به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، گروه مدیریت اسلامی پژوهشگاه از گروه های جوان و تازه تأسیس در عین حال بسیار موفق و تأثیر گذار است که با گذشت کمتر از یک دهه از تأسیس آن، با حداقل دو نفر عضو هیأت علمی تمام وقت، تحقیقات ارزشمندی را به جامعه علمی مدیریتی کشور تقدیم کرده است؛ گواه این مدعا برگزاری موفق همایش ملی سیاست های کلی نظام اداری است که در سال ۱۳۹۰ با رهبری گروه مدیریت اسلامی پژوهشگاه و همراهی حدود ۳۰ دستگاه علمی کشور در تهران برگزار شد.
فرصتی پیش آمد تا با مصاحبت حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی آقا پیروز، مدیر گروه مدیریت اسلامی پژوهشگاه، ضمن آشنایی با اهم فعالیت های این گروه، از تحقیقات جاری و آتی گروه اطلاع کسب کنیم.
متن کامل این مصاحبه به شرح زیر است:
– با سلام، لطفاً در مورد پیشینه گروه مدیریت اسلامی پژوهشگاه توضیح دهید.
بسم الله الرحمن الرحیم.
گروه مدیریت اسلامی ذیل پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه در سال ۱۳۸۷ با مدیریت جناب آقای لطفی و با دو نفر عضو هیأت علمی شروع به کار کرد. در ابتدا مباحث مقدماتی در گروه مطرح شد و اینکه گروه باید چگونه کار را شروع کند و زیر ساخت ها باید چه باشد. چون محقیقن گروه از محل های دیگر به پژوهشگاه آمده بودند و هنوز به طورکامل مستقر نشده بودند؛ در سال ۸۷ تقریباً می توان گفت پروژه مؤثری انجام نشد و صرفاً به تهیه مقدمات سپری شد. هدف از تأسیس گروه، تولید دانش مدیریت اسلامی بود. مدیران بالادستی تشخیص داده بودند همانگونه که در پژوهشکده نظام های اسلامی ظرفیت تحقیق برای تولید نظام های حقوقی، اقتصادی و سیاسی وجود دارد، برای تدوین نظام مدیریتی اسلامی نیز این ظرفیت وجود دارد و با توجه به نیاز و ضرورت جامعه در این حوزه، تشکیل گروه مدیریت اسلامی ضروری می نمود. به همین جهت فعالیت های جدی گروه رسماً با شروع سال ۱۳۸۸ آغاز شد.
– اهم فعالیت های گروه در گذشته به چه صورت بوده است؟
معمولاً گروه ها مشغول فعالیت های پژوهشی هستند و ماهیت گروه پژوهشی نیز همین پروژه های تحقیقاتی، برگزاری نشست ها و همایش هاست.
در کارنامه گروه مدیریت اسلامی نیز برگزاری همایشی موفق در سطح ملی در سال ۱۳۹۰ تحت عنوان “سیاست های کلی نظام اداری با رویکرد اسلامی” است که در تالار اندیشه حوزه هنری تهران و با همکاری حدود ۳۰ دستگاه علمی از سراسر کشور از جمله نهاد ریاست جمهوری، مجمع تشخیص مصلحت نظام، دانشگاه تهران و برخی دیگر از نهادهای علمی برگزار شد. البته قبل از برگزاری این همایش، نشست های علمی در قالب پیش همایش برنامه ریزی شده بود که توسط مراکز علمی همکار فعال، برگزار می شد. بیش از ۵۰ نشست یا پنل تخصصی برگزار گردید، که البته سه نشست نیز در پژوهشگاه و توسط گروه مدیریت اسلامی برگزار شد.
در نهایت نیز گزارش نسبتاً مفصلی به دفتر مقام معظم رهبری ارسال کردیم که مورد استقبال و تشویق قرار گرفت. در آن زمان این کار، کار مناسب و خوبی بود، چون هیچ کس برای این سیاست ها چنین سرمایه گزاری نکرده بود. البته برخی مراکز نیز به ما اعتراض داشتند که شما چون موسسه پژوهشی – فرهنگی هستید چه نسبتی با این سیاست های نظام اداری دارید؟! اما جالب اینجاست که خود آنها نیز موفق نشدند نشست یا همایشی این چنینی برگزار کنند. همچنین برگزاری نشست «سبک رهبری در مدیریت اسلامی» نیز که با همکاری بسیج اساتید کشور در قم برگزار شد، از دیگر فعالیت های گروه مدیریت اسلامی است.
