هم در رشد انقلاب مؤثر بودند، مورد بحث قرار گرفت.
پاسخ تمدنی به تهاجم تمدنی غرب
همچنین سیدکاظم سیدباقری، مدیر گروه سیاست این پژوهشگاه، در سخنانی بیان کرد: در کارگروه سیاست همایش شش مقاله ارائه و سیر تحول معرفت‌گرایی دینی مورد بحث قرار گرفت و از جمله بر این موضوع تاکید شد که سکولاریسم در دنیا رو به تزلزل و معنویت دینی و اسلامی در نزد آزادی خواهان جهان روبه افزایش است و آمارها نشان می‌دهند که انسان از مادی‌گرایی خسته شده و میل به معنویت افزایش یافته است.
وی افزود: همچنین در این کارگروه مقایسه میان وضعیت فلسفه سیاسی در ایران بعد از انقلاب و آلمان و ترکیه انجام شد. نتیجه بحث این که ایران از حیث گسترش کمی و کیفی از سطح بسیار بالاتری برخوردار است، ولی آلمان از ایران جلوتر است.
به گفته وی در این نشست همچنین بر لزوم پاسخ تمدنی در برابر تهاجم تمدنی غرب و اینکه ما باید در گام دوم در سطح تمدنی حرکت و کرده جامعه خودمان را توانمند کنیم تاکید شد.
همچنین در پایان این همایش از دو جلد کتاب نقد در خصوص تحول علوم انسانی اسلامی در گام دوم انقلاب رونمایی صورت گرفت.
