به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پرداختن به فاوا و فضای سایبر در مطالعات غرب‌شناسی با این دغدغه انجام می‌شود که تمدن امروزین غرب را از عدسی پدیده سایبر که تجلی کنونی آن است مورد بررسی قرار دهیم و از این طریق تفطن پیدا کنیم که این تمدن در چه موقفی است، چگونه به این‌جا رسیده و به کدام سمت حرکت می‌کند. از این رو، بحث از فضای سایبر در مطالعات غرب‌شناختی موضوعیت پیدا می‌کند.
نشست علمی با موضوع “فضای سایبر و بسط تمدن غربی” توسط گروه غرب‌شناسی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی و در راستای همایش معرفی، تحلیل و نقد فرهنگ غرب به صورت حضوری و مجازی روز گذشته ۲ خردادماه جاری برگزار شد.
این نشست با ارائه دکتر محمد محمدی‌نیا، همراه بود که در ادامه خلاصه‌ای از ارائه ایشان در نشست مذکور از منظرتان عبور خواهد کرد.
در ابتدای نشست دکتر محمد محمدی‌نیا بحث خود را با تذکر اینکه فضای سایبر صرفاً ابزاری برای ارتباط نیست آغاز کردند و به برشمردن انواع مواجهه با فضای سایبر و تحولات آن پرداختند و بیان داشتند که رویکرد کلی مواجهه با پدیده فضای سایبر تعیین می‌کند که چه مسائلی را در اولویت تحقیق و مطالعه قرار دهیم. رویکرد ما پاسخی به این پرسش است که فناوری و فضای سایبر را «در چه مقیاسی» و «تابعی از چه امری» و «رو به سوی چه مقصدی» می‌نگریم. در ایران امروز، چهار رویکرد در مواجهه با این پدیده می‌توان برشمرد:
- رویکرد اول «وادادگی» است. یعنی هیچ واکنشی در مقابل فضای سایبر از خود بروز ندهیم.
- رویکرد دوم «انفعال با تأخیر» است. بارزترین خصوصیت این رویکرد، دیر اقدام کردن است.
- رویکرد «فعال و کنشگر» رویکردی است که در آن از وادادگی و انفعال دست کشیده و تلاش می‌کنیم زمین بازی را به سود خود تغییر دهیم.
- چهارمین رویکرد، رویکرد «تمدنی» است که تکمیل و ارتقای نگاه فعالانه و کنشگرانه به پدیده سایبر است. مقیاس مسئله برای ما در حدود شکل‌گیری یک تمدن است و آن را تابعی از تقابل مدرنیته غربی و تمدن نوین اسلامی می‌دانیم. مقصد نهایی در سیر فناوری و فضای ساییر کنونی را نیز بر حسب بسط و تمامیت تمدن غرب مدرن می‌فهمیم.
ایشان در بخش دوم ارائه خود، اصول و مؤلفه‌هایی را برای ترسیم مختصات فضای سایبر تبیین کردند که از جمله آنها می‌توان به بازسازی مداوم، دموکراسی، آزادی، توجه به توسعه پایدار، دریافت و استفاده برابر از اطلاعات، اتصال و ارتباط حداکثری، صلح و رواداری، حفظ حریم خصوصی، کرامت نوع بشر و… اشاره کرد. البته باید توجه داشت که همه این اصول اولاً، مورد تصریح اسناد پیرامون فضای سایبر نیست و برخی از آنها به طور ضمنی مورد اشاره و تأکید قرار می‌گیرد یا حتی تنها در مقام عمل اعمال می‌شوند و ثانیاً، همه این اصول، ذیل اصل اساسیِ «توسعه اقتصادی» تعریف می‌شوند و ناظر به آن معنا پیدا می‌کنند و تحدید می‌گردند.
در بخش دیگری از این ارائه، فضای سایبر به عنوان نمود کنونی رؤیای انسان غربی و در مقطع کنونی ایده آرمان‌شهر غربی مورد توجه قرار گرفت. این وضعیت کنونی در پی ادواری که در ترسیم آرمان‌شهر غربی طی شده و مراحلی نظیر طرح در قالب‌هایی نظیر اساطیر و ادبیات، سینما و سایر فضاهای نمایشی و… را پشت سر گذاشته مطرح می‌شود و به دنبال آن است که فضای سایبر به عنوان محملی که بشر در آن ناکامی‌های پیشین را ترک می‌کند فهم گردد؛ هرچند همین فضا نیز به دنبال آینده‌ای در حرکت است.
در بخش پایانی، ایشان با تکیه بر رکن «تمایز زدایی»، وجه دیگری از فضای سایبر را نمایان کردند. این رکن به کمرنگ شدن مرزهای اقتصاد، سیاست و فرهنگ در جوامع سایبری می‌انجامد و موج جدید (دوم) جهانی‌شدن را رقم زده است. یکی از تجلیات این نکته در خلق مفهومی ملیت‌زدایی شده از پول است که در قالب رمزارزها هویدا می‌شود. این ویژگی فضای سایبر به تزلزل دولت-ملت‌ها می‌انجامد هرچند شماری از صاحب‌نظران آن را محمل جدید و بهترین بستر برای احیای مجدد لیبرالیسم قلمداد می‌کنند. به خصوص با در نظر داشتن این رکن است که فضای سایبر نیازمند اتخاذ موضع دولت‌ها است و به عنوان مثال تقابل بانک مرکزی ایالات متحده با به رسمیت‌شناختن و شیوع رمزارزها را می‌توان از مصادیق این موضع‌گیری به حساب آورد.
این نشست با استماع نظرات داوران (حجت الاسلام مهدی جهان و دکتر احسان کیانخواه) و گفتگویی کوتاه پیرامون آنها به پایان رسید.