در زمینه منشورات گروه، می توان از کتاب «رویکرد مدیریتی به رهبری امام خمینی(ره)» که توسط بنده به نگارش درآمده و در سال ۱۳۹۱ چاپ شد، کتاب «مدیریت تعارض با رویکرد اسلامی» که توسط جناب آقای سید مسعود قانع در سال ۱۳۹۲ منتشر گردید، کتاب «نهادینه سازی خلاقیت در جامعه اسلامی» توسط دکتر پرکان نوشته شده و به زودی چاپ می شود، کتاب «بررسی فقهی مدیرت زنان در مناصب سیاسی» نوشته بنده که به زودی چاپ می شود، نام برد. همچنین تدوین کتاب «بهره وری نیروی انسانی در سازمان های دولتی از دیدگاه اسلام» و کتاب «مدیریت تبلیغ» که توسط جناب آقای ابوطالب خدمتی نوشته شده، به اتمام رسیده و این دو اثر نیز در مرحله ارزیابی قرار دارند.
تحقیق «مدیریت استراتژیک با رویکرد اسلامی» نیز توسط جناب آقای دکتر عباس شفیعی انجام شده و آماده ارسال برای ارزیابی است. آثار دیگری نیز به تدریج تمام خواهند شد. از جمله «رهبری در مدیریت اسلامی» از علی آقا پیروز، “تبیین نظام سازی مبتنی بر ولایت فقیه” و “الگو سازی نظام کارآمد کنش سازمانی” نوشته دکتر بابایی که امسال برای شورای آثار ارسال خواهند شد.
ذکر این نکته را لازم می دانم که علی رغم اینکه گروه مدیریت اسلامی پژوهشگاه جوان است و خیلی از زمان تأسیس آن نمی گذرد و با وجود حداقل عضو هیأت علمی و محقق همکار، بیشترین برون داد پژوهشی و فعالیت علمی را داشته، که به نظر می رسد در مجامع علمی مقبول و تأثیرگذار بوده است. اولین کتاب گروه «رویکرد مدیریتی به رهبری امام خمینی(ره) » به عنوان منبع درسی رشته آشنایی با اندیشه های امام خمینی در مقطع کارشناسی ارشد مطرح است و برخی اساتید آن را به دانشجویان خود معرفی کرده و همان را تدریس می کنند.
– برنامه ها و تحقیقات در دست اقدام و آتی پژوهشگاه را نیز نام ببرید.
نشست هایی در خصوص موضوعاتی همچون «رهبری در مدیریت اسلامی» ، «ولائی و غیر ولائی بودن مدیریت های نظام»، «تببین نظام سازی مبتنی بر ولایت فقیه» و «الگو سازی نظام کارآمد کنش سازمانی» در برنامه سال جاری پیش بینی شده است.
در زمینه منشورات نیز کتاب های “مدیریت تحول از دیدگاه اسلام” نوشته سید مسعود قانع، “نظریه سازمان جهادی” اثر دکتر بابایی، “مبانی نظام اداری در اسلام” اثر دکتر پیروز در برنامه آتی گروه قراردارد.
– نحوه انتخاب و تعریف حوزه تمحض اعضای هیات علمی گروه به چه صورت است؟
برای انتخاب حوزه تمحض ملاک هایی تعریف شده است. ابتدا اینکه باید در راستای حل یکی از مسائل و مشکلات نظام باشد، دو اینکه ظرفیت تحقیق چندین ساله را داشته باشد و در نهایت اینکه مورد علاقه شخص محقق نیز باشد. در گروه مدیریت نیز به همین شکل بوده و حوزه های تمحض مدیریت دولتی (سیاست گذاری عمومی) توسط دکتر بابایی مجرد و نظام اداری در اسلام توسط دکتر علی آقا پیروز در حال پیگیری است.
– سطح پژوهش های صورت گرفته در گروه چیست؟ نظری است یا کاربردی؟
نمی توان به این صورت تفکیک کرد. چون رشته مدیریت رشته ای کاربردی است، تحقیقات ما هم نوعاً کاربردی هستند، منتها جدای از مباحث نظری هم نیستند. برای آموزه های کاربردی مدیریت باید از مبانی نظری هم استمداد نماییم. مجموعاً می توان گفت ترکیبی است از مباحث نظری و کاربردی.
– تاکنون چه جوایز و نشان هایی از سوی گروه یا اعضای هیات علمی و محقیقن دریافت شده است؟
به کتاب رویکرد مدیریتی به رهبری امام خمینی(ره) از سوی جشنواره علامه طباطبایی(ره) در سال ۹۲ جایزه تعلق گرفت.
– میزان تطابق بروندادهای پژوهشی گروه را با نیازهای علمی جامعه تا چه اندازه برآورد می کنید؟
نیاز به دو صورت است یکی نیاز مدیران، چون یک دسته از مخاطبان ما در حوزه مدیریت اسلامی، مدیران سازمان ها هستند که می توانند از آثار استفاده کنند؛ به شرطی که کار تبلیغی خوبی صورت بگیرد و به مدیران اطلاع رسانی شود. دیگری مراکز علمی، فرهنگی، آموزشی و دانشگاهی و دانشجویان هستند که برخی کتب گروه را به عنوان منبع و یا حتی متن درسی انتخاب کرده اند.
به عنوان مثال موسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره) از بنده دعوت کردند و تدریس کتاب «رویکرد مدیریتی امام خمینی(ره)» را در برنامه آموزشی خود گنجانده اند. از سوی دیگر کتاب مدیریت زنان که به زودی چاپ می شود، به سوالات چالشی در سطح جامعه پاسخ می دهد؛ اینکه آیا زنان اجازه ورود به عرصه های مدیریتی کلان را دارند؟ آیا می توانند در مناصب سیاسی از قبیل وزارت و ریاست قوه قرار گیرند؟ آیا مهارت های لازم برای اعمال مدیریت را دارند یا خیر؟.
– دورنمای آینده گروه را چگونه ارزیابی می کنید؟ تا کجا ادامه پیدا خواهد کرد و به کجا می رسد؟
اگر بتوانیم عضو هیأت علمی جذب کنیم به نظر می رسد در آینده شاهد ارتقاء کمی و کیفی عملکرد گروه خواهیم بود. البته با توجه به اینکه در حال حاضر دو عضو داریم نسبت به سایر گروه ها که اعضای بیشتری دارند شاید بتوان کارنامه گروه را موفق ارزیابی کرد. البته با توجه به حضور حقیر در مراکز علمی از قبیل انجمن مدیریت اسلامی حوزه علیمه قم، پژوهشکده مدیریت اسلامی(کارگروه نجما)، مرکز تخصصی تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم، مرکز آموزش مهارت های دانش آموختگان حوزه علمیه، مجمتع عمار، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه عالی دفاع ملی، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، موسسه علوم انسانی جامعه المصطفی العالمیه، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)؛ خوشبختانه گروه در مراکز علمی همتراز به خوبی شناخته شده و پژوهشگاه در حوزه مدیریت اسلامی جایگاه نسبتاً مناسبی پیدا کرده است.
– خلاء های پژوهشی موجود در موضوعات مرتبط با گروه شما در سطح کشور و جامعه علمی چیست؟
اول اینکه ما نقشه جامع مدیریت اسلامی نداریم. نقشه ای که کمک کند از کجا شروع و کار را تا کجا ادامه دهیم. دوم اینکه متاسفانه فارغ از نظریه های مطرح در علم دینی، مشکل روشی داریم و در روش شناسی حتی در علوم انسانی اسلامی هنوز خلاء نظری جدی وجود دارد و سوم مشکل مدیریت پژوهش است. مراکز متعددی هر کدام بدون اطلاع از مراکز مشابه کار پژوهشی موازی و مشابه انجام می دهند و برخی نیز با مشکلات نظری همراه است؛ یعنی تحقیقات اصولی انجام نمی شود. از دیگر خلاهای پژوهشی را می توان موارد زیر برشمرد:
انتزاعی بودن مفاهیم مدیریتی اسلام و غیر قابل اندازه گیری بودن آن که باعث عدم کاربردی بودن آن می شود.
ضعف در مستندسازی تجربیات موفق مدیران اسلامی.
شکاف میان تحقیقات نظری و دستگاه های اجرایی.
فقدان برنامه و مقررات و قوانین اجرایی برای عملیاتی کردن آموزه های مدیریت اسلامی و …. .
– نحوه همکاری و ارتباط علمی گروه با خارج از پژوهشگاه چگونه است؟
ضمن عضویت در برخی مراکز از قبیل انجمن مدیریت اسلامی و کارگروه تدوین نقشه جامع مدیریت اسلامی وابسته به شورای عالی انقلاب فرهنگی، به عنوان کارشناس مدعو در جلسات طراحی دوره های آموزشی مدیریت اسلامی و حتی سرفصل نویسی این دوره ها حضور فعال داریم و تدریس مدیریت اسلامی را در مراکز علمی و دیگر مراکز مرتبط عهده دار هستیم. همچنین در زمینه راهنمایی و هدایت پایان نامه های حوزه مدیریت اسلامی محل رجوع هستیم.
– از آنجایی که بدنه علمی گروه های پژوهشگاه بیشتر حوزوی هستند پژوهش های موجود را تا چه حد با فضای دانشگاهی مرتبط و موثر می دانید؟
از ابتدا برای محققان گروه مدیریت اسلامی توانمندی در دو حوزه مدیریت و دین شرط شده است، یعنی محقق باید هم به لحاظ حوزوی دارای تحصیلات عالیه باشد و هم به لحاظ دانشگاهی مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری رشته مدیریت را داشته باشد چرا که پژوهش ها بیشتر برای پاسخ به نیازهای مراکز دانشگاهی صورت می گیرد، و بحمدالله یکی از آثار با عنوان «مدیریت در اسلام» در دانشگاه مورد اقبال قرار گرفت و در حال حاضر جزء مواد آزمون ارشد رشته مدیریت می باشد.
در پایان از وقتی که در اختیار ما قرار دادید سپاسگزاریم.
